https://www.coastalwiki.org/w/api.php?action=feedcontributions&user=LeenVandepitte&feedformat=atomCoastal Wiki - User contributions [en]2024-03-29T01:07:24ZUser contributionsMediaWiki 1.31.7https://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Template:Lijst&diff=76672Template:Lijst2020-05-14T15:02:39Z<p>LeenVandepitte: </p>
<hr />
<div>{|style="margin: 1em auto 1em auto;border: 1px solid #00787A;" cellspacing="0" cellpadding="0" width="650" <br />
|<br />
<div style="background-color:#00787A; padding:0.5em 1em 0.5em 0.5em; font-size:160%; font-weight:bold; "><span style="color:#FFFFFF">'''Lijst niet-inheemse soorten (79)'''</span></div><br />
{|border="0" cellspacing="0" cellpadding="0" width="100%"<br />
|-valign="top"<br />
|width="225px"|<div style="padding:0.7em 0em 0em 0em; margin-right:20px; line-height:300%">{{{fotos}}}</div><br />
|<div style="text-align: left; font-size:110%;padding:0.7em 0em 0em 1em; line-height:155%"><span style="color:#00787A">{{{abstract}}}</span></div><br />
|}<br />
|}</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Lijst_niet-inheemse_soorten_Belgisch_deel_Noordzee_en_aanpalende_estuaria&diff=76671Lijst niet-inheemse soorten Belgisch deel Noordzee en aanpalende estuaria2020-05-14T14:56:35Z<p>LeenVandepitte: </p>
<hr />
<div><span style="color:#00787A; Font-size: 140%">'''Lijst niet-inheemse soorten Belgisch deel Noordzee en aanpalende estuaria''' </span><br />
----<br />
__NOTITLE__<br />
Deze pagina's tonen een geactualiseerde lijst van de niet-'streek-eigen' mariene en kustgebonden soorten in het Belgische deel van de Noordzee en aanpalende estuaria. [[Niet-inheemse_soorten_Belgisch_deel_Noordzee_en_aanpalende_estuaria|Lees meer...]]<br />
<br />
Via de lijst kun je doorklikken naar uitgebreide informatiefiches, inclusief taxonomische informatie, foto's en relevante links. De opmaak en actualisatie van deze lijst is mogelijk gemaakt dankzij de samenwerking met - en de expertise van - wetenschappers, samengebracht in het '<span class="plainlinks">[http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=project&proid=2170 VLIZ Alien Species Consortium]</span>'.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
{{lijst<br />
|fotos=<br />
[[Image:Bonamia ostreae.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[Oesterparasiet|oesterparasiet]] <br> Foto: Susan Bower Fisheries and <br> Oceans Canada</div><br />
[[Image:Antithamnionella_ternifolia.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; line-height:120%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[drietakkig rooddonswier]] <br> Foto: Ignacio Bárbara</div><br />
[[Image:Mnemiopsis ledyi.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[Amerikaanse ribkwal]]<br>Foto: Marco Faasse (<span class="plainlinks">[http://www.acteon.nl/ www.acteon.nl]</span>)</div><br />
[[Image:Ensis directus.JPG|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[Amerikaanse zwaardschede]]<br> Foto: Karl Van Ginderdeuren</div><br />
[[Image:Crepidula fornicata.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[muiltje]]<br> Foto: Filip Nuyttens</div><br />
[[Image:Chelicorophium curvispinum.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[Kaspische slijkgarnaal]]<br> Foto: Lodewijk Roelen </div><br />
[[Image:Hemigrapsus takanoi2.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[penseelkrab]]<br> Foto: Jonas Mortelmans </div><br />
[[Image:Elminius_modestus.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[Nieuw-Zeelandse zeepok]]<br> Foto: Vliz (Decleer)</div><br />
[[Image:Bugula_simplex_2.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[geel vogelkopmosdiertje]] <br> Foto: Hans De Blauwe</div><br />
[[Image:Botrylloides violaceus.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[gewone slingerzakpijp]] <br> Foto: Hans De Blauwe</div><br />
<br />
|abstract= <br />
<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:5px;">'''Eéncelligen (1)'''</div><br />
*[[Oesterparasiet|oesterparasiet - ''Bonamia ostreae'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px;">'''Algen en wieren (12)'''</div><br />
*[[drietakkig rooddonswier|drietakkig rooddonswier - ''Antithamnionella ternifolia'']]<br />
*''[[Caulacanthus ustulatus]]'' <br />
*[[vertakt viltwier|vertakt viltwier - ''Codium fragile fragile'']]<br />
*''[[Coscinodiscus wailesii]]''<br />
* ''Dasysiphonia japonica''<br />
*''[[Gracilaria vermiculophylla]]''<br />
*[[violet buiswier|violet buiswier - ''Neosiphonia harveyi'']]<br />
*''[[Odontella sinensis]]''<br />
*[[puntig buiswier|puntig buiswier - ''Polysiphonia senticulosa'']]<br />
*[[Japans bessenwier|Japans bessenwier - ''Sargassum muticum'']]<br />
*''[[Thalassiosira punctigera]]''<br />
*[[Japanse kelp|Japanse kelp - ''Undaria pinnatifida'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Vaatplanten (2)'''</div><br />
*[[struikaster|struikaster - ''Baccharis halimifolia'']]<br />
*[[Engels slijkgras|Engels slijkgras - ''Spartina townsendii var. anglica'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Neteldieren (5)'''</div><br />
*[[brakwaterpoliep|brakwaterpoliep - ''Cordylophora caspia'']]<br />
*[[groene golfbrekeranemoon|groene golfbrekeranemoon - ''Diadumene lineata'']]<br />
*[[berenvachtpoliep|berenvachtpoliep - ''Garveia franciscana'']]<br />
*[[Amerikaanse ribkwal|Amerikaanse ribkwal - ''Mnemiopsis leidyi'']]<br />
*[[Bache's knotsklokje|Bache's knotsklokje - ''Nemopsis bachei'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Sponzen (1)'''</div><br />
*[[paarse buisjesspons|paarse buisjesspons - ''Haliclona (Soestella) xena'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Wormen (6)'''</div><br />
*[[zwemblaasworm|zwemblaasworm - ''Anguillicoloides crassus'']]<br />
* ''Boccardia proboscidea''<br />
* ''Boccardiella hamata''<br />
*[[trompetkalkkokerworm|trompetkalkkokerworm - ''Ficopomatus enigmaticus'']]<br />
*[[Oostzeegroenworm|Oostzeegroenworm - ''Marenzelleria neglecta'']]<br />
*[[langstaartkustworm|langstaartkustworm - ''Tubificoides heterochaetus'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Weekdieren (10)'''</div><br />
<br />
*[[Japanse oester|Japanse oester - ''Crassostrea gigas'']] <br />
*[[muiltje|muiltje - ''Crepidula fornicata'']] <br />
*[[Amerikaanse zwaardschede|Amerikaanse zwaardschede - ''Ensis directus'']] <br />
*[[strandgaper|strandgaper - ''Mya arenaria'']]<br />
*[[brakwatermossel|brakwatermossel - ''Mytilopsis leucophaeata'']] <br />
*[[Amerikaanse boormossel|Amerikaanse boormossel - ''Petricolaria pholadiformis'']] <br />
*[[Jenkins’ waterhoren|Jenkins’ waterhoren - ''Potamopyrgus antipodarum'']]<br />
*[[paalwormen|scheepsworm - ''Psiloteredo megotara'']]<br />
*[[Amerikaanse strandschelp|Amerikaanse strandschelp - ''Rangia cuneata'']] <br />
*[[paalwormen|gewone paalworm - ''Teredo navalis'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Geleedpotigen (31)'''</div><br />
*[[langsprietroeipootkreeft|langsprietroeipootkreeft - ''Acartia (Acanthacartia) tonsa'']]<br />
* zebrazeespin - ''Ammothea hilgendorfi''<br />
*[[paarsgestreepte zeepok|paarsgestreepte zeepok - ''Amphibalanus amphitrite'']]<br />
*[[brakwaterpok|brakwaterpok - ''Amphibalanus improvisus'']]<br />
* Pacifische zeepok - ''Balanus glandula''<br />
*[[blauwe zwemkrab|blauwe zwemkrab - ''Callinectes sapidus'']]<br />
*[[machospookkreeft|machospookkreeft - ''Caprella mutica'']]<br />
*[[Kaspische slijkgarnaal|Kaspische slijkgarnaal - ''Chelicorophium curvispinum'']]<br />
*[[reuzenvlokreeft|reuzenvlokreeft - ''Dikerogammarus villosus'']]<br />
*[[Nieuw-Zeelandse zeepok|Nieuw-Zeelandse zeepok - ''Elminius modestus'']]<br />
*[[Chinese wolhandkrab|Chinese wolhandkrab - ''Eriocheir sinensis'']]<br />
*[[tijgervlokreeft|tijgervlokreeft - ''Gammarus tigrinus'']]<br />
*[[blaasjeskrab|blaasjeskrab - ''Hemigrapsus sanguineus'']]<br />
*[[penseelkrab|penseelkrab - ''Hemigrapsus takanoi'']]<br />
*[[Kaspische aasgarnaal|bloedrode Kaspische aasgarnaal - ''Hemimysis anomala'']] <br />
*[[estuariene poliepvlo|estuariene poliepvlo - ''Incisocalliope aestuarius'']]<br />
*[[grote roze zeepok|grote roze zeepok - ''Megabalanus coccopoma'']]<br />
*[[zeetulp|zeetulp - ''Megabalanus tintinnabulum'']]<br />
*[[elegante honingvlokreeft|elegante honingvlokreeft - ''Melita nitida'']]<br />
*[[Sexton's slijkgarnaal|Sexton's slijkgarnaal - ''Monocorophium sextonae'']]<br />
*[[rood darmroeipootkreeftje|rood darmroeipootkreeftje - ''Mytilicola intestinalis'']]<br />
* ''Neomysis americana''<br />
*[[oevervlokreeft|oevervlokreeft - ''Orchestia cavimana'']]<br />
*[[rugstreepsteurgarnaal|rugstreepsteurgarnaal - ''Palaemon macrodactylus'']]<br />
*[[zuiders waterezeltje|zuiders waterezeltje - ''Proasellus coxalis'']]<br />
*[[slijkgrascicade|slijkgrascicade - ''Prokelisia marginata'']] <br />
*[[pacifisch eenoogkreeftje |Pacifisch eenoogkreeftje - ''Pseudodiaptomus marinus'']]<br />
*[[Zuiderzeekrabbetje|Zuiderzeekrabbetje - ''Rhithropanopeus harrisii'']]<br />
*[[Stanford’s_naaldkreeftje|Stanford’s naaldkreeftje - ''Sinelobus stanfordi'']]<br />
*[[brede brakwaterpissebed|brede brakwaterpissebed - ''Synidotea laticauda'']]<br />
*[[Japanse dansmug|Japanse dansmug - ''Telmatogeton japonicus'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Mosdiertjes (3)'''</div><br />
*[[geel vogelkopmosdiertje|geel vogelkopmosdiertje - ''Bugula simplex'']]<br />
*[[vogelkopmosdiertje|vogelkopmosdiertje - ''Bugula stolonifera'']]<br />
*[[onverwacht mosdiertje|onverwacht mosdiertje - ''Tricellaria inopinata'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Zakpijpen (5)'''</div><br />
*[[glanzende bolzakpijp|glanzende bolzakpijp - ''Aplidium glabrum'']]<br />
*[[gewone slingerzakpijp|gewone slingerzakpijp - ''Botrylloides violaceus'']]<br />
*[[grijze korstzakpijp |geleikorstzakpijp - ''Diplosoma listerianum'']]<br />
*[[ronde zakpijp|ronde zakpijp - ''Molgula manhattensis'']]<br />
*[[knotszakpijp|knotszakpijp - ''Styela clava'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Raderdieren (1)'''</div><br />
*[[tropisch puzzelraderdier|tropisch puzzelraderdier - ''Keratella tropica'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Vissen (2)'''</div><br />
*[[knorrepos|knorrepos - ''Micropogonias undulatus'']]<br />
*zwartbekgrondel - ''Neogobius melanostomus''<br />
}}<br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Lijst_niet-inheemse_soorten_Belgisch_deel_Noordzee_en_aanpalende_estuaria&diff=76670Lijst niet-inheemse soorten Belgisch deel Noordzee en aanpalende estuaria2020-05-14T14:47:56Z<p>LeenVandepitte: </p>
<hr />
<div><span style="color:#00787A; Font-size: 140%">'''Lijst niet-inheemse soorten Belgisch deel Noordzee en aanpalende estuaria''' </span><br />
----<br />
__NOTITLE__<br />
Deze pagina's tonen een geactualiseerde lijst van de niet-'streek-eigen' mariene en kustgebonden soorten in het Belgische deel van de Noordzee en aanpalende estuaria. [[Niet-inheemse_soorten_Belgisch_deel_Noordzee_en_aanpalende_estuaria|Lees meer...]]<br />
<br />
Via de lijst kun je doorklikken naar uitgebreide informatiefiches, inclusief taxonomische informatie, foto's en relevante links. De opmaak en actualisatie van deze lijst is mogelijk gemaakt dankzij de samenwerking met - en de expertise van - wetenschappers, samengebracht in het '<span class="plainlinks">[http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=project&proid=2170 VLIZ Alien Species Consortium]</span>'.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
{{lijst<br />
|fotos=<br />
[[Image:Bonamia ostreae.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[Oesterparasiet|oesterparasiet]] <br> Foto: Susan Bower Fisheries and <br> Oceans Canada</div><br />
[[Image:Antithamnionella_ternifolia.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; line-height:120%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[drietakkig rooddonswier]] <br> Foto: Ignacio Bárbara</div><br />
[[Image:Mnemiopsis ledyi.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[Amerikaanse ribkwal]]<br>Foto: Marco Faasse (<span class="plainlinks">[http://www.acteon.nl/ www.acteon.nl]</span>)</div><br />
[[Image:Ensis directus.JPG|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[Amerikaanse zwaardschede]]<br> Foto: Karl Van Ginderdeuren</div><br />
[[Image:Crepidula fornicata.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[muiltje]]<br> Foto: Filip Nuyttens</div><br />
[[Image:Chelicorophium curvispinum.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[Kaspische slijkgarnaal]]<br> Foto: Lodewijk Roelen </div><br />
[[Image:Hemigrapsus takanoi2.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[penseelkrab]]<br> Foto: Jonas Mortelmans </div><br />
[[Image:Elminius_modestus.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[Nieuw-Zeelandse zeepok]]<br> Foto: Vliz (Decleer)</div><br />
[[Image:Bugula_simplex_2.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[geel vogelkopmosdiertje]] <br> Foto: Hans De Blauwe</div><br />
[[Image:Botrylloides violaceus.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[gewone slingerzakpijp]] <br> Foto: Hans De Blauwe</div><br />
<br />
|abstract= <br />
<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:5px;">'''Eéncelligen (1)'''</div><br />
*[[Oesterparasiet|oesterparasiet - ''Bonamia ostreae'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px;">'''Algen en wieren (12)'''</div><br />
*[[drietakkig rooddonswier|drietakkig rooddonswier - ''Antithamnionella ternifolia'']]<br />
*''[[Caulacanthus ustulatus]]'' <br />
*[[vertakt viltwier|vertakt viltwier - ''Codium fragile fragile'']]<br />
*''[[Coscinodiscus wailesii]]''<br />
* ''Dasysiphonia japonica''<br />
*''[[Gracilaria vermiculophylla]]''<br />
*[[violet buiswier|violet buiswier - ''Neosiphonia harveyi'']]<br />
*''[[Odontella sinensis]]''<br />
*[[puntig buiswier|puntig buiswier - ''Polysiphonia senticulosa'']]<br />
*[[Japans bessenwier|Japans bessenwier - ''Sargassum muticum'']]<br />
*''[[Thalassiosira punctigera]]''<br />
*[[Japanse kelp|Japanse kelp - ''Undaria pinnatifida'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Vaatplanten (2)'''</div><br />
*[[struikaster|struikaster - ''Baccharis halimifolia'']]<br />
*[[Engels slijkgras|Engels slijkgras - ''Spartina townsendii var. anglica'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Neteldieren (5)'''</div><br />
*[[brakwaterpoliep|brakwaterpoliep - ''Cordylophora caspia'']]<br />
*[[groene golfbrekeranemoon|groene golfbrekeranemoon - ''Diadumene lineata'']]<br />
*[[berenvachtpoliep|berenvachtpoliep - ''Garveia franciscana'']]<br />
*[[Amerikaanse ribkwal|Amerikaanse ribkwal - ''Mnemiopsis leidyi'']]<br />
*[[Bache's knotsklokje|Bache's knotsklokje - ''Nemopsis bachei'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Sponzen (1)'''</div><br />
*[[paarse buisjesspons|paarse buisjesspons - ''Haliclona (Soestella) xena'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Wormen (6)'''</div><br />
*[[zwemblaasworm|zwemblaasworm - ''Anguillicoloides crassus'']]<br />
* ''Boccardia proboscidea''<br />
* ''Boccardiella hamata''<br />
*[[trompetkalkkokerworm|trompetkalkkokerworm - ''Ficopomatus enigmaticus'']]<br />
*[[Oostzeegroenworm|Oostzeegroenworm - ''Marenzelleria neglecta'']]<br />
*[[langstaartkustworm|langstaartkustworm - ''Tubificoides heterochaetus'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Weekdieren (10)'''</div><br />
<br />
*[[Japanse oester|Japanse oester - ''Crassostrea gigas'']] <br />
*[[muiltje|muiltje - ''Crepidula fornicata'']] <br />
*[[Amerikaanse zwaardschede|Amerikaanse zwaardschede - ''Ensis directus'']] <br />
*[[strandgaper|strandgaper - ''Mya arenaria'']]<br />
*[[brakwatermossel|brakwatermossel - ''Mytilopsis leucophaeata'']] <br />
*[[Amerikaanse boormossel|Amerikaanse boormossel - ''Petricolaria pholadiformis'']] <br />
*[[Jenkins’ waterhoren|Jenkins’ waterhoren - ''Potamopyrgus antipodarum'']]<br />
*[[paalwormen|scheepsworm - ''Psiloteredo megotara'']]<br />
*[[Amerikaanse strandschelp|Amerikaanse strandschelp - ''Rangia cuneata'']] <br />
*[[paalwormen|gewone paalworm - ''Teredo navalis'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Geleedpotigen (30)'''</div><br />
*[[langsprietroeipootkreeft|langsprietroeipootkreeft - ''Acartia (Acanthacartia) tonsa'']]<br />
* zebrazeespin - ''Ammothea hilgendorfi''<br />
*[[paarsgestreepte zeepok|paarsgestreepte zeepok - ''Amphibalanus amphitrite'']]<br />
*[[brakwaterpok|brakwaterpok - ''Amphibalanus improvisus'']]<br />
* Pacifische zeepok - ''Balanus glandula''<br />
*[[blauwe zwemkrab|blauwe zwemkrab - ''Callinectes sapidus'']]<br />
*[[machospookkreeft|machospookkreeft - ''Caprella mutica'']]<br />
*[[Kaspische slijkgarnaal|Kaspische slijkgarnaal - ''Chelicorophium curvispinum'']]<br />
*[[reuzenvlokreeft|reuzenvlokreeft - ''Dikerogammarus villosus'']]<br />
*[[Nieuw-Zeelandse zeepok|Nieuw-Zeelandse zeepok - ''Elminius modestus'']]<br />
*[[Chinese wolhandkrab|Chinese wolhandkrab - ''Eriocheir sinensis'']]<br />
*[[tijgervlokreeft|tijgervlokreeft - ''Gammarus tigrinus'']]<br />
*[[blaasjeskrab|blaasjeskrab - ''Hemigrapsus sanguineus'']]<br />
*[[penseelkrab|penseelkrab - ''Hemigrapsus takanoi'']]<br />
*[[Kaspische aasgarnaal|bloedrode Kaspische aasgarnaal - ''Hemimysis anomala'']] <br />
*[[estuariene poliepvlo|estuariene poliepvlo - ''Incisocalliope aestuarius'']]<br />
*[[grote roze zeepok|grote roze zeepok - ''Megabalanus coccopoma'']]<br />
*[[zeetulp|zeetulp - ''Megabalanus tintinnabulum'']]<br />
*[[elegante honingvlokreeft|elegante honingvlokreeft - ''Melita nitida'']]<br />
*[[Sexton's slijkgarnaal|Sexton's slijkgarnaal - ''Monocorophium sextonae'']]<br />
*[[rood darmroeipootkreeftje|rood darmroeipootkreeftje - ''Mytilicola intestinalis'']]<br />
*[[oevervlokreeft|oevervlokreeft - ''Orchestia cavimana'']]<br />
*[[rugstreepsteurgarnaal|rugstreepsteurgarnaal - ''Palaemon macrodactylus'']]<br />
*[[zuiders waterezeltje|zuiders waterezeltje - ''Proasellus coxalis'']]<br />
*[[slijkgrascicade|slijkgrascicade - ''Prokelisia marginata'']] <br />
*[[pacifisch eenoogkreeftje |Pacifisch eenoogkreeftje - ''Pseudodiaptomus marinus'']]<br />
*[[Zuiderzeekrabbetje|Zuiderzeekrabbetje - ''Rhithropanopeus harrisii'']]<br />
*[[Stanford’s_naaldkreeftje|Stanford’s naaldkreeftje - ''Sinelobus stanfordi'']]<br />
*[[brede brakwaterpissebed|brede brakwaterpissebed - ''Synidotea laticauda'']]<br />
*[[Japanse dansmug|Japanse dansmug - ''Telmatogeton japonicus'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Mosdiertjes (3)'''</div><br />
*[[geel vogelkopmosdiertje|geel vogelkopmosdiertje - ''Bugula simplex'']]<br />
*[[vogelkopmosdiertje|vogelkopmosdiertje - ''Bugula stolonifera'']]<br />
*[[onverwacht mosdiertje|onverwacht mosdiertje - ''Tricellaria inopinata'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Zakpijpen (5)'''</div><br />
*[[glanzende bolzakpijp|glanzende bolzakpijp - ''Aplidium glabrum'']]<br />
*[[gewone slingerzakpijp|gewone slingerzakpijp - ''Botrylloides violaceus'']]<br />
*[[grijze korstzakpijp |geleikorstzakpijp - ''Diplosoma listerianum'']]<br />
*[[ronde zakpijp|ronde zakpijp - ''Molgula manhattensis'']]<br />
*[[knotszakpijp|knotszakpijp - ''Styela clava'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Raderdieren (1)'''</div><br />
*[[tropisch puzzelraderdier|tropisch puzzelraderdier - ''Keratella tropica'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Vissen (2)'''</div><br />
*[[knorrepos|knorrepos - ''Micropogonias undulatus'']]<br />
*zwartbekgrondel - ''Neogobius melanostomus''<br />
}}<br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Lijst_niet-inheemse_soorten_Belgisch_deel_Noordzee_en_aanpalende_estuaria&diff=76669Lijst niet-inheemse soorten Belgisch deel Noordzee en aanpalende estuaria2020-05-14T14:16:23Z<p>LeenVandepitte: </p>
<hr />
<div><span style="color:#00787A; Font-size: 140%">'''Lijst niet-inheemse soorten Belgisch deel Noordzee en aanpalende estuaria''' </span><br />
----<br />
__NOTITLE__<br />
Deze pagina's tonen een geactualiseerde lijst van de niet-'streek-eigen' mariene en kustgebonden soorten in het Belgische deel van de Noordzee en aanpalende estuaria. [[Niet-inheemse_soorten_Belgisch_deel_Noordzee_en_aanpalende_estuaria|Lees meer...]]<br />
<br />
Via de lijst kun je doorklikken naar uitgebreide informatiefiches, inclusief taxonomische informatie, foto's en relevante links. De opmaak en actualisatie van deze lijst is mogelijk gemaakt dankzij de samenwerking met - en de expertise van - wetenschappers, samengebracht in het '<span class="plainlinks">[http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=project&proid=2170 VLIZ Alien Species Consortium]</span>'.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
{{lijst<br />
|fotos=<br />
[[Image:Bonamia ostreae.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[Oesterparasiet|oesterparasiet]] <br> Foto: Susan Bower Fisheries and <br> Oceans Canada</div><br />
[[Image:Antithamnionella_ternifolia.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; line-height:120%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[drietakkig rooddonswier]] <br> Foto: Ignacio Bárbara</div><br />
[[Image:Mnemiopsis ledyi.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[Amerikaanse ribkwal]]<br>Foto: Marco Faasse (<span class="plainlinks">[http://www.acteon.nl/ www.acteon.nl]</span>)</div><br />
[[Image:Ensis directus.JPG|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[Amerikaanse zwaardschede]]<br> Foto: Karl Van Ginderdeuren</div><br />
[[Image:Crepidula fornicata.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[muiltje]]<br> Foto: Filip Nuyttens</div><br />
[[Image:Chelicorophium curvispinum.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[Kaspische slijkgarnaal]]<br> Foto: Lodewijk Roelen </div><br />
[[Image:Hemigrapsus takanoi2.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[penseelkrab]]<br> Foto: Jonas Mortelmans </div><br />
[[Image:Elminius_modestus.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[Nieuw-Zeelandse zeepok]]<br> Foto: Vliz (Decleer)</div><br />
[[Image:Bugula_simplex_2.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[geel vogelkopmosdiertje]] <br> Foto: Hans De Blauwe</div><br />
[[Image:Botrylloides violaceus.jpg|caption|center|205px|]]<br />
<div style="text-align: center;font-size:80%; margin:0px 0px 4px 0px"><br />
[[gewone slingerzakpijp]] <br> Foto: Hans De Blauwe</div><br />
<br />
|abstract= <br />
<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:5px;">'''Eéncelligen (1)'''</div><br />
*[[Oesterparasiet|oesterparasiet - ''Bonamia ostreae'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px;">'''Algen en wieren (11)'''</div><br />
*[[drietakkig rooddonswier|drietakkig rooddonswier - ''Antithamnionella ternifolia'']]<br />
*''[[Caulacanthus ustulatus]]'' <br />
*[[vertakt viltwier|vertakt viltwier - ''Codium fragile fragile'']]<br />
*''[[Coscinodiscus wailesii]]''<br />
*''[[Gracilaria vermiculophylla]]''<br />
*[[violet buiswier|violet buiswier - ''Neosiphonia harveyi'']]<br />
*''[[Odontella sinensis]]''<br />
*[[puntig buiswier|puntig buiswier - ''Polysiphonia senticulosa'']]<br />
*[[Japans bessenwier|Japans bessenwier - ''Sargassum muticum'']]<br />
*''[[Thalassiosira punctigera]]''<br />
*[[Japanse kelp|Japanse kelp - ''Undaria pinnatifida'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Vaatplanten (2)'''</div><br />
*[[struikaster|struikaster - ''Baccharis halimifolia'']]<br />
*[[Engels slijkgras|Engels slijkgras - ''Spartina townsendii var. anglica'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Neteldieren (5)'''</div><br />
*[[brakwaterpoliep|brakwaterpoliep - ''Cordylophora caspia'']]<br />
*[[groene golfbrekeranemoon|groene golfbrekeranemoon - ''Diadumene lineata'']]<br />
*[[berenvachtpoliep|berenvachtpoliep - ''Garveia franciscana'']]<br />
*[[Amerikaanse ribkwal|Amerikaanse ribkwal - ''Mnemiopsis leidyi'']]<br />
*[[Bache's knotsklokje|Bache's knotsklokje - ''Nemopsis bachei'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Sponzen (1)'''</div><br />
*[[paarse buisjesspons|paarse buisjesspons - ''Haliclona (Soestella) xena'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Wormen (4)'''</div><br />
*[[zwemblaasworm|zwemblaasworm - ''Anguillicoloides crassus'']]<br />
*[[trompetkalkkokerworm|trompetkalkkokerworm - ''Ficopomatus enigmaticus'']]<br />
*[[Oostzeegroenworm|Oostzeegroenworm - ''Marenzelleria neglecta'']]<br />
*[[langstaartkustworm|langstaartkustworm - ''Tubificoides heterochaetus'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Weekdieren (10)'''</div><br />
*[[Japanse oester|Japanse oester - ''Crassostrea gigas'']] <br />
*[[muiltje|muiltje - ''Crepidula fornicata'']] <br />
*[[Amerikaanse zwaardschede|Amerikaanse zwaardschede - ''Ensis directus'']] <br />
*[[strandgaper|strandgaper - ''Mya arenaria'']]<br />
*[[brakwatermossel|brakwatermossel - ''Mytilopsis leucophaeata'']] <br />
*[[Amerikaanse boormossel|Amerikaanse boormossel - ''Petricolaria pholadiformis'']] <br />
*[[Jenkins’ waterhoren|Jenkins’ waterhoren - ''Potamopyrgus antipodarum'']]<br />
*[[paalwormen|scheepsworm - ''Psiloteredo megotara'']]<br />
*[[Amerikaanse strandschelp|Amerikaanse strandschelp - ''Rangia cuneata'']] <br />
*[[paalwormen|gewone paalworm - ''Teredo navalis'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Geleedpotigen (28)'''</div><br />
*[[langsprietroeipootkreeft|langsprietroeipootkreeft - ''Acartia (Acanthacartia) tonsa'']]<br />
*[[paarsgestreepte zeepok|paarsgestreepte zeepok - ''Amphibalanus amphitrite'']]<br />
*[[brakwaterpok|brakwaterpok - ''Amphibalanus improvisus'']]<br />
* Pacifische zeepok - ''Balanus glandula''<br />
*[[blauwe zwemkrab|blauwe zwemkrab - ''Callinectes sapidus'']]<br />
*[[machospookkreeft|machospookkreeft - ''Caprella mutica'']]<br />
*[[Kaspische slijkgarnaal|Kaspische slijkgarnaal - ''Chelicorophium curvispinum'']]<br />
*[[reuzenvlokreeft|reuzenvlokreeft - ''Dikerogammarus villosus'']]<br />
*[[Nieuw-Zeelandse zeepok|Nieuw-Zeelandse zeepok - ''Elminius modestus'']]<br />
*[[Chinese wolhandkrab|Chinese wolhandkrab - ''Eriocheir sinensis'']]<br />
*[[tijgervlokreeft|tijgervlokreeft - ''Gammarus tigrinus'']]<br />
*[[blaasjeskrab|blaasjeskrab - ''Hemigrapsus sanguineus'']]<br />
*[[penseelkrab|penseelkrab - ''Hemigrapsus takanoi'']]<br />
*[[Kaspische aasgarnaal|bloedrode Kaspische aasgarnaal - ''Hemimysis anomala'']] <br />
*[[estuariene poliepvlo|estuariene poliepvlo - ''Incisocalliope aestuarius'']]<br />
*[[grote roze zeepok|grote roze zeepok - ''Megabalanus coccopoma'']]<br />
*[[zeetulp|zeetulp - ''Megabalanus tintinnabulum'']]<br />
*[[elegante honingvlokreeft|elegante honingvlokreeft - ''Melita nitida'']]<br />
*[[Sexton's slijkgarnaal|Sexton's slijkgarnaal - ''Monocorophium sextonae'']]<br />
*[[rood darmroeipootkreeftje|rood darmroeipootkreeftje - ''Mytilicola intestinalis'']]<br />
*[[oevervlokreeft|oevervlokreeft - ''Orchestia cavimana'']]<br />
*[[rugstreepsteurgarnaal|rugstreepsteurgarnaal - ''Palaemon macrodactylus'']]<br />
*[[zuiders waterezeltje|zuiders waterezeltje - ''Proasellus coxalis'']]<br />
*[[slijkgrascicade|slijkgrascicade - ''Prokelisia marginata'']] <br />
*[[pacifisch eenoogkreeftje |Pacifisch eenoogkreeftje - ''Pseudodiaptomus marinus'']]<br />
*[[Zuiderzeekrabbetje|Zuiderzeekrabbetje - ''Rhithropanopeus harrisii'']]<br />
*[[Stanford’s_naaldkreeftje|Stanford’s naaldkreeftje - ''Sinelobus stanfordi'']]<br />
*[[brede brakwaterpissebed|brede brakwaterpissebed - ''Synidotea laticauda'']]<br />
*[[Japanse dansmug|Japanse dansmug - ''Telmatogeton japonicus'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Mosdiertjes (3)'''</div><br />
*[[geel vogelkopmosdiertje|geel vogelkopmosdiertje - ''Bugula simplex'']]<br />
*[[vogelkopmosdiertje|vogelkopmosdiertje - ''Bugula stolonifera'']]<br />
*[[onverwacht mosdiertje|onverwacht mosdiertje - ''Tricellaria inopinata'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Zakpijpen (5)'''</div><br />
*[[glanzende bolzakpijp|glanzende bolzakpijp - ''Aplidium glabrum'']]<br />
*[[gewone slingerzakpijp|gewone slingerzakpijp - ''Botrylloides violaceus'']]<br />
*[[grijze korstzakpijp |geleikorstzakpijp - ''Diplosoma listerianum'']]<br />
*[[ronde zakpijp|ronde zakpijp - ''Molgula manhattensis'']]<br />
*[[knotszakpijp|knotszakpijp - ''Styela clava'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Raderdieren (1)'''</div><br />
*[[tropisch puzzelraderdier|tropisch puzzelraderdier - ''Keratella tropica'']]<br />
<br />
<div style="text-align: left;font-size:120%; margin-top:10px">'''Vissen (2)'''</div><br />
*[[knorrepos|knorrepos - ''Micropogonias undulatus'']]<br />
*zwartbekgrondel - ''Neogobius melanostomus''<br />
}}<br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Brakwaterpoliep&diff=43345Brakwaterpoliep2011-11-30T11:55:19Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">''Onkruid vergaat niet''</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Brakwaterpoliep<br />
|Foto= <br />
<div style="padding:1em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Cordylophora caspia 1.jpg|caption|right|215px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Tim Worsfold</span></div><br />
|abstract= <br />
De brakwaterpoliep ''Cordylophora caspia'' is een organisme van het zoete én het brakke water. Het oorspronkelijke areaal van de brakwaterpoliep ligt rond de Kaspische Zee en de Zwarte Zee. Door zich vast te hechten aan scheepsrompen en/of aan drijvend materiaal - zoals bijvoorbeeld plantenresten - heeft deze poliep via rivieren en kanalen de brakke wateren van West-Europa bereikt. De eerste Europese waarneming vond plaats langs de Zweedse kust in 1814. Dit neteldier werd voor de eerste keer waargenomen in België in 1905, in Nieuwpoort.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=117428 ''Cordylophora caspia'' Pallas 1771]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
De brakwaterpoliep ''Cordylophora caspia'' is afkomstig uit de regio van de Zwarte Zee en de Kaspische Zee <ref name = 1a>Bij de Vaate, A.; Jazdzewski, K.; Ketelaars, H.A.M.; Gollash, S.; Van der Velde, G. (2002). Geographical patterns in range extension of Ponto-Caspian macroinvertebrate species in Europe. Can. J. Fish. Aquat. Sci. 59:1159-1174. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127047 details]</ref>. <br />
<br />
Deze poliep komt zowel zoet- als brakwater voor, zoals in estuaria, lagunes, rivieren, kanalen en meren. De soort verkiest schaduwrijke plaatsen en dit op een diepte van ongeveer 0 tot 10 meter. Ze hecht zich vast op een harde ondergrond, bijvoorbeeld op rotsen, houten planken, boten, schelpen en ondergedoken waterplanten <ref name = 1a> </ref><ref name = 2a>Leloup, E. (1952). Coelentérés. Faune de Belgique. Institut royal des Sciences naturelles de Belgique: Brussels, Belgium. 283 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=125914 details]</ref><ref name = 3a>Vervoort, W. (1964). Notes on the distribution of ''Garveia franciscana'' (Torrey, 1902) and ''Cordylophora caspia'' (Pallas, 1771) in the Netherlands. Zool. Meded. 39: 125-146. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=110855 details]</ref>. <br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
De eerste waarneming van de brakwaterpoliep in België dateert van 1905, in Nieuwpoort. Daarbij werden verscheidene kolonies met een hoogte van 5 centimeter teruggevonden. Deze bevonden zich op planken die al 2,5 maand in de haven van Nieuwpoort dreven <ref name = 4a>Loppens, K. (1905). Rapide multiplication de quelques Bryozoaires et Hydroides Ann. Soc. R. Zool. Malacol. Bel. 40: XXII-XXIII. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=70032 details]</ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Er wordt in literatuur uit 1946 vermeld dat de brakwaterpoliep in België nabij Oostende voorkomt <ref name = 6a>Vervoort, W. (1946). Hydrozoa (C 1): A. Hydropolypen. Fauna van Nederland, 14. A.W. Sijthoff's Uitgeversmaatschappij NV: Leiden, The Netherlands. 336 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=39507 details]</ref>. Een boek uit 1952 vermeldt dat dit neteldier algemeen voorkomt in de brakke wateren langs de Noordzeekusten, waaronder die van België <ref name = 2a> </ref>. Meer recentelijk in 2002 en 2006 werd de soort gesignaleerd in respectievelijk de Dievegatkreek nabij het Zwin en nabij Nieuwpoort <ref name = waarnemingen.be>Waarnemingen afkomstig van Waarnemingen.be, een initiatief van Natuurpunt Studie vzw en de Stichting Natuurinformatie. Brakwaterpoliep - ''Cordylophora caspia'' [http://waarnemingen.be/soort/view/27067?from=2000-08-03&to=2011-08-17&prov=0&maand=0&os=0 online beschikbaar], <br />
geraadpleegd op 7-07-2011.</ref>.<br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De brakwaterpoliep kon zich vanuit de Zwarte en Kaspische zee tot West-Europa verspreiden via kanalen, meren en rivieren. Vandaaruit konden drie verschillende routes gevolgd worden: een noordelijke, een centrale en een zuidelijke route <ref name = 1a> </ref> (zie figuur).<br />
<br />
Via de noordelijke route kwam de brakwaterpoliep terecht in de Baltische Zee. Daar werd dit neteldier voor het eerst opgemerkt in West-Europa in 1816, aan de Zweedse kust <ref name = 5a>Nehring, S.; Leuchs, H. (1999). Neozoa (Makrozoobenthos) an der deutschen Nordseeküste: eine Übersicht. Bericht BfG, 1200. Bundesanstalt für Gewässerkunde: Koblenz, Germany. 131 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=120661 details]</ref>. <br />
<br />
De migratie vanuit de Zwarte en Kaspische Zee naar het uiterste westen van Europa gebeurde voornamelijk via de centrale route <ref>Kinzelbach, R. (Ed.) (1995). Neozoans in European waters - exemplifying the worldwide process of invasion and species mixing Experientia 51(5): 526-538. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206332 details]</ref> . Deze loopt via de rivieren en kanalen van Oekraïne en Polen naar het noorden van Duitsland <ref name = 1a> </ref>, waar de brakwaterpoliep in 1858 in de Elbe en in de wateren van de Duitse deelstaat Schleswig werd waargenomen <ref name = 5a> </ref>. Via de zuidelijke route verspreidden de poliepen zich via de rivieren en kanalen van Roemenië, Hongarije, Oostenrijk en Duitsland naar Nederland <ref name = 1a> </ref>. Daar werd de brakwaterpoliep voor het eerst waargenomen in Amsterdam in 1874, meerbepaald in de Amstel. In Nederland is de soort heel succesvol en wijdverspreid <ref name = 3a> </ref><ref name = 7a>van der Velde, G.; Nagelkerken, I.; Rajagopal, S.; bij de Vaate, A. (2002). Invasions by alien species in inland freshwater bodies in western Europe: the Rhine Delta, in: Leppäkoski, E. et al. (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 360-372. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40616 details]</ref>. <br />
<br />
In Frankrijk werd de brakwaterpoliep pas in 1901 waargenomen in het estuarium van de Loire, in het noordoosten van de Golf van Biskaje <ref name = 8a>Goulletquer, P.; Bachelet, G.; Sauriau, P.G.; Noel, P. (2002). Open Atlantic coast of Europe: a century of introduced species, in: Leppäkoski, E. et al. (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 276-290. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40609 details]</ref>. Tegen 1946 kwam de soort wereldwijd voor, onder andere ook in het Verenigd Koninkrijk, Egypte, de Verenigde Staten, Brazilië, Nieuw Zeeland en China <ref name = 6a> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
De introductie van de Ponto-Kaspische soorten in Europese wateren werd sterk geholpen door de bouw van kanalen tussen waterlopen. Via deze kanalen kwam de Kaspische slijkgarnaal ook in onze waterlopen terecht . De brakwaterpoliep kan doorheen rivieren verspreid worden door zich vast te hechten aan rompen van boten, aan stukken hout of drijvende planten <ref name = 1a> </ref>. Anderzijds bestaat ook de mogelijkheid dat de soort geïmporteerd werd via het ballastwater van schepen die opeenvolgend verschillende estuaria aandoen <ref name = 2a> </ref><ref name = 9a>Funke, H.C. (1922). Hydroiden, in: Redeke, H.C. (Ed.) (1922). Flora en fauna der Zuiderzee: Monografie van een brakwatergebied. pp. 185-210. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=115198 details]</ref>.<br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
De brakwaterpoliep groeit en plant zich het best voort in brak water. Maar ook in zoet water en in water met een zoutgehalte tot 35 PSU (zeewater) kan de soort leven en zich voortplanten. Deze factor zorgt er dus voor dat de verspreiding van de brakwaterpoliep beperkt blijft tot de Belgische meren, kanalen en estuaria.<br />
<br />
Een temperatuur tussen 10 en 28 °C is ideaal voor dit neteldier, maar het kan temperaturen tot wel 35 °C overleven. Ook vriestemperaturen tot -5 °C worden overwonnen via een ruststadium, door wetenschappers in het Engels ook wel ‘menont’ genoemd. In dit ruststadium sterven de kolonies grotendeels af en trekken de weke delen zich terug in het beschermende omhulsel of ‘perisarc’ en kan de poliep niet groeien of zich voorplanten. Eenmaal de ongunstige omstandigheden voorbij zijn, bouwt de poliep zich terug op tot een volledig functioneel organisme <ref name = 1a> </ref><ref name = 2a> </ref><ref name = 6a> </ref><ref name = 9a> </ref>. <br />
<br />
Groei en voortplanting gebeurt enkel in eutrofe condities, dus wanneer veel voedingstoffen te vinden zijn. De rijke bemesting van de West-Europese landbouwgronden en de daarmee gepaard gaande afvoer van stikstof en fosfor naar de kanalen en rivieren, verklaart het succes van deze soort in onze streken <ref name = 5a> </ref>. De brakwaterpoliep kan zich zowel seksueel als aseksueel voortplanten. Bij de seksuele voortplanting worden meerdere voortplantingsorganen of ‘gonoforen’ gevormd met elk 6 tot 10 eieren. De aseksuele voortplanting gebeurt door knopvorming, waarbij kleine delen van de poliep zich gaan omvormen tot nieuwe individuen en afbreken van de ouderpoliep. Ook via verticale aftakkingen in het vasthechtingsorgaan - door wetenschappers ook wel ‘hydrorhiza’ genoemd - ontstaan nieuwe poliepen <ref name = 1a> </ref>. <br />
<br />
De soort stelt geen specifieke eisen aan het type ondergrond of substraat waar het zich aan vasthecht. De enige voorwaarde is dat de ondergrond hard is <ref name = 6a> </ref>. <br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Door zich aan een drijvende ondergrond (boot, drijvende plank,…) vast te hechten kan de brakwaterpoliep gemakkelijk nieuwe gebieden bereiken <ref name = 2a> </ref>. Indien de poliep zich in het ruststadium bevindt, is hij bovendien bestand tegen droogte en extreme of wisselende temperaturen <ref name = 1a> </ref>. Ook kan het ruststadium blijven kleven aan de poten en in de veren van watervogels en zo naar nieuwe gebieden gebracht worden <ref name = 2a> </ref>. <P><br />
Hoewel de brakwaterpoliep een vastgehecht bestaan leidt, zijn de larven van deze soort vrijlevend en kunnen ze zich op deze mannier ver verspreiden via rivieren en kanalen. De larven ontwikkelen zich op het voortplantingsorgaan van de vrouwelijke poliep en kunnen vier tot vijf weken vrij rondzwerven in de waterkolom vooraleer ze zich vasthechten <ref name = 1a> </ref><ref name = 5a> </ref>. Als deze larven in het ballastwater van schepen terechtkomen, kunnen ze wel heel grote afstanden afleggen. Dit laatste verklaart de wereldwijde, maar discontinue verspreiding van de brakwaterpoliep <ref name = 1a> </ref>. <br />
Kolonies ontwikkelen goed in water met een zoutgehalte dat varieert van bijna zoet 0.3 PSU tot brak; 10 PSU. De soort kan echter ook extremere zoutgehaltes tot ontwikkeling komen, gaande van 0.08 tot zeewater (35 PSU), al zien de kolonies er dan minder gezond uit <ref name = 6a> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Het is bekend dat dense kolonies van brakwaterpoliepen de structuur van de bodem veranderen. Zo is er eventueel een impact te verwachten op de levensgemeenschappen van zowel de bodem als de waterkolom <ref name = 10a>Olenin, S.; Leppäkoski, E. (1999). Non-native animals in the Baltic Sea: alteration of benthic habitats in coastal inlets and lagoons. Hydriobiologia 393:233-243. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127049 details]</ref><ref name = 11a>Leppäkoski, E.; Gollasch, S.; Gruszka, P.; Ojaveer, H.; Olenin, S.; Panov, V. (2002). The Baltic: a sea of invaders. Can. J. Fish. Aquat. Sci./J. Can. Sci. Halieut. Aquat. 59(7): 1175-1188. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=28743 details]</ref>. Sommige dieren vinden bijvoorbeeld beschutting tegen predatoren of sterke stromingen tussen de opeengepakte kolonies en zullen bijgevolg meer succesvol worden. De dense kolonies ‘vangen’ ook veel rondzwevend materiaal op, materiaal dat normaal gezien andere dieren tot voedsel dient. Verder zijn de poliepkolonies zelf het voedsel van tal van andere dieren. Ook kunnen ze in concurrentie treden met inheemse soorten voor ruimte op een harde ondergrond. <br />
<br />
De brakwaterpoliep is de meest voorkomende aangroei- of ‘fouling’ soort in het Antwerpse haven-gebied, waarbij deze de nodige problemen veroorzaakt. Dit organisme kan namelijk de waterleidingen verstoppen van de havenbedrijven die koelwater oppompen uit de Schelde. Koelwaterinstallaties vormen een heel aantrekkelijke omgeving voor de brakwaterpoliep: er is namelijk een constante toevoer van zuurstof en voedsel in de leidingen <ref name = 12a>Boero, F. (1984). The ecology of marine hydroids and effects of environmental factors: a review. Mar. Ecol. 5: 93-118. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127052 details]</ref>, en ook de predatiedruk is er beperkt <ref name = 13a>Roos, P.J. (1979). Two-stage life cycle of a Cordylophora population in the Netherlands. Hydrobiologia 62(3): 231-239. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127055 details]</ref>. Momenteel maken veel Antwerpse havenbedrijven gebruik van chloor om deze invasieve soort te bestrijden. Dit is echter niet eenvoudig: de brakwaterpoliep is zoals eerder gezegd een heel ‘taaie’ soort en kan zich na blootstelling aan de chloorbehandeling makkelijk opnieuw regenereren. Om zijn groei en voortplanting onder controle te houden moet het biocidegebruik regelmatig opnieuw worden uitgevoerd, echter zonder de huidige lozingsnormen te overschrijden. Juist omwille van zijn sterke resistentie, zal het wellicht niet mogelijk zijn om deze soort volledig uit te roeien in het havengebied <ref name = 14a>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=3401 Annick Verween] 2008.</ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
<br />
<br />
De brakwaterpoliep vormt een kolonie van vele poliepen samen en heeft een bruin- tot geelachtige kleur. De kolonies kunnen 10 centimeter hoog worden. De hoofdsteel van een kolonie wordt ook de hydrocaulus genoemd. Deze hydrocaulus is verbonden met een vasthechtingssysteem (zie figuur) - de hydrorhiza - waarmee de kolonie zich aan vast substraat hecht. De zijtakken van de hydrocaulus worden ook hydrocladia genoemd en zijn op hun beurt vertakt met pediceli. De hydrocladia zijn omgeven door een dik omhulsel, de perisarc (zie figuur). Op het uiteinde van elke pedicel staat steeds 1 enkel poliepindividu: de hydranth. Alle hydranthen binnen één kolonie zijn ofwel vrouwelijk, ofwel mannelijk. Elke hydranth heeft een mond met daarrond tentakels <ref name = 15a>Hayward, P.J.; Ryland, J.S. (Ed.) (1996). Handbook of the marine fauna of North-West Europe. Oxford University Press: Oxford, UK. ISBN 0-19-854054-X. XI, 800 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=10501 details]</ref><ref name = MarcoFaasse>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=16653 Marco Faasse] 2011.</ref>.<br />
<br />
De brakwaterpoliep kan op basis van een aantal kenmerken van andere poliepen onderscheiden worden. Zo vormt deze soort grote kolonies, waarbij de hydranth zich op het uiteinde van de zijtakken, de pediceli bevinden. De tentakels staan ook verspreid over de volledige hydranth en zijn niet op één plaats gegroepeerd zoals bij vele andere soorten (o.a. bij de [[berenvachtpoliep]] ''Garveia franciscana'') <ref name = 15a> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
====<span style="color:#00787A">''Metamorfose volgens omgeving''</span>====<br />
De brakwaterpoliep kan naargelang de omgeving variëren in vorm, grootte, aantal vertakkingen en het aantal voortplantingsorganen. Vooral het zoutgehalte, maar ook de temperatuur en het licht, spelen daar een rol in <ref name = 1a> </ref><ref name = 2a> </ref><ref name = 6a> </ref>.<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Netelen om te eten''</span>====<br />
Op de tentakels van de poliepen bevinden zich netelcellen (of ‘''nematocysten''’). Ze worden gebruikt om zich te verdedigen en om voedsel te verzamelen. Bij een kleine aanraking van de tentakels, wordt op de prooi een opgewonden draad uit de netelcellen afgeschoten. Deze draad is gevuld met verlammend gif. Deze kleine poliep is dus een ware carnivoor <ref name = 16a>Ruppert, E.E.; Barnes, R.D. (1994). Invertebrate zoology. 6th edition. Saunders College Publishing: Orlando, FL (USA). ISBN 0-03-026668-8. 1056 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=9414 details]</ref>!<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Over apen en poliepen…''</span>====<br />
De brakwaterpoliep ''Cordylophora caspia'' wordt in de volksmond ook wel ‘apenhaar’ genoemd <ref name = 14a> </ref>. <br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Onkruid vergaat niet''</span>====<br />
De brakwaterpoliep heeft een opvallend kenmerk gemeen met sommige planten: tijdens de koude winter sterven de poliepkolonies bijna volledig af; enkel de basis, de hyrdrorhiza blijft intact. Van hieruit kunnen in de lente nieuwe poliepen ontwikkelen <ref name = 6a> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Neteldieren]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Brakwaterpoliep&diff=43344Brakwaterpoliep2011-11-30T11:54:59Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Brakwaterpoliep<br />
|Foto= <br />
<div style="padding:1em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Cordylophora caspia 1.jpg|caption|right|215px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Tim Worsfold</span></div><br />
|abstract= <br />
De brakwaterpoliep ''Cordylophora caspia'' is een organisme van het zoete én het brakke water. Het oorspronkelijke areaal van de brakwaterpoliep ligt rond de Kaspische Zee en de Zwarte Zee. Door zich vast te hechten aan scheepsrompen en/of aan drijvend materiaal - zoals bijvoorbeeld plantenresten - heeft deze poliep via rivieren en kanalen de brakke wateren van West-Europa bereikt. De eerste Europese waarneming vond plaats langs de Zweedse kust in 1814. Dit neteldier werd voor de eerste keer waargenomen in België in 1905, in Nieuwpoort.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=117428 ''Cordylophora caspia'' Pallas 1771]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
De brakwaterpoliep ''Cordylophora caspia'' is afkomstig uit de regio van de Zwarte Zee en de Kaspische Zee <ref name = 1a>Bij de Vaate, A.; Jazdzewski, K.; Ketelaars, H.A.M.; Gollash, S.; Van der Velde, G. (2002). Geographical patterns in range extension of Ponto-Caspian macroinvertebrate species in Europe. Can. J. Fish. Aquat. Sci. 59:1159-1174. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127047 details]</ref>. <br />
<br />
Deze poliep komt zowel zoet- als brakwater voor, zoals in estuaria, lagunes, rivieren, kanalen en meren. De soort verkiest schaduwrijke plaatsen en dit op een diepte van ongeveer 0 tot 10 meter. Ze hecht zich vast op een harde ondergrond, bijvoorbeeld op rotsen, houten planken, boten, schelpen en ondergedoken waterplanten <ref name = 1a> </ref><ref name = 2a>Leloup, E. (1952). Coelentérés. Faune de Belgique. Institut royal des Sciences naturelles de Belgique: Brussels, Belgium. 283 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=125914 details]</ref><ref name = 3a>Vervoort, W. (1964). Notes on the distribution of ''Garveia franciscana'' (Torrey, 1902) and ''Cordylophora caspia'' (Pallas, 1771) in the Netherlands. Zool. Meded. 39: 125-146. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=110855 details]</ref>. <br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
De eerste waarneming van de brakwaterpoliep in België dateert van 1905, in Nieuwpoort. Daarbij werden verscheidene kolonies met een hoogte van 5 centimeter teruggevonden. Deze bevonden zich op planken die al 2,5 maand in de haven van Nieuwpoort dreven <ref name = 4a>Loppens, K. (1905). Rapide multiplication de quelques Bryozoaires et Hydroides Ann. Soc. R. Zool. Malacol. Bel. 40: XXII-XXIII. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=70032 details]</ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Er wordt in literatuur uit 1946 vermeld dat de brakwaterpoliep in België nabij Oostende voorkomt <ref name = 6a>Vervoort, W. (1946). Hydrozoa (C 1): A. Hydropolypen. Fauna van Nederland, 14. A.W. Sijthoff's Uitgeversmaatschappij NV: Leiden, The Netherlands. 336 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=39507 details]</ref>. Een boek uit 1952 vermeldt dat dit neteldier algemeen voorkomt in de brakke wateren langs de Noordzeekusten, waaronder die van België <ref name = 2a> </ref>. Meer recentelijk in 2002 en 2006 werd de soort gesignaleerd in respectievelijk de Dievegatkreek nabij het Zwin en nabij Nieuwpoort <ref name = waarnemingen.be>Waarnemingen afkomstig van Waarnemingen.be, een initiatief van Natuurpunt Studie vzw en de Stichting Natuurinformatie. Brakwaterpoliep - ''Cordylophora caspia'' [http://waarnemingen.be/soort/view/27067?from=2000-08-03&to=2011-08-17&prov=0&maand=0&os=0 online beschikbaar], <br />
geraadpleegd op 7-07-2011.</ref>.<br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De brakwaterpoliep kon zich vanuit de Zwarte en Kaspische zee tot West-Europa verspreiden via kanalen, meren en rivieren. Vandaaruit konden drie verschillende routes gevolgd worden: een noordelijke, een centrale en een zuidelijke route <ref name = 1a> </ref> (zie figuur).<br />
<br />
Via de noordelijke route kwam de brakwaterpoliep terecht in de Baltische Zee. Daar werd dit neteldier voor het eerst opgemerkt in West-Europa in 1816, aan de Zweedse kust <ref name = 5a>Nehring, S.; Leuchs, H. (1999). Neozoa (Makrozoobenthos) an der deutschen Nordseeküste: eine Übersicht. Bericht BfG, 1200. Bundesanstalt für Gewässerkunde: Koblenz, Germany. 131 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=120661 details]</ref>. <br />
<br />
De migratie vanuit de Zwarte en Kaspische Zee naar het uiterste westen van Europa gebeurde voornamelijk via de centrale route <ref>Kinzelbach, R. (Ed.) (1995). Neozoans in European waters - exemplifying the worldwide process of invasion and species mixing Experientia 51(5): 526-538. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206332 details]</ref> . Deze loopt via de rivieren en kanalen van Oekraïne en Polen naar het noorden van Duitsland <ref name = 1a> </ref>, waar de brakwaterpoliep in 1858 in de Elbe en in de wateren van de Duitse deelstaat Schleswig werd waargenomen <ref name = 5a> </ref>. Via de zuidelijke route verspreidden de poliepen zich via de rivieren en kanalen van Roemenië, Hongarije, Oostenrijk en Duitsland naar Nederland <ref name = 1a> </ref>. Daar werd de brakwaterpoliep voor het eerst waargenomen in Amsterdam in 1874, meerbepaald in de Amstel. In Nederland is de soort heel succesvol en wijdverspreid <ref name = 3a> </ref><ref name = 7a>van der Velde, G.; Nagelkerken, I.; Rajagopal, S.; bij de Vaate, A. (2002). Invasions by alien species in inland freshwater bodies in western Europe: the Rhine Delta, in: Leppäkoski, E. et al. (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 360-372. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40616 details]</ref>. <br />
<br />
In Frankrijk werd de brakwaterpoliep pas in 1901 waargenomen in het estuarium van de Loire, in het noordoosten van de Golf van Biskaje <ref name = 8a>Goulletquer, P.; Bachelet, G.; Sauriau, P.G.; Noel, P. (2002). Open Atlantic coast of Europe: a century of introduced species, in: Leppäkoski, E. et al. (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 276-290. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40609 details]</ref>. Tegen 1946 kwam de soort wereldwijd voor, onder andere ook in het Verenigd Koninkrijk, Egypte, de Verenigde Staten, Brazilië, Nieuw Zeeland en China <ref name = 6a> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
De introductie van de Ponto-Kaspische soorten in Europese wateren werd sterk geholpen door de bouw van kanalen tussen waterlopen. Via deze kanalen kwam de Kaspische slijkgarnaal ook in onze waterlopen terecht . De brakwaterpoliep kan doorheen rivieren verspreid worden door zich vast te hechten aan rompen van boten, aan stukken hout of drijvende planten <ref name = 1a> </ref>. Anderzijds bestaat ook de mogelijkheid dat de soort geïmporteerd werd via het ballastwater van schepen die opeenvolgend verschillende estuaria aandoen <ref name = 2a> </ref><ref name = 9a>Funke, H.C. (1922). Hydroiden, in: Redeke, H.C. (Ed.) (1922). Flora en fauna der Zuiderzee: Monografie van een brakwatergebied. pp. 185-210. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=115198 details]</ref>.<br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
De brakwaterpoliep groeit en plant zich het best voort in brak water. Maar ook in zoet water en in water met een zoutgehalte tot 35 PSU (zeewater) kan de soort leven en zich voortplanten. Deze factor zorgt er dus voor dat de verspreiding van de brakwaterpoliep beperkt blijft tot de Belgische meren, kanalen en estuaria.<br />
<br />
Een temperatuur tussen 10 en 28 °C is ideaal voor dit neteldier, maar het kan temperaturen tot wel 35 °C overleven. Ook vriestemperaturen tot -5 °C worden overwonnen via een ruststadium, door wetenschappers in het Engels ook wel ‘menont’ genoemd. In dit ruststadium sterven de kolonies grotendeels af en trekken de weke delen zich terug in het beschermende omhulsel of ‘perisarc’ en kan de poliep niet groeien of zich voorplanten. Eenmaal de ongunstige omstandigheden voorbij zijn, bouwt de poliep zich terug op tot een volledig functioneel organisme <ref name = 1a> </ref><ref name = 2a> </ref><ref name = 6a> </ref><ref name = 9a> </ref>. <br />
<br />
Groei en voortplanting gebeurt enkel in eutrofe condities, dus wanneer veel voedingstoffen te vinden zijn. De rijke bemesting van de West-Europese landbouwgronden en de daarmee gepaard gaande afvoer van stikstof en fosfor naar de kanalen en rivieren, verklaart het succes van deze soort in onze streken <ref name = 5a> </ref>. De brakwaterpoliep kan zich zowel seksueel als aseksueel voortplanten. Bij de seksuele voortplanting worden meerdere voortplantingsorganen of ‘gonoforen’ gevormd met elk 6 tot 10 eieren. De aseksuele voortplanting gebeurt door knopvorming, waarbij kleine delen van de poliep zich gaan omvormen tot nieuwe individuen en afbreken van de ouderpoliep. Ook via verticale aftakkingen in het vasthechtingsorgaan - door wetenschappers ook wel ‘hydrorhiza’ genoemd - ontstaan nieuwe poliepen <ref name = 1a> </ref>. <br />
<br />
De soort stelt geen specifieke eisen aan het type ondergrond of substraat waar het zich aan vasthecht. De enige voorwaarde is dat de ondergrond hard is <ref name = 6a> </ref>. <br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Door zich aan een drijvende ondergrond (boot, drijvende plank,…) vast te hechten kan de brakwaterpoliep gemakkelijk nieuwe gebieden bereiken <ref name = 2a> </ref>. Indien de poliep zich in het ruststadium bevindt, is hij bovendien bestand tegen droogte en extreme of wisselende temperaturen <ref name = 1a> </ref>. Ook kan het ruststadium blijven kleven aan de poten en in de veren van watervogels en zo naar nieuwe gebieden gebracht worden <ref name = 2a> </ref>. <P><br />
Hoewel de brakwaterpoliep een vastgehecht bestaan leidt, zijn de larven van deze soort vrijlevend en kunnen ze zich op deze mannier ver verspreiden via rivieren en kanalen. De larven ontwikkelen zich op het voortplantingsorgaan van de vrouwelijke poliep en kunnen vier tot vijf weken vrij rondzwerven in de waterkolom vooraleer ze zich vasthechten <ref name = 1a> </ref><ref name = 5a> </ref>. Als deze larven in het ballastwater van schepen terechtkomen, kunnen ze wel heel grote afstanden afleggen. Dit laatste verklaart de wereldwijde, maar discontinue verspreiding van de brakwaterpoliep <ref name = 1a> </ref>. <br />
Kolonies ontwikkelen goed in water met een zoutgehalte dat varieert van bijna zoet 0.3 PSU tot brak; 10 PSU. De soort kan echter ook extremere zoutgehaltes tot ontwikkeling komen, gaande van 0.08 tot zeewater (35 PSU), al zien de kolonies er dan minder gezond uit <ref name = 6a> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Het is bekend dat dense kolonies van brakwaterpoliepen de structuur van de bodem veranderen. Zo is er eventueel een impact te verwachten op de levensgemeenschappen van zowel de bodem als de waterkolom <ref name = 10a>Olenin, S.; Leppäkoski, E. (1999). Non-native animals in the Baltic Sea: alteration of benthic habitats in coastal inlets and lagoons. Hydriobiologia 393:233-243. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127049 details]</ref><ref name = 11a>Leppäkoski, E.; Gollasch, S.; Gruszka, P.; Ojaveer, H.; Olenin, S.; Panov, V. (2002). The Baltic: a sea of invaders. Can. J. Fish. Aquat. Sci./J. Can. Sci. Halieut. Aquat. 59(7): 1175-1188. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=28743 details]</ref>. Sommige dieren vinden bijvoorbeeld beschutting tegen predatoren of sterke stromingen tussen de opeengepakte kolonies en zullen bijgevolg meer succesvol worden. De dense kolonies ‘vangen’ ook veel rondzwevend materiaal op, materiaal dat normaal gezien andere dieren tot voedsel dient. Verder zijn de poliepkolonies zelf het voedsel van tal van andere dieren. Ook kunnen ze in concurrentie treden met inheemse soorten voor ruimte op een harde ondergrond. <br />
<br />
De brakwaterpoliep is de meest voorkomende aangroei- of ‘fouling’ soort in het Antwerpse haven-gebied, waarbij deze de nodige problemen veroorzaakt. Dit organisme kan namelijk de waterleidingen verstoppen van de havenbedrijven die koelwater oppompen uit de Schelde. Koelwaterinstallaties vormen een heel aantrekkelijke omgeving voor de brakwaterpoliep: er is namelijk een constante toevoer van zuurstof en voedsel in de leidingen <ref name = 12a>Boero, F. (1984). The ecology of marine hydroids and effects of environmental factors: a review. Mar. Ecol. 5: 93-118. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127052 details]</ref>, en ook de predatiedruk is er beperkt <ref name = 13a>Roos, P.J. (1979). Two-stage life cycle of a Cordylophora population in the Netherlands. Hydrobiologia 62(3): 231-239. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127055 details]</ref>. Momenteel maken veel Antwerpse havenbedrijven gebruik van chloor om deze invasieve soort te bestrijden. Dit is echter niet eenvoudig: de brakwaterpoliep is zoals eerder gezegd een heel ‘taaie’ soort en kan zich na blootstelling aan de chloorbehandeling makkelijk opnieuw regenereren. Om zijn groei en voortplanting onder controle te houden moet het biocidegebruik regelmatig opnieuw worden uitgevoerd, echter zonder de huidige lozingsnormen te overschrijden. Juist omwille van zijn sterke resistentie, zal het wellicht niet mogelijk zijn om deze soort volledig uit te roeien in het havengebied <ref name = 14a>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=3401 Annick Verween] 2008.</ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
<br />
<br />
De brakwaterpoliep vormt een kolonie van vele poliepen samen en heeft een bruin- tot geelachtige kleur. De kolonies kunnen 10 centimeter hoog worden. De hoofdsteel van een kolonie wordt ook de hydrocaulus genoemd. Deze hydrocaulus is verbonden met een vasthechtingssysteem (zie figuur) - de hydrorhiza - waarmee de kolonie zich aan vast substraat hecht. De zijtakken van de hydrocaulus worden ook hydrocladia genoemd en zijn op hun beurt vertakt met pediceli. De hydrocladia zijn omgeven door een dik omhulsel, de perisarc (zie figuur). Op het uiteinde van elke pedicel staat steeds 1 enkel poliepindividu: de hydranth. Alle hydranthen binnen één kolonie zijn ofwel vrouwelijk, ofwel mannelijk. Elke hydranth heeft een mond met daarrond tentakels <ref name = 15a>Hayward, P.J.; Ryland, J.S. (Ed.) (1996). Handbook of the marine fauna of North-West Europe. Oxford University Press: Oxford, UK. ISBN 0-19-854054-X. XI, 800 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=10501 details]</ref><ref name = MarcoFaasse>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=16653 Marco Faasse] 2011.</ref>.<br />
<br />
De brakwaterpoliep kan op basis van een aantal kenmerken van andere poliepen onderscheiden worden. Zo vormt deze soort grote kolonies, waarbij de hydranth zich op het uiteinde van de zijtakken, de pediceli bevinden. De tentakels staan ook verspreid over de volledige hydranth en zijn niet op één plaats gegroepeerd zoals bij vele andere soorten (o.a. bij de [[berenvachtpoliep]] ''Garveia franciscana'') <ref name = 15a> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
====<span style="color:#00787A">''Metamorfose volgens omgeving''</span>====<br />
De brakwaterpoliep kan naargelang de omgeving variëren in vorm, grootte, aantal vertakkingen en het aantal voortplantingsorganen. Vooral het zoutgehalte, maar ook de temperatuur en het licht, spelen daar een rol in <ref name = 1a> </ref><ref name = 2a> </ref><ref name = 6a> </ref>.<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Netelen om te eten''</span>====<br />
Op de tentakels van de poliepen bevinden zich netelcellen (of ‘''nematocysten''’). Ze worden gebruikt om zich te verdedigen en om voedsel te verzamelen. Bij een kleine aanraking van de tentakels, wordt op de prooi een opgewonden draad uit de netelcellen afgeschoten. Deze draad is gevuld met verlammend gif. Deze kleine poliep is dus een ware carnivoor <ref name = 16a>Ruppert, E.E.; Barnes, R.D. (1994). Invertebrate zoology. 6th edition. Saunders College Publishing: Orlando, FL (USA). ISBN 0-03-026668-8. 1056 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=9414 details]</ref>!<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Over apen en poliepen…''</span>====<br />
De brakwaterpoliep ''Cordylophora caspia'' wordt in de volksmond ook wel ‘apenhaar’ genoemd <ref name = 14a> </ref>. <br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Onkruid vergaat niet''</span>====<br />
De brakwaterpoliep heeft een opvallend kenmerk gemeen met sommige planten: tijdens de koude winter sterven de poliepkolonies bijna volledig af, enkel de basis, de hyrdrorhiza blijft intact. Van hieruit kunnen in de lente nieuwe poliepen ontwikkelen <ref name = 6a> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Neteldieren]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Brakwaterpoliep&diff=43343Brakwaterpoliep2011-11-30T11:54:12Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Brakwaterpoliep<br />
|Foto= <br />
<div style="padding:1em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Cordylophora caspia 1.jpg|caption|right|215px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Tim Worsfold</span></div><br />
|abstract= <br />
De brakwaterpoliep ''Cordylophora caspia'' is een organisme van het zoete én het brakke water. Het oorspronkelijke areaal van de brakwaterpoliep ligt rond de Kaspische Zee en de Zwarte Zee. Door zich vast te hechten aan scheepsrompen en/of aan drijvend materiaal - zoals bijvoorbeeld plantenresten - heeft deze poliep via rivieren en kanalen de brakke wateren van West-Europa bereikt. De eerste Europese waarneming vond plaats langs de Zweedse kust in 1814. Dit neteldier werd voor de eerste keer waargenomen in België in 1905, in Nieuwpoort.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=117428 ''Cordylophora caspia'' Pallas 1771]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
De brakwaterpoliep ''Cordylophora caspia'' is afkomstig uit de regio van de Zwarte Zee en de Kaspische Zee <ref name = 1a>Bij de Vaate, A.; Jazdzewski, K.; Ketelaars, H.A.M.; Gollash, S.; Van der Velde, G. (2002). Geographical patterns in range extension of Ponto-Caspian macroinvertebrate species in Europe. Can. J. Fish. Aquat. Sci. 59:1159-1174. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127047 details]</ref>. <br />
<br />
Deze poliep komt zowel zoet- als brakwater voor, zoals in estuaria, lagunes, rivieren, kanalen en meren. De soort verkiest schaduwrijke plaatsen en dit op een diepte van ongeveer 0 tot 10 meter. Ze hecht zich vast op een harde ondergrond, bijvoorbeeld op rotsen, houten planken, boten, schelpen en ondergedoken waterplanten <ref name = 1a> </ref><ref name = 2a>Leloup, E. (1952). Coelentérés. Faune de Belgique. Institut royal des Sciences naturelles de Belgique: Brussels, Belgium. 283 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=125914 details]</ref><ref name = 3a>Vervoort, W. (1964). Notes on the distribution of ''Garveia franciscana'' (Torrey, 1902) and ''Cordylophora caspia'' (Pallas, 1771) in the Netherlands. Zool. Meded. 39: 125-146. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=110855 details]</ref>. <br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
De eerste waarneming van de brakwaterpoliep in België dateert van 1905, in Nieuwpoort. Daarbij werden verscheidene kolonies met een hoogte van 5 centimeter teruggevonden. Deze bevonden zich op planken die al 2,5 maand in de haven van Nieuwpoort dreven <ref name = 4a>Loppens, K. (1905). Rapide multiplication de quelques Bryozoaires et Hydroides Ann. Soc. R. Zool. Malacol. Bel. 40: XXII-XXIII. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=70032 details]</ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Er wordt in literatuur uit 1946 vermeld dat de brakwaterpoliep in België nabij Oostende voorkomt <ref name = 6a>Vervoort, W. (1946). Hydrozoa (C 1): A. Hydropolypen. Fauna van Nederland, 14. A.W. Sijthoff's Uitgeversmaatschappij NV: Leiden, The Netherlands. 336 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=39507 details]</ref>. Een boek uit 1952 vermeldt dat dit neteldier algemeen voorkomt in de brakke wateren langs de Noordzeekusten, waaronder die van België <ref name = 2a> </ref>. Meer recentelijk in 2002 en 2006 werd de soort gesignaleerd in respectievelijk de Dievegatkreek nabij het Zwin en nabij Nieuwpoort <ref name = waarnemingen.be>Waarnemingen afkomstig van Waarnemingen.be, een initiatief van Natuurpunt Studie vzw en de Stichting Natuurinformatie. Brakwaterpoliep - ''Cordylophora caspia'' [http://waarnemingen.be/soort/view/27067?from=2000-08-03&to=2011-08-17&prov=0&maand=0&os=0 online beschikbaar], <br />
geraadpleegd op 7-07-2011.</ref>.<br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De brakwaterpoliep kon zich vanuit de Zwarte en Kaspische zee tot West-Europa verspreiden via kanalen, meren en rivieren. Vandaaruit konden drie verschillende routes gevolgd worden: een noordelijke, een centrale en een zuidelijke route <ref name = 1a> </ref> (zie figuur).<br />
<br />
Via de noordelijke route kwam de brakwaterpoliep terecht in de Baltische Zee. Daar werd dit neteldier voor het eerst opgemerkt in West-Europa in 1816, aan de Zweedse kust <ref name = 5a>Nehring, S.; Leuchs, H. (1999). Neozoa (Makrozoobenthos) an der deutschen Nordseeküste: eine Übersicht. Bericht BfG, 1200. Bundesanstalt für Gewässerkunde: Koblenz, Germany. 131 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=120661 details]</ref>. <br />
<br />
De migratie vanuit de Zwarte en Kaspische Zee naar het uiterste westen van Europa gebeurde voornamelijk via de centrale route <ref>Kinzelbach, R. (Ed.) (1995). Neozoans in European waters - exemplifying the worldwide process of invasion and species mixing Experientia 51(5): 526-538. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206332 details]</ref> . Deze loopt via de rivieren en kanalen van Oekraïne en Polen naar het noorden van Duitsland <ref name = 1a> </ref>, waar de brakwaterpoliep in 1858 in de Elbe en in de wateren van de Duitse deelstaat Schleswig werd waargenomen <ref name = 5a> </ref>. Via de zuidelijke route verspreidden de poliepen zich via de rivieren en kanalen van Roemenië, Hongarije, Oostenrijk en Duitsland naar Nederland <ref name = 1a> </ref>. Daar werd de brakwaterpoliep voor het eerst waargenomen in Amsterdam in 1874, meerbepaald in de Amstel. In Nederland is de soort heel succesvol en wijdverspreid <ref name = 3a> </ref><ref name = 7a>van der Velde, G.; Nagelkerken, I.; Rajagopal, S.; bij de Vaate, A. (2002). Invasions by alien species in inland freshwater bodies in western Europe: the Rhine Delta, in: Leppäkoski, E. et al. (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 360-372. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40616 details]</ref>. <br />
<br />
In Frankrijk werd de brakwaterpoliep pas in 1901 waargenomen in het estuarium van de Loire, in het noordoosten van de Golf van Biskaje <ref name = 8a>Goulletquer, P.; Bachelet, G.; Sauriau, P.G.; Noel, P. (2002). Open Atlantic coast of Europe: a century of introduced species, in: Leppäkoski, E. et al. (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 276-290. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40609 details]</ref>. Tegen 1946 kwam de soort wereldwijd voor, onder andere ook in het Verenigd Koninkrijk, Egypte, de Verenigde Staten, Brazilië, Nieuw Zeeland en China <ref name = 6a> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
De introductie van de Ponto-Kaspische soorten in Europese wateren werd sterk geholpen door de bouw van kanalen tussen waterlopen. Via deze kanalen kwam de Kaspische slijkgarnaal ook in onze waterlopen terecht . De brakwaterpoliep kan doorheen rivieren verspreid worden door zich vast te hechten aan rompen van boten, aan stukken hout of drijvende planten <ref name = 1a> </ref>. Anderzijds bestaat ook de mogelijkheid dat de soort geïmporteerd werd via het ballastwater van schepen die opeenvolgend verschillende estuaria aandoen <ref name = 2a> </ref><ref name = 9a>Funke, H.C. (1922). Hydroiden, in: Redeke, H.C. (Ed.) (1922). Flora en fauna der Zuiderzee: Monografie van een brakwatergebied. pp. 185-210. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=115198 details]</ref>.<br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
De brakwaterpoliep groeit en plant zich het best voort in brak water. Maar ook in zoet water en in water met een zoutgehalte tot 35 PSU (zeewater) kan de soort leven en zich voortplanten. Deze factor zorgt er dus voor dat de verspreiding van de brakwaterpoliep beperkt blijft tot de Belgische meren, kanalen en estuaria.<br />
<br />
Een temperatuur tussen 10 en 28 °C is ideaal voor dit neteldier, maar het kan temperaturen tot wel 35 °C overleven. Ook vriestemperaturen tot -5 °C worden overwonnen via een ruststadium, door wetenschappers in het Engels ook wel ‘menont’ genoemd. In dit ruststadium sterven de kolonies grotendeels af en trekken de weke delen zich terug in het beschermende omhulsel of ‘perisarc’ en kan de poliep niet groeien of zich voorplanten. Eenmaal de ongunstige omstandigheden voorbij zijn, bouwt de poliep zich terug op tot een volledig functioneel organisme <ref name = 1a> </ref><ref name = 2a> </ref><ref name = 6a> </ref><ref name = 9a> </ref>. <br />
<br />
Groei en voortplanting gebeurt enkel in eutrofe condities, dus wanneer veel voedingstoffen te vinden zijn. De rijke bemesting van de West-Europese landbouwgronden en de daarmee gepaard gaande afvoer van stikstof en fosfor naar de kanalen en rivieren, verklaart het succes van deze soort in onze streken <ref name = 5a> </ref>. De brakwaterpoliep kan zich zowel seksueel als aseksueel voortplanten. Bij de seksuele voortplanting worden meerdere voortplantingsorganen of ‘gonoforen’ gevormd met elk 6 tot 10 eieren. De aseksuele voortplanting gebeurt door knopvorming, waarbij kleine delen van de poliep zich gaan omvormen tot nieuwe individuen en afbreken van de ouderpoliep. Ook via verticale aftakkingen in het vasthechtingsorgaan - door wetenschappers ook wel ‘hydrorhiza’ genoemd - ontstaan nieuwe poliepen <ref name = 1a> </ref>. <br />
<br />
De soort stelt geen specifieke eisen aan het type ondergrond of substraat waar het zich aan vasthecht. De enige voorwaarde is dat de ondergrond hard is <ref name = 6a> </ref>. <br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Door zich aan een drijvende ondergrond (boot, drijvende plank,…) vast te hechten kan de brakwaterpoliep gemakkelijk nieuwe gebieden bereiken <ref name = 2a> </ref>. Indien de poliep zich in het ruststadium bevindt, is hij bovendien bestand tegen droogte en extreme of wisselende temperaturen <ref name = 1a> </ref>. Ook kan het ruststadium blijven kleven aan de poten en in de veren van watervogels en zo naar nieuwe gebieden gebracht worden <ref name = 2a> </ref>. <P><br />
Hoewel de brakwaterpoliep een vastgehecht bestaan leidt, zijn de larven van deze soort vrijlevend en kunnen ze zich op deze mannier ver verspreiden via rivieren en kanalen. De larven ontwikkelen zich op het voortplantingsorgaan van de vrouwelijke poliep en kunnen vier tot vijf weken vrij rondzwerven in de waterkolom vooraleer ze zich vasthechten <ref name = 1a> </ref><ref name = 5a> </ref>. Als deze larven in het ballastwater van schepen terechtkomen, kunnen ze wel heel grote afstanden afleggen. Dit laatste verklaart de wereldwijde, maar discontinue verspreiding van de brakwaterpoliep <ref name = 1a> </ref>. <br />
Kolonies ontwikkelen goed in water met een zoutgehalte dat varieert van bijna zoet 0.3 PSU tot brak; 10 PSU. De soort kan echter ook extremere zoutgehaltes tot ontwikkeling komen, gaande van 0.08 tot zeewater (35 PSU), al zien de kolonies er dan minder gezond uit <ref name = 6a> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Het is bekend dat dense kolonies van brakwaterpoliepen de structuur van de bodem veranderen. Zo is er eventueel een impact te verwachten op de levensgemeenschappen van zowel de bodem als de waterkolom <ref name = 10a>Olenin, S.; Leppäkoski, E. (1999). Non-native animals in the Baltic Sea: alteration of benthic habitats in coastal inlets and lagoons. Hydriobiologia 393:233-243. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127049 details]</ref><ref name = 11a>Leppäkoski, E.; Gollasch, S.; Gruszka, P.; Ojaveer, H.; Olenin, S.; Panov, V. (2002). The Baltic: a sea of invaders. Can. J. Fish. Aquat. Sci./J. Can. Sci. Halieut. Aquat. 59(7): 1175-1188. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=28743 details]</ref>. Sommige dieren vinden bijvoorbeeld beschutting tegen predatoren of sterke stromingen tussen de opeengepakte kolonies en zullen bijgevolg meer succesvol worden. De dense kolonies ‘vangen’ ook veel rondzwevend materiaal op, materiaal dat normaal gezien andere dieren tot voedsel dient. Verder zijn de poliepkolonies zelf het voedsel van tal van andere dieren. Ook kunnen ze in concurrentie treden met inheemse soorten voor ruimte op een harde ondergrond. <br />
<br />
De brakwaterpoliep is de meest voorkomende aangroei- of ‘fouling’ soort in het Antwerpse haven-gebied, waarbij deze de nodige problemen veroorzaakt. Dit organisme kan namelijk de waterleidingen verstoppen van de havenbedrijven die koelwater oppompen uit de Schelde. Koelwaterinstallaties vormen een heel aantrekkelijke omgeving voor de brakwaterpoliep: er is namelijk een constante toevoer van zuurstof en voedsel in de leidingen <ref name = 12a>Boero, F. (1984). The ecology of marine hydroids and effects of environmental factors: a review. Mar. Ecol. 5: 93-118. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127052 details]</ref>, en ook de predatiedruk is er beperkt <ref name = 13a>Roos, P.J. (1979). Two-stage life cycle of a Cordylophora population in the Netherlands. Hydrobiologia 62(3): 231-239. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127055 details]</ref>. Momenteel maken veel Antwerpse havenbedrijven gebruik van chloor om deze invasieve soort te bestrijden. Dit is echter niet eenvoudig: de brakwaterpoliep is zoals eerder gezegd een heel ‘taaie’ soort en kan zich na blootstelling aan de chloorbehandeling makkelijk opnieuw regenereren. Om zijn groei en voortplanting onder controle te houden moet het biocidegebruik regelmatig opnieuw worden uitgevoerd, echter zonder de huidige lozingsnormen te overschrijden. Juist omwille van zijn sterke resistentie, zal het wellicht niet mogelijk zijn om deze soort volledig uit te roeien in het havengebied <ref name = 14a>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=3401 Annick Verween] 2008.</ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
<br />
<br />
De brakwaterpoliep vormt een kolonie van vele poliepen samen en heeft een bruin- tot geelachtige kleur. De kolonies kunnen 10 centimeter hoog worden. De hoofdsteel van een kolonie wordt ook de hydrocaulus genoemd. Deze hydrocaulus is verbonden met een vasthechtingssysteem (zie figuur) de hydrorhiza, waarmee de kolonie zich aan vast substraat hecht. De zijtakken van de hydrocaulus worden ook hydrocladia genoemd en zijn op hun beurt vertakt met pediceli. De hydrocladia zijn omgeven door een dik omhulsel, de perisarc (zie figuur). Op het uiteinde van elke pedicel staat steeds 1 enkel poliepindividu: de hydranth. Alle hydranthen binnen één kolonie zijn ofwel vrouwelijk, ofwel mannelijk. Elke hydranth heeft een mond met daarrond tentakels <ref name = 15a>Hayward, P.J.; Ryland, J.S. (Ed.) (1996). Handbook of the marine fauna of North-West Europe. Oxford University Press: Oxford, UK. ISBN 0-19-854054-X. XI, 800 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=10501 details]</ref><ref name = MarcoFaasse>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=16653 Marco Faasse] 2011.</ref>.<br />
<br />
De brakwaterpoliep kan op basis van een aantal kenmerken van andere poliepen onderscheiden worden. Zo vormt deze soort grote kolonies, waarbij de hydranth zich op het uiteinde van de zijtakken, de pediceli bevinden. De tentakels staan ook verspreid over de volledige hydranth en zijn niet op één plaats gegroepeerd zoals bij vele andere soorten (o.a. bij de [[berenvachtpoliep]] ''Garveia franciscana'') <ref name = 15a> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
====<span style="color:#00787A">''Metamorfose volgens omgeving''</span>====<br />
De brakwaterpoliep kan naargelang de omgeving variëren in vorm, grootte, aantal vertakkingen en het aantal voortplantingsorganen. Vooral het zoutgehalte, maar ook de temperatuur en het licht, spelen daar een rol in <ref name = 1a> </ref><ref name = 2a> </ref><ref name = 6a> </ref>.<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Netelen om te eten''</span>====<br />
Op de tentakels van de poliepen bevinden zich netelcellen (of ‘''nematocysten''’). Ze worden gebruikt om zich te verdedigen en om voedsel te verzamelen. Bij een kleine aanraking van de tentakels, wordt op de prooi een opgewonden draad uit de netelcellen afgeschoten. Deze draad is gevuld met verlammend gif. Deze kleine poliep is dus een ware carnivoor <ref name = 16a>Ruppert, E.E.; Barnes, R.D. (1994). Invertebrate zoology. 6th edition. Saunders College Publishing: Orlando, FL (USA). ISBN 0-03-026668-8. 1056 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=9414 details]</ref>!<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Over apen en poliepen…''</span>====<br />
De brakwaterpoliep ''Cordylophora caspia'' wordt in de volksmond ook wel ‘apenhaar’ genoemd <ref name = 14a> </ref>. <br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Onkruid vergaat niet''</span>====<br />
De brakwaterpoliep heeft een opvallend kenmerk gemeen met sommige planten: tijdens de koude winter sterven de poliepkolonies bijna volledig af, enkel de basis, de hyrdrorhiza blijft intact. Van hieruit kunnen in de lente nieuwe poliepen ontwikkelen <ref name = 6a> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Neteldieren]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Brakwaterpoliep&diff=43342Brakwaterpoliep2011-11-30T11:53:42Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Brakwaterpoliep<br />
|Foto= <br />
<div style="padding:1em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Cordylophora caspia 1.jpg|caption|right|215px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Tim Worsfold</span></div><br />
|abstract= <br />
De brakwaterpoliep ''Cordylophora caspia'' is een organisme van het zoete én het brakke water. Het oorspronkelijke areaal van de brakwaterpoliep ligt rond de Kaspische Zee en de Zwarte Zee. Door zich vast te hechten aan scheepsrompen en/of aan drijvend materiaal - zoals bijvoorbeeld plantenresten - heeft deze poliep via rivieren en kanalen de brakke wateren van West-Europa bereikt. De eerste Europese waarneming vond plaats langs de Zweedse kust in 1814. Dit neteldier werd voor de eerste keer waargenomen in België in 1905, in Nieuwpoort.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=117428 ''Cordylophora caspia'' Pallas 1771]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
De brakwaterpoliep ''Cordylophora caspia'' is afkomstig uit de regio van de Zwarte Zee en de Kaspische Zee <ref name = 1a>Bij de Vaate, A.; Jazdzewski, K.; Ketelaars, H.A.M.; Gollash, S.; Van der Velde, G. (2002). Geographical patterns in range extension of Ponto-Caspian macroinvertebrate species in Europe. Can. J. Fish. Aquat. Sci. 59:1159-1174. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127047 details]</ref>. <br />
<br />
Deze poliep komt zowel zoet- als brakwater voor, zoals in estuaria, lagunes, rivieren, kanalen en meren. De soort verkiest schaduwrijke plaatsen en dit op een diepte van ongeveer 0 tot 10 meter. Ze hecht zich vast op een harde ondergrond, bijvoorbeeld op rotsen, houten planken, boten, schelpen en ondergedoken waterplanten <ref name = 1a> </ref><ref name = 2a>Leloup, E. (1952). Coelentérés. Faune de Belgique. Institut royal des Sciences naturelles de Belgique: Brussels, Belgium. 283 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=125914 details]</ref><ref name = 3a>Vervoort, W. (1964). Notes on the distribution of ''Garveia franciscana'' (Torrey, 1902) and ''Cordylophora caspia'' (Pallas, 1771) in the Netherlands. Zool. Meded. 39: 125-146. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=110855 details]</ref>. <br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
De eerste waarneming van de brakwaterpoliep in België dateert van 1905, in Nieuwpoort. Daarbij werden verscheidene kolonies met een hoogte van 5 centimeter teruggevonden. Deze bevonden zich op planken die al 2,5 maand in de haven van Nieuwpoort dreven <ref name = 4a>Loppens, K. (1905). Rapide multiplication de quelques Bryozoaires et Hydroides Ann. Soc. R. Zool. Malacol. Bel. 40: XXII-XXIII. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=70032 details]</ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Er wordt in literatuur uit 1946 vermeld dat de brakwaterpoliep in België nabij Oostende voorkomt <ref name = 6a>Vervoort, W. (1946). Hydrozoa (C 1): A. Hydropolypen. Fauna van Nederland, 14. A.W. Sijthoff's Uitgeversmaatschappij NV: Leiden, The Netherlands. 336 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=39507 details]</ref>. Een boek uit 1952 vermeldt dat dit neteldier algemeen voorkomt in de brakke wateren langs de Noordzeekusten, waaronder die van België <ref name = 2a> </ref>. Meer recentelijk in 2002 en 2006 werd de soort gesignaleerd in respectievelijk de Dievegatkreek nabij het Zwin en nabij Nieuwpoort <ref name = waarnemingen.be>Waarnemingen afkomstig van Waarnemingen.be, een initiatief van Natuurpunt Studie vzw en de Stichting Natuurinformatie. Brakwaterpoliep - ''Cordylophora caspia'' [http://waarnemingen.be/soort/view/27067?from=2000-08-03&to=2011-08-17&prov=0&maand=0&os=0 online beschikbaar], <br />
geraadpleegd op 7-07-2011.</ref>.<br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De brakwaterpoliep kon zich vanuit de Zwarte en Kaspische zee tot West-Europa verspreiden via kanalen, meren en rivieren. Vandaaruit konden drie verschillende routes gevolgd worden: een noordelijke, een centrale en een zuidelijke route <ref name = 1a> </ref> (zie figuur).<br />
<br />
Via de noordelijke route kwam de brakwaterpoliep terecht in de Baltische Zee. Daar werd dit neteldier voor het eerst opgemerkt in West-Europa in 1816, aan de Zweedse kust <ref name = 5a>Nehring, S.; Leuchs, H. (1999). Neozoa (Makrozoobenthos) an der deutschen Nordseeküste: eine Übersicht. Bericht BfG, 1200. Bundesanstalt für Gewässerkunde: Koblenz, Germany. 131 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=120661 details]</ref>. <br />
<br />
De migratie vanuit de Zwarte en Kaspische Zee naar het uiterste westen van Europa gebeurde voornamelijk via de centrale route <ref>Kinzelbach, R. (Ed.) (1995). Neozoans in European waters - exemplifying the worldwide process of invasion and species mixing Experientia 51(5): 526-538. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206332 details]</ref> . Deze loopt via de rivieren en kanalen van Oekraïne en Polen naar het noorden van Duitsland <ref name = 1a> </ref>, waar de brakwaterpoliep in 1858 in de Elbe en in de wateren van de Duitse deelstaat Schleswig werd waargenomen <ref name = 5a> </ref>. Via de zuidelijke route verspreidden de poliepen zich via de rivieren en kanalen van Roemenië, Hongarije, Oostenrijk en Duitsland naar Nederland <ref name = 1a> </ref>. Daar werd de brakwaterpoliep voor het eerst waargenomen in Amsterdam in 1874, meerbepaald in de Amstel. In Nederland is de soort heel succesvol en wijdverspreid <ref name = 3a> </ref><ref name = 7a>van der Velde, G.; Nagelkerken, I.; Rajagopal, S.; bij de Vaate, A. (2002). Invasions by alien species in inland freshwater bodies in western Europe: the Rhine Delta, in: Leppäkoski, E. et al. (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 360-372. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40616 details]</ref>. <br />
<br />
In Frankrijk werd de brakwaterpoliep pas in 1901 waargenomen in het estuarium van de Loire, in het noordoosten van de Golf van Biskaje <ref name = 8a>Goulletquer, P.; Bachelet, G.; Sauriau, P.G.; Noel, P. (2002). Open Atlantic coast of Europe: a century of introduced species, in: Leppäkoski, E. et al. (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 276-290. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40609 details]</ref>. Tegen 1946 kwam de soort wereldwijd voor, onder andere ook in het Verenigd Koninkrijk, Egypte, de Verenigde Staten, Brazilië, Nieuw Zeeland en China <ref name = 6a> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
De introductie van de Ponto-Kaspische soorten in Europese wateren werd sterk geholpen door de bouw van kanalen tussen waterlopen. Via deze kanalen kwam de Kaspische slijkgarnaal ook in onze waterlopen terecht . De brakwaterpoliep kan doorheen rivieren verspreid worden door zich vast te hechten aan rompen van boten, aan stukken hout of drijvende planten <ref name = 1a> </ref>. Anderzijds bestaat ook de mogelijkheid dat de soort geïmporteerd werd via het ballastwater van schepen die opeenvolgend verschillende estuaria aandoen <ref name = 2a> </ref><ref name = 9a>Funke, H.C. (1922). Hydroiden, in: Redeke, H.C. (Ed.) (1922). Flora en fauna der Zuiderzee: Monografie van een brakwatergebied. pp. 185-210. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=115198 details]</ref>.<br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
De brakwaterpoliep groeit en plant zich het best voort in brak water. Maar ook in zoet water en in water met een zoutgehalte tot 35 PSU (zeewater) kan de soort leven en zich voortplanten. Deze factor zorgt er dus voor dat de verspreiding van de brakwaterpoliep beperkt blijft tot de Belgische meren, kanalen en estuaria.<br />
<br />
Een temperatuur tussen 10 en 28 °C is ideaal voor dit neteldier, maar het kan temperaturen tot wel 35 °C overleven. Ook vriestemperaturen tot -5 °C worden overwonnen via een ruststadium, door wetenschappers in het Engels ook wel ‘menont’ genoemd. In dit ruststadium sterven de kolonies grotendeels af en trekken de weke delen zich terug in het beschermende omhulsel of ‘perisarc’ en kan de poliep niet groeien of zich voorplanten. Eenmaal de ongunstige omstandigheden voorbij zijn, bouwt de poliep zich terug op tot een volledig functioneel organisme <ref name = 1a> </ref><ref name = 2a> </ref><ref name = 6a> </ref><ref name = 9a> </ref>. <br />
<br />
Groei en voortplanting gebeurt enkel in eutrofe condities, dus wanneer veel voedingstoffen te vinden zijn. De rijke bemesting van de West-Europese landbouwgronden en de daarmee gepaard gaande afvoer van stikstof en fosfor naar de kanalen en rivieren, verklaart het succes van deze soort in onze streken <ref name = 5a> </ref>. De brakwaterpoliep kan zich zowel seksueel als aseksueel voortplanten. Bij de seksuele voortplanting worden meerdere voortplantingsorganen of ‘gonoforen’ gevormd met elk 6 tot 10 eieren. De aseksuele voortplanting gebeurt door knopvorming, waarbij kleine delen van de poliep zich gaan omvormen tot nieuwe individuen en afbreken van de ouderpoliep. Ook via verticale aftakkingen in het vasthechtingsorgaan - door wetenschappers ook wel ‘hydrorhiza’ genoemd - ontstaan nieuwe poliepen <ref name = 1a> </ref>. <br />
<br />
De soort stelt geen specifieke eisen aan het type ondergrond of substraat waar het zich aan vasthecht. De enige voorwaarde is dat de ondergrond hard is <ref name = 6a> </ref>. <br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Door zich aan een drijvende ondergrond (boot, drijvende plank,…) vast te hechten kan de brakwaterpoliep gemakkelijk nieuwe gebieden bereiken <ref name = 2a> </ref>. Indien de poliep zich in het ruststadium bevindt, is hij bovendien bestand tegen droogte en extreme of wisselende temperaturen <ref name = 1a> </ref>. Ook kan het ruststadium blijven kleven aan de poten en in de veren van watervogels en zo naar nieuwe gebieden gebracht worden <ref name = 2a> </ref>. <P><br />
Hoewel de brakwaterpoliep een vastgehecht bestaan leidt, zijn de larven van deze soort vrijlevend en kunnen ze zich op deze mannier ver verspreiden via rivieren en kanalen. De larven ontwikkelen zich op het voortplantingsorgaan van de vrouwelijke poliep en kunnen vier tot vijf weken vrij rondzwerven in de waterkolom vooraleer ze zich vasthechten <ref name = 1a> </ref><ref name = 5a> </ref>. Als deze larven in het ballastwater van schepen terechtkomen, kunnen ze wel heel grote afstanden afleggen. Dit laatste verklaart de wereldwijde, maar discontinue verspreiding van de brakwaterpoliep <ref name = 1a> </ref>. <br />
Kolonies ontwikkelen goed in water met een zoutgehalte dat varieert van bijna zoet 0.3 PSU tot brak; 10 PSU. De soort kan echter ook extremere zoutgehaltes tot ontwikkeling komen, gaande van 0.08 tot zeewater (35 PSU), al zien de kolonies er dan minder gezond uit <ref name = 6a> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Het is bekend dat dense kolonies van brakwaterpoliepen de structuur van de bodem veranderen. Zo is er eventueel een impact te verwachten op de levensgemeenschappen van zowel de bodem als de waterkolom <ref name = 10a>Olenin, S.; Leppäkoski, E. (1999). Non-native animals in the Baltic Sea: alteration of benthic habitats in coastal inlets and lagoons. Hydriobiologia 393:233-243. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127049 details]</ref><ref name = 11a>Leppäkoski, E.; Gollasch, S.; Gruszka, P.; Ojaveer, H.; Olenin, S.; Panov, V. (2002). The Baltic: a sea of invaders. Can. J. Fish. Aquat. Sci./J. Can. Sci. Halieut. Aquat. 59(7): 1175-1188. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=28743 details]</ref>. Sommige dieren vinden bijvoorbeeld beschutting tegen predatoren of sterke stromingen tussen de opeengepakte kolonies en zullen bijgevolg meer succesvol worden. De dense kolonies ‘vangen’ ook veel rondzwevend materiaal op, materiaal dat normaal gezien andere dieren tot voedsel dient. Verder zijn de poliepkolonies zelf het voedsel van tal van andere dieren. Ook kunnen ze in concurrentie treden met inheemse soorten voor de ruimte op harde ondergrond. <br />
<br />
De brakwaterpoliep is de meest voorkomende aangroei- of ‘fouling’ soort in het Antwerpse haven-gebied, waarbij deze de nodige problemen veroorzaakt. Dit organisme kan namelijk de waterleidingen verstoppen van de havenbedrijven die koelwater oppompen uit de Schelde. Koelwaterinstallaties vormen een heel aantrekkelijke omgeving voor de brakwaterpoliep: er is namelijk een constante toevoer van zuurstof en voedsel in de leidingen <ref name = 12a>Boero, F. (1984). The ecology of marine hydroids and effects of environmental factors: a review. Mar. Ecol. 5: 93-118. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127052 details]</ref>, en ook de predatiedruk is er beperkt <ref name = 13a>Roos, P.J. (1979). Two-stage life cycle of a Cordylophora population in the Netherlands. Hydrobiologia 62(3): 231-239. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127055 details]</ref>. Momenteel maken veel Antwerpse havenbedrijven gebruik van chloor om deze invasieve soort te bestrijden. Dit is echter niet eenvoudig: de brakwaterpoliep is zoals eerder gezegd een heel ‘taaie’ soort en kan zich na blootstelling aan de chloorbehandeling makkelijk opnieuw regenereren. Om zijn groei en voort-planting onder controle te houden moet het biocidegebruik regelmatig opnieuw worden uitgevoerd, echter zonder de huidige lozingsnormen te overschrijden. Juist omwille van zijn sterke resistentie, zal het wellicht niet mogelijk zijn om deze soort volledig uit te roeien in het havengebied <ref name = 14a>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=3401 Annick Verween] 2008.</ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
<br />
<br />
De brakwaterpoliep vormt een kolonie van vele poliepen samen en heeft een bruin- tot geelachtige kleur. De kolonies kunnen 10 centimeter hoog worden. De hoofdsteel van een kolonie wordt ook de hydrocaulus genoemd. Deze hydrocaulus is verbonden met een vasthechtingssysteem (zie figuur) de hydrorhiza, waarmee de kolonie zich aan vast substraat hecht. De zijtakken van de hydrocaulus worden ook hydrocladia genoemd en zijn op hun beurt vertakt met pediceli. De hydrocladia zijn omgeven door een dik omhulsel, de perisarc (zie figuur). Op het uiteinde van elke pedicel staat steeds 1 enkel poliepindividu: de hydranth. Alle hydranthen binnen één kolonie zijn ofwel vrouwelijk, ofwel mannelijk. Elke hydranth heeft een mond met daarrond tentakels <ref name = 15a>Hayward, P.J.; Ryland, J.S. (Ed.) (1996). Handbook of the marine fauna of North-West Europe. Oxford University Press: Oxford, UK. ISBN 0-19-854054-X. XI, 800 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=10501 details]</ref><ref name = MarcoFaasse>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=16653 Marco Faasse] 2011.</ref>.<br />
<br />
De brakwaterpoliep kan op basis van een aantal kenmerken van andere poliepen onderscheiden worden. Zo vormt deze soort grote kolonies, waarbij de hydranth zich op het uiteinde van de zijtakken, de pediceli bevinden. De tentakels staan ook verspreid over de volledige hydranth en zijn niet op één plaats gegroepeerd zoals bij vele andere soorten (o.a. bij de [[berenvachtpoliep]] ''Garveia franciscana'') <ref name = 15a> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
====<span style="color:#00787A">''Metamorfose volgens omgeving''</span>====<br />
De brakwaterpoliep kan naargelang de omgeving variëren in vorm, grootte, aantal vertakkingen en het aantal voortplantingsorganen. Vooral het zoutgehalte, maar ook de temperatuur en het licht, spelen daar een rol in <ref name = 1a> </ref><ref name = 2a> </ref><ref name = 6a> </ref>.<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Netelen om te eten''</span>====<br />
Op de tentakels van de poliepen bevinden zich netelcellen (of ‘''nematocysten''’). Ze worden gebruikt om zich te verdedigen en om voedsel te verzamelen. Bij een kleine aanraking van de tentakels, wordt op de prooi een opgewonden draad uit de netelcellen afgeschoten. Deze draad is gevuld met verlammend gif. Deze kleine poliep is dus een ware carnivoor <ref name = 16a>Ruppert, E.E.; Barnes, R.D. (1994). Invertebrate zoology. 6th edition. Saunders College Publishing: Orlando, FL (USA). ISBN 0-03-026668-8. 1056 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=9414 details]</ref>!<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Over apen en poliepen…''</span>====<br />
De brakwaterpoliep ''Cordylophora caspia'' wordt in de volksmond ook wel ‘apenhaar’ genoemd <ref name = 14a> </ref>. <br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Onkruid vergaat niet''</span>====<br />
De brakwaterpoliep heeft een opvallend kenmerk gemeen met sommige planten: tijdens de koude winter sterven de poliepkolonies bijna volledig af, enkel de basis, de hyrdrorhiza blijft intact. Van hieruit kunnen in de lente nieuwe poliepen ontwikkelen <ref name = 6a> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Neteldieren]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Brakwaterpoliep&diff=43341Brakwaterpoliep2011-11-30T11:53:29Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Brakwaterpoliep<br />
|Foto= <br />
<div style="padding:1em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Cordylophora caspia 1.jpg|caption|right|215px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Tim Worsfold</span></div><br />
|abstract= <br />
De brakwaterpoliep ''Cordylophora caspia'' is een organisme van het zoete én het brakke water. Het oorspronkelijke areaal van de brakwaterpoliep ligt rond de Kaspische Zee en de Zwarte Zee. Door zich vast te hechten aan scheepsrompen en/of aan drijvend materiaal - zoals bijvoorbeeld plantenresten - heeft deze poliep via rivieren en kanalen de brakke wateren van West-Europa bereikt. De eerste Europese waarneming vond plaats langs de Zweedse kust in 1814. Dit neteldier werd voor de eerste keer waargenomen in België in 1905, in Nieuwpoort.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=117428 ''Cordylophora caspia'' Pallas 1771]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
De brakwaterpoliep ''Cordylophora caspia'' is afkomstig uit de regio van de Zwarte Zee en de Kaspische Zee <ref name = 1a>Bij de Vaate, A.; Jazdzewski, K.; Ketelaars, H.A.M.; Gollash, S.; Van der Velde, G. (2002). Geographical patterns in range extension of Ponto-Caspian macroinvertebrate species in Europe. Can. J. Fish. Aquat. Sci. 59:1159-1174. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127047 details]</ref>. <br />
<br />
Deze poliep komt zowel zoet- als brakwater voor, zoals in estuaria, lagunes, rivieren, kanalen en meren. De soort verkiest schaduwrijke plaatsen en dit op een diepte van ongeveer 0 tot 10 meter. Ze hecht zich vast op een harde ondergrond, bijvoorbeeld op rotsen, houten planken, boten, schelpen en ondergedoken waterplanten <ref name = 1a> </ref><ref name = 2a>Leloup, E. (1952). Coelentérés. Faune de Belgique. Institut royal des Sciences naturelles de Belgique: Brussels, Belgium. 283 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=125914 details]</ref><ref name = 3a>Vervoort, W. (1964). Notes on the distribution of ''Garveia franciscana'' (Torrey, 1902) and ''Cordylophora caspia'' (Pallas, 1771) in the Netherlands. Zool. Meded. 39: 125-146. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=110855 details]</ref>. <br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
De eerste waarneming van de brakwaterpoliep in België dateert van 1905, in Nieuwpoort. Daarbij werden verscheidene kolonies met een hoogte van 5 centimeter teruggevonden. Deze bevonden zich op planken die al 2,5 maand in de haven van Nieuwpoort dreven <ref name = 4a>Loppens, K. (1905). Rapide multiplication de quelques Bryozoaires et Hydroides Ann. Soc. R. Zool. Malacol. Bel. 40: XXII-XXIII. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=70032 details]</ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Er wordt in literatuur uit 1946 vermeld dat de brakwaterpoliep in België nabij Oostende voorkomt <ref name = 6a>Vervoort, W. (1946). Hydrozoa (C 1): A. Hydropolypen. Fauna van Nederland, 14. A.W. Sijthoff's Uitgeversmaatschappij NV: Leiden, The Netherlands. 336 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=39507 details]</ref>. Een boek uit 1952 vermeldt dat dit neteldier algemeen voorkomt in de brakke wateren langs de Noordzeekusten, waaronder die van België <ref name = 2a> </ref>. Meer recentelijk in 2002 en 2006 werd de soort gesignaleerd in respectievelijk de Dievegatkreek nabij het Zwin en nabij Nieuwpoort <ref name = waarnemingen.be>Waarnemingen afkomstig van Waarnemingen.be, een initiatief van Natuurpunt Studie vzw en de Stichting Natuurinformatie. Brakwaterpoliep - ''Cordylophora caspia'' [http://waarnemingen.be/soort/view/27067?from=2000-08-03&to=2011-08-17&prov=0&maand=0&os=0 online beschikbaar], <br />
geraadpleegd op 7-07-2011.</ref>.<br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De brakwaterpoliep kon zich vanuit de Zwarte en Kaspische zee tot West-Europa verspreiden via kanalen, meren en rivieren. Vandaaruit konden drie verschillende routes gevolgd worden: een noordelijke, een centrale en een zuidelijke route <ref name = 1a> </ref> (zie figuur).<br />
<br />
Via de noordelijke route kwam de brakwaterpoliep terecht in de Baltische Zee. Daar werd dit neteldier voor het eerst opgemerkt in West-Europa in 1816, aan de Zweedse kust <ref name = 5a>Nehring, S.; Leuchs, H. (1999). Neozoa (Makrozoobenthos) an der deutschen Nordseeküste: eine Übersicht. Bericht BfG, 1200. Bundesanstalt für Gewässerkunde: Koblenz, Germany. 131 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=120661 details]</ref>. <br />
<br />
De migratie vanuit de Zwarte en Kaspische Zee naar het uiterste westen van Europa gebeurde voornamelijk via de centrale route <ref>Kinzelbach, R. (Ed.) (1995). Neozoans in European waters - exemplifying the worldwide process of invasion and species mixing Experientia 51(5): 526-538. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206332 details]</ref> . Deze loopt via de rivieren en kanalen van Oekraïne en Polen naar het noorden van Duitsland <ref name = 1a> </ref>, waar de brakwaterpoliep in 1858 in de Elbe en in de wateren van de Duitse deelstaat Schleswig werd waargenomen <ref name = 5a> </ref>. Via de zuidelijke route verspreidden de poliepen zich via de rivieren en kanalen van Roemenië, Hongarije, Oostenrijk en Duitsland naar Nederland <ref name = 1a> </ref>. Daar werd de brakwaterpoliep voor het eerst waargenomen in Amsterdam in 1874, meerbepaald in de Amstel. In Nederland is de soort heel succesvol en wijdverspreid <ref name = 3a> </ref><ref name = 7a>van der Velde, G.; Nagelkerken, I.; Rajagopal, S.; bij de Vaate, A. (2002). Invasions by alien species in inland freshwater bodies in western Europe: the Rhine Delta, in: Leppäkoski, E. et al. (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 360-372. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40616 details]</ref>. <br />
<br />
In Frankrijk werd de brakwaterpoliep pas in 1901 waargenomen in het estuarium van de Loire, in het noordoosten van de Golf van Biskaje <ref name = 8a>Goulletquer, P.; Bachelet, G.; Sauriau, P.G.; Noel, P. (2002). Open Atlantic coast of Europe: a century of introduced species, in: Leppäkoski, E. et al. (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 276-290. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40609 details]</ref>. Tegen 1946 kwam de soort wereldwijd voor, onder andere ook in het Verenigd Koninkrijk, Egypte, de Verenigde Staten, Brazilië, Nieuw Zeeland en China <ref name = 6a> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
De introductie van de Ponto-Kaspische soorten in Europese wateren werd sterk geholpen door de bouw van kanalen tussen waterlopen. Via deze kanalen kwam de Kaspische slijkgarnaal ook in onze waterlopen terecht . De brakwaterpoliep kan doorheen rivieren verspreid worden door zich vast te hechten aan rompen van boten, aan stukken hout of drijvende planten <ref name = 1a> </ref>. Anderzijds bestaat ook de mogelijkheid dat de soort geïmporteerd werd via het ballastwater van schepen die opeenvolgend verschillende estuaria aandoen <ref name = 2a> </ref><ref name = 9a>Funke, H.C. (1922). Hydroiden, in: Redeke, H.C. (Ed.) (1922). Flora en fauna der Zuiderzee: Monografie van een brakwatergebied. pp. 185-210. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=115198 details]</ref>.<br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
De brakwaterpoliep groeit en plant zich het best voort in brak water. Maar ook in zoetwater en in water met een zoutgehalte tot 35 PSU (zeewater) kan de soort leven en zich voortplanten. Deze factor zorgt er dus voor dat de verspreiding van de brakwaterpoliep beperkt blijft tot de Belgische meren, kanalen en estuaria.<br />
<br />
Een temperatuur tussen 10 en 28 °C is ideaal voor dit neteldier, maar het kan temperaturen tot wel 35 °C overleven. Ook vriestemperaturen tot -5 °C worden overwonnen via een ruststadium, door wetenschappers in het Engels ook wel ‘menont’ genoemd. In dit ruststadium sterven de kolonies grotendeels af en trekken de weke delen zich terug in het beschermende omhulsel of ‘perisarc’ en kan de poliep niet groeien of zich voorplanten. Eenmaal de ongunstige omstandigheden voorbij zijn, bouwt de poliep zich terug op tot een volledig functioneel organisme <ref name = 1a> </ref><ref name = 2a> </ref><ref name = 6a> </ref><ref name = 9a> </ref>. <br />
<br />
Groei en voortplanting gebeurt enkel in eutrofe condities, dus wanneer veel voedingstoffen te vinden zijn. De rijke bemesting van de West-Europese landbouwgronden en de daarmee gepaard gaande afvoer van stikstof en fosfor naar de kanalen en rivieren, verklaart het succes van deze soort in onze streken <ref name = 5a> </ref>. De brakwaterpoliep kan zich zowel seksueel als aseksueel voortplanten. Bij de seksuele voortplanting worden meerdere voortplantingsorganen of ‘gonoforen’ gevormd met elk 6 tot 10 eieren. De aseksuele voortplanting gebeurt door knopvorming, waarbij kleine delen van de poliep zich gaan omvormen tot nieuwe individuen en afbreken van de ouderpoliep. Ook via verticale aftakkingen in het vasthechtingsorgaan - door wetenschappers ook wel ‘hydrorhiza’ genoemd - ontstaan nieuwe poliepen <ref name = 1a> </ref>. <br />
<br />
De soort stelt geen specifieke eisen aan het type ondergrond of substraat waar het zich aan vasthecht. De enige voorwaarde is dat de ondergrond hard is <ref name = 6a> </ref>. <br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Door zich aan een drijvende ondergrond (boot, drijvende plank,…) vast te hechten kan de brakwaterpoliep gemakkelijk nieuwe gebieden bereiken <ref name = 2a> </ref>. Indien de poliep zich in het ruststadium bevindt, is hij bovendien bestand tegen droogte en extreme of wisselende temperaturen <ref name = 1a> </ref>. Ook kan het ruststadium blijven kleven aan de poten en in de veren van watervogels en zo naar nieuwe gebieden gebracht worden <ref name = 2a> </ref>. <P><br />
Hoewel de brakwaterpoliep een vastgehecht bestaan leidt, zijn de larven van deze soort vrijlevend en kunnen ze zich op deze mannier ver verspreiden via rivieren en kanalen. De larven ontwikkelen zich op het voortplantingsorgaan van de vrouwelijke poliep en kunnen vier tot vijf weken vrij rondzwerven in de waterkolom vooraleer ze zich vasthechten <ref name = 1a> </ref><ref name = 5a> </ref>. Als deze larven in het ballastwater van schepen terechtkomen, kunnen ze wel heel grote afstanden afleggen. Dit laatste verklaart de wereldwijde, maar discontinue verspreiding van de brakwaterpoliep <ref name = 1a> </ref>. <br />
Kolonies ontwikkelen goed in water met een zoutgehalte dat varieert van bijna zoet 0.3 PSU tot brak; 10 PSU. De soort kan echter ook extremere zoutgehaltes tot ontwikkeling komen, gaande van 0.08 tot zeewater (35 PSU), al zien de kolonies er dan minder gezond uit <ref name = 6a> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Het is bekend dat dense kolonies van brakwaterpoliepen de structuur van de bodem veranderen. Zo is er eventueel een impact te verwachten op de levensgemeenschappen van zowel de bodem als de waterkolom <ref name = 10a>Olenin, S.; Leppäkoski, E. (1999). Non-native animals in the Baltic Sea: alteration of benthic habitats in coastal inlets and lagoons. Hydriobiologia 393:233-243. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127049 details]</ref><ref name = 11a>Leppäkoski, E.; Gollasch, S.; Gruszka, P.; Ojaveer, H.; Olenin, S.; Panov, V. (2002). The Baltic: a sea of invaders. Can. J. Fish. Aquat. Sci./J. Can. Sci. Halieut. Aquat. 59(7): 1175-1188. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=28743 details]</ref>. Sommige dieren vinden bijvoorbeeld beschutting tegen predatoren of sterke stromingen tussen de opeengepakte kolonies en zullen bijgevolg meer succesvol worden. De dense kolonies ‘vangen’ ook veel rondzwevend materiaal op, materiaal dat normaal gezien andere dieren tot voedsel dient. Verder zijn de poliepkolonies zelf het voedsel van tal van andere dieren. Ook kunnen ze in concurrentie treden met inheemse soorten voor de ruimte op harde ondergrond. <br />
<br />
De brakwaterpoliep is de meest voorkomende aangroei- of ‘fouling’ soort in het Antwerpse haven-gebied, waarbij deze de nodige problemen veroorzaakt. Dit organisme kan namelijk de waterleidingen verstoppen van de havenbedrijven die koelwater oppompen uit de Schelde. Koelwaterinstallaties vormen een heel aantrekkelijke omgeving voor de brakwaterpoliep: er is namelijk een constante toevoer van zuurstof en voedsel in de leidingen <ref name = 12a>Boero, F. (1984). The ecology of marine hydroids and effects of environmental factors: a review. Mar. Ecol. 5: 93-118. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127052 details]</ref>, en ook de predatiedruk is er beperkt <ref name = 13a>Roos, P.J. (1979). Two-stage life cycle of a Cordylophora population in the Netherlands. Hydrobiologia 62(3): 231-239. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127055 details]</ref>. Momenteel maken veel Antwerpse havenbedrijven gebruik van chloor om deze invasieve soort te bestrijden. Dit is echter niet eenvoudig: de brakwaterpoliep is zoals eerder gezegd een heel ‘taaie’ soort en kan zich na blootstelling aan de chloorbehandeling makkelijk opnieuw regenereren. Om zijn groei en voort-planting onder controle te houden moet het biocidegebruik regelmatig opnieuw worden uitgevoerd, echter zonder de huidige lozingsnormen te overschrijden. Juist omwille van zijn sterke resistentie, zal het wellicht niet mogelijk zijn om deze soort volledig uit te roeien in het havengebied <ref name = 14a>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=3401 Annick Verween] 2008.</ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
<br />
<br />
De brakwaterpoliep vormt een kolonie van vele poliepen samen en heeft een bruin- tot geelachtige kleur. De kolonies kunnen 10 centimeter hoog worden. De hoofdsteel van een kolonie wordt ook de hydrocaulus genoemd. Deze hydrocaulus is verbonden met een vasthechtingssysteem (zie figuur) de hydrorhiza, waarmee de kolonie zich aan vast substraat hecht. De zijtakken van de hydrocaulus worden ook hydrocladia genoemd en zijn op hun beurt vertakt met pediceli. De hydrocladia zijn omgeven door een dik omhulsel, de perisarc (zie figuur). Op het uiteinde van elke pedicel staat steeds 1 enkel poliepindividu: de hydranth. Alle hydranthen binnen één kolonie zijn ofwel vrouwelijk, ofwel mannelijk. Elke hydranth heeft een mond met daarrond tentakels <ref name = 15a>Hayward, P.J.; Ryland, J.S. (Ed.) (1996). Handbook of the marine fauna of North-West Europe. Oxford University Press: Oxford, UK. ISBN 0-19-854054-X. XI, 800 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=10501 details]</ref><ref name = MarcoFaasse>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=16653 Marco Faasse] 2011.</ref>.<br />
<br />
De brakwaterpoliep kan op basis van een aantal kenmerken van andere poliepen onderscheiden worden. Zo vormt deze soort grote kolonies, waarbij de hydranth zich op het uiteinde van de zijtakken, de pediceli bevinden. De tentakels staan ook verspreid over de volledige hydranth en zijn niet op één plaats gegroepeerd zoals bij vele andere soorten (o.a. bij de [[berenvachtpoliep]] ''Garveia franciscana'') <ref name = 15a> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
====<span style="color:#00787A">''Metamorfose volgens omgeving''</span>====<br />
De brakwaterpoliep kan naargelang de omgeving variëren in vorm, grootte, aantal vertakkingen en het aantal voortplantingsorganen. Vooral het zoutgehalte, maar ook de temperatuur en het licht, spelen daar een rol in <ref name = 1a> </ref><ref name = 2a> </ref><ref name = 6a> </ref>.<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Netelen om te eten''</span>====<br />
Op de tentakels van de poliepen bevinden zich netelcellen (of ‘''nematocysten''’). Ze worden gebruikt om zich te verdedigen en om voedsel te verzamelen. Bij een kleine aanraking van de tentakels, wordt op de prooi een opgewonden draad uit de netelcellen afgeschoten. Deze draad is gevuld met verlammend gif. Deze kleine poliep is dus een ware carnivoor <ref name = 16a>Ruppert, E.E.; Barnes, R.D. (1994). Invertebrate zoology. 6th edition. Saunders College Publishing: Orlando, FL (USA). ISBN 0-03-026668-8. 1056 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=9414 details]</ref>!<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Over apen en poliepen…''</span>====<br />
De brakwaterpoliep ''Cordylophora caspia'' wordt in de volksmond ook wel ‘apenhaar’ genoemd <ref name = 14a> </ref>. <br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Onkruid vergaat niet''</span>====<br />
De brakwaterpoliep heeft een opvallend kenmerk gemeen met sommige planten: tijdens de koude winter sterven de poliepkolonies bijna volledig af, enkel de basis, de hyrdrorhiza blijft intact. Van hieruit kunnen in de lente nieuwe poliepen ontwikkelen <ref name = 6a> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Neteldieren]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Brakwaterpoliep&diff=43340Brakwaterpoliep2011-11-30T11:53:14Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Brakwaterpoliep<br />
|Foto= <br />
<div style="padding:1em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Cordylophora caspia 1.jpg|caption|right|215px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Tim Worsfold</span></div><br />
|abstract= <br />
De brakwaterpoliep ''Cordylophora caspia'' is een organisme van het zoete én het brakke water. Het oorspronkelijke areaal van de brakwaterpoliep ligt rond de Kaspische Zee en de Zwarte Zee. Door zich vast te hechten aan scheepsrompen en/of aan drijvend materiaal - zoals bijvoorbeeld plantenresten - heeft deze poliep via rivieren en kanalen de brakke wateren van West-Europa bereikt. De eerste Europese waarneming vond plaats langs de Zweedse kust in 1814. Dit neteldier werd voor de eerste keer waargenomen in België in 1905, in Nieuwpoort.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=117428 ''Cordylophora caspia'' Pallas 1771]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
De brakwaterpoliep ''Cordylophora caspia'' is afkomstig uit de regio van de Zwarte Zee en de Kaspische Zee <ref name = 1a>Bij de Vaate, A.; Jazdzewski, K.; Ketelaars, H.A.M.; Gollash, S.; Van der Velde, G. (2002). Geographical patterns in range extension of Ponto-Caspian macroinvertebrate species in Europe. Can. J. Fish. Aquat. Sci. 59:1159-1174. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127047 details]</ref>. <br />
<br />
Deze poliep komt zowel zoet- als brakwater voor, zoals in estuaria, lagunes, rivieren, kanalen en meren. De soort verkiest schaduwrijke plaatsen en dit op een diepte van ongeveer 0 tot 10 meter. Ze hecht zich vast op een harde ondergrond, bijvoorbeeld op rotsen, houten planken, boten, schelpen en ondergedoken waterplanten <ref name = 1a> </ref><ref name = 2a>Leloup, E. (1952). Coelentérés. Faune de Belgique. Institut royal des Sciences naturelles de Belgique: Brussels, Belgium. 283 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=125914 details]</ref><ref name = 3a>Vervoort, W. (1964). Notes on the distribution of ''Garveia franciscana'' (Torrey, 1902) and ''Cordylophora caspia'' (Pallas, 1771) in the Netherlands. Zool. Meded. 39: 125-146. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=110855 details]</ref>. <br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
De eerste waarneming van de brakwaterpoliep in België dateert van 1905, in Nieuwpoort. Daarbij werden verscheidene kolonies met een hoogte van 5 centimeter teruggevonden. Deze bevonden zich op planken die al 2,5 maand in de haven van Nieuwpoort dreven <ref name = 4a>Loppens, K. (1905). Rapide multiplication de quelques Bryozoaires et Hydroides Ann. Soc. R. Zool. Malacol. Bel. 40: XXII-XXIII. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=70032 details]</ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Er wordt in literatuur uit 1946 vermeld dat de brakwaterpoliep in België nabij Oostende voorkomt <ref name = 6a>Vervoort, W. (1946). Hydrozoa (C 1): A. Hydropolypen. Fauna van Nederland, 14. A.W. Sijthoff's Uitgeversmaatschappij NV: Leiden, The Netherlands. 336 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=39507 details]</ref>. Een boek uit 1952 vermeldt dat dit neteldier algemeen voorkomt in de brakke wateren langs de Noordzeekusten, waaronder die van België <ref name = 2a> </ref>. Meer recentelijk in 2002 en 2006 werd de soort gesignaleerd in respectievelijk de Dievegatkreek nabij het Zwin en nabij Nieuwpoort <ref name = waarnemingen.be>Waarnemingen afkomstig van Waarnemingen.be, een initiatief van Natuurpunt Studie vzw en de Stichting Natuurinformatie. Brakwaterpoliep - ''Cordylophora caspia'' [http://waarnemingen.be/soort/view/27067?from=2000-08-03&to=2011-08-17&prov=0&maand=0&os=0 online beschikbaar], <br />
geraadpleegd op 7-07-2011.</ref>.<br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De brakwaterpoliep kon zich vanuit de Zwarte en Kaspische zee tot West-Europa verspreiden via kanalen, meren en rivieren. Vandaaruit konden drie verschillende routes gevolgd worden: een noordelijke, een centrale en een zuidelijke route <ref name = 1a> </ref> (zie figuur).<br />
<br />
Via de noordelijke route kwam de brakwaterpoliep terecht in de Baltische Zee. Daar werd dit neteldier voor het eerst opgemerkt in West-Europa in 1816, aan de Zweedse kust <ref name = 5a>Nehring, S.; Leuchs, H. (1999). Neozoa (Makrozoobenthos) an der deutschen Nordseeküste: eine Übersicht. Bericht BfG, 1200. Bundesanstalt für Gewässerkunde: Koblenz, Germany. 131 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=120661 details]</ref>. <br />
<br />
De migratie vanuit de Zwarte en Kaspische Zee naar het uiterste westen van Europa gebeurde voornamelijk via de centrale route <ref>Kinzelbach, R. (Ed.) (1995). Neozoans in European waters - exemplifying the worldwide process of invasion and species mixing Experientia 51(5): 526-538. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206332 details]</ref> . Deze loopt via de rivieren en kanalen van Oekraïne en Polen naar het noorden van Duitsland <ref name = 1a> </ref>, waar de brakwaterpoliep in 1858 in de Elbe en in de wateren van de Duitse deelstaat Schleswig werd waargenomen <ref name = 5a> </ref>. Via de zuidelijke route verspreidden de poliepen zich via de rivieren en kanalen van Roemenië, Hongarije, Oostenrijk en Duitsland naar Nederland <ref name = 1a> </ref>. Daar werd de brakwaterpoliep voor het eerst waargenomen in Amsterdam in 1874, meerbepaald in de Amstel. In Nederland is de soort heel succesvol en wijdverspreid <ref name = 3a> </ref><ref name = 7a>van der Velde, G.; Nagelkerken, I.; Rajagopal, S.; bij de Vaate, A. (2002). Invasions by alien species in inland freshwater bodies in western Europe: the Rhine Delta, in: Leppäkoski, E. et al. (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 360-372. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40616 details]</ref>. <br />
<br />
In Frankrijk werd de brakwaterpoliep pas in 1901 waargenomen in het estuarium van de Loire, in het noordoosten van de Golf van Biskaje <ref name = 8a>Goulletquer, P.; Bachelet, G.; Sauriau, P.G.; Noel, P. (2002). Open Atlantic coast of Europe: a century of introduced species, in: Leppäkoski, E. et al. (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 276-290. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40609 details]</ref>. Tegen 1946 kwam de soort wereldwijd voor, onder andere ook in het Verenigd Koninkrijk, Egypte, de Verenigde Staten, Brazilië, Nieuw Zeeland en China <ref name = 6a> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
De introductie van de Ponto-Kaspische soorten in Europese wateren, werd sterk geholpen door de bouw van kanalen tussen waterlopen. Via deze kanalen kwam de Kaspische slijkgarnaal ook in onze waterlopen terecht . De brakwaterpoliep kan doorheen rivieren verspreid worden door zich vast te hechten aan rompen van boten, aan stukken hout of drijvende planten <ref name = 1a> </ref>. Anderzijds bestaat ook de mogelijkheid dat de soort geïmporteerd werd via het ballastwater van schepen die opeenvolgend verschillende estuaria aandoen <ref name = 2a> </ref><ref name = 9a>Funke, H.C. (1922). Hydroiden, in: Redeke, H.C. (Ed.) (1922). Flora en fauna der Zuiderzee: Monografie van een brakwatergebied. pp. 185-210. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=115198 details]</ref>.<br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
De brakwaterpoliep groeit en plant zich het best voort in brak water. Maar ook in zoetwater en in water met een zoutgehalte tot 35 PSU (zeewater) kan de soort leven en zich voortplanten. Deze factor zorgt er dus voor dat de verspreiding van de brakwaterpoliep beperkt blijft tot de Belgische meren, kanalen en estuaria.<br />
<br />
Een temperatuur tussen 10 en 28 °C is ideaal voor dit neteldier, maar het kan temperaturen tot wel 35 °C overleven. Ook vriestemperaturen tot -5 °C worden overwonnen via een ruststadium, door wetenschappers in het Engels ook wel ‘menont’ genoemd. In dit ruststadium sterven de kolonies grotendeels af en trekken de weke delen zich terug in het beschermende omhulsel of ‘perisarc’ en kan de poliep niet groeien of zich voorplanten. Eenmaal de ongunstige omstandigheden voorbij zijn, bouwt de poliep zich terug op tot een volledig functioneel organisme <ref name = 1a> </ref><ref name = 2a> </ref><ref name = 6a> </ref><ref name = 9a> </ref>. <br />
<br />
Groei en voortplanting gebeurt enkel in eutrofe condities, dus wanneer veel voedingstoffen te vinden zijn. De rijke bemesting van de West-Europese landbouwgronden en de daarmee gepaard gaande afvoer van stikstof en fosfor naar de kanalen en rivieren, verklaart het succes van deze soort in onze streken <ref name = 5a> </ref>. De brakwaterpoliep kan zich zowel seksueel als aseksueel voortplanten. Bij de seksuele voortplanting worden meerdere voortplantingsorganen of ‘gonoforen’ gevormd met elk 6 tot 10 eieren. De aseksuele voortplanting gebeurt door knopvorming, waarbij kleine delen van de poliep zich gaan omvormen tot nieuwe individuen en afbreken van de ouderpoliep. Ook via verticale aftakkingen in het vasthechtingsorgaan - door wetenschappers ook wel ‘hydrorhiza’ genoemd - ontstaan nieuwe poliepen <ref name = 1a> </ref>. <br />
<br />
De soort stelt geen specifieke eisen aan het type ondergrond of substraat waar het zich aan vasthecht. De enige voorwaarde is dat de ondergrond hard is <ref name = 6a> </ref>. <br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Door zich aan een drijvende ondergrond (boot, drijvende plank,…) vast te hechten kan de brakwaterpoliep gemakkelijk nieuwe gebieden bereiken <ref name = 2a> </ref>. Indien de poliep zich in het ruststadium bevindt, is hij bovendien bestand tegen droogte en extreme of wisselende temperaturen <ref name = 1a> </ref>. Ook kan het ruststadium blijven kleven aan de poten en in de veren van watervogels en zo naar nieuwe gebieden gebracht worden <ref name = 2a> </ref>. <P><br />
Hoewel de brakwaterpoliep een vastgehecht bestaan leidt, zijn de larven van deze soort vrijlevend en kunnen ze zich op deze mannier ver verspreiden via rivieren en kanalen. De larven ontwikkelen zich op het voortplantingsorgaan van de vrouwelijke poliep en kunnen vier tot vijf weken vrij rondzwerven in de waterkolom vooraleer ze zich vasthechten <ref name = 1a> </ref><ref name = 5a> </ref>. Als deze larven in het ballastwater van schepen terechtkomen, kunnen ze wel heel grote afstanden afleggen. Dit laatste verklaart de wereldwijde, maar discontinue verspreiding van de brakwaterpoliep <ref name = 1a> </ref>. <br />
Kolonies ontwikkelen goed in water met een zoutgehalte dat varieert van bijna zoet 0.3 PSU tot brak; 10 PSU. De soort kan echter ook extremere zoutgehaltes tot ontwikkeling komen, gaande van 0.08 tot zeewater (35 PSU), al zien de kolonies er dan minder gezond uit <ref name = 6a> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Het is bekend dat dense kolonies van brakwaterpoliepen de structuur van de bodem veranderen. Zo is er eventueel een impact te verwachten op de levensgemeenschappen van zowel de bodem als de waterkolom <ref name = 10a>Olenin, S.; Leppäkoski, E. (1999). Non-native animals in the Baltic Sea: alteration of benthic habitats in coastal inlets and lagoons. Hydriobiologia 393:233-243. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127049 details]</ref><ref name = 11a>Leppäkoski, E.; Gollasch, S.; Gruszka, P.; Ojaveer, H.; Olenin, S.; Panov, V. (2002). The Baltic: a sea of invaders. Can. J. Fish. Aquat. Sci./J. Can. Sci. Halieut. Aquat. 59(7): 1175-1188. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=28743 details]</ref>. Sommige dieren vinden bijvoorbeeld beschutting tegen predatoren of sterke stromingen tussen de opeengepakte kolonies en zullen bijgevolg meer succesvol worden. De dense kolonies ‘vangen’ ook veel rondzwevend materiaal op, materiaal dat normaal gezien andere dieren tot voedsel dient. Verder zijn de poliepkolonies zelf het voedsel van tal van andere dieren. Ook kunnen ze in concurrentie treden met inheemse soorten voor de ruimte op harde ondergrond. <br />
<br />
De brakwaterpoliep is de meest voorkomende aangroei- of ‘fouling’ soort in het Antwerpse haven-gebied, waarbij deze de nodige problemen veroorzaakt. Dit organisme kan namelijk de waterleidingen verstoppen van de havenbedrijven die koelwater oppompen uit de Schelde. Koelwaterinstallaties vormen een heel aantrekkelijke omgeving voor de brakwaterpoliep: er is namelijk een constante toevoer van zuurstof en voedsel in de leidingen <ref name = 12a>Boero, F. (1984). The ecology of marine hydroids and effects of environmental factors: a review. Mar. Ecol. 5: 93-118. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127052 details]</ref>, en ook de predatiedruk is er beperkt <ref name = 13a>Roos, P.J. (1979). Two-stage life cycle of a Cordylophora population in the Netherlands. Hydrobiologia 62(3): 231-239. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127055 details]</ref>. Momenteel maken veel Antwerpse havenbedrijven gebruik van chloor om deze invasieve soort te bestrijden. Dit is echter niet eenvoudig: de brakwaterpoliep is zoals eerder gezegd een heel ‘taaie’ soort en kan zich na blootstelling aan de chloorbehandeling makkelijk opnieuw regenereren. Om zijn groei en voort-planting onder controle te houden moet het biocidegebruik regelmatig opnieuw worden uitgevoerd, echter zonder de huidige lozingsnormen te overschrijden. Juist omwille van zijn sterke resistentie, zal het wellicht niet mogelijk zijn om deze soort volledig uit te roeien in het havengebied <ref name = 14a>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=3401 Annick Verween] 2008.</ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
<br />
<br />
De brakwaterpoliep vormt een kolonie van vele poliepen samen en heeft een bruin- tot geelachtige kleur. De kolonies kunnen 10 centimeter hoog worden. De hoofdsteel van een kolonie wordt ook de hydrocaulus genoemd. Deze hydrocaulus is verbonden met een vasthechtingssysteem (zie figuur) de hydrorhiza, waarmee de kolonie zich aan vast substraat hecht. De zijtakken van de hydrocaulus worden ook hydrocladia genoemd en zijn op hun beurt vertakt met pediceli. De hydrocladia zijn omgeven door een dik omhulsel, de perisarc (zie figuur). Op het uiteinde van elke pedicel staat steeds 1 enkel poliepindividu: de hydranth. Alle hydranthen binnen één kolonie zijn ofwel vrouwelijk, ofwel mannelijk. Elke hydranth heeft een mond met daarrond tentakels <ref name = 15a>Hayward, P.J.; Ryland, J.S. (Ed.) (1996). Handbook of the marine fauna of North-West Europe. Oxford University Press: Oxford, UK. ISBN 0-19-854054-X. XI, 800 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=10501 details]</ref><ref name = MarcoFaasse>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=16653 Marco Faasse] 2011.</ref>.<br />
<br />
De brakwaterpoliep kan op basis van een aantal kenmerken van andere poliepen onderscheiden worden. Zo vormt deze soort grote kolonies, waarbij de hydranth zich op het uiteinde van de zijtakken, de pediceli bevinden. De tentakels staan ook verspreid over de volledige hydranth en zijn niet op één plaats gegroepeerd zoals bij vele andere soorten (o.a. bij de [[berenvachtpoliep]] ''Garveia franciscana'') <ref name = 15a> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
====<span style="color:#00787A">''Metamorfose volgens omgeving''</span>====<br />
De brakwaterpoliep kan naargelang de omgeving variëren in vorm, grootte, aantal vertakkingen en het aantal voortplantingsorganen. Vooral het zoutgehalte, maar ook de temperatuur en het licht, spelen daar een rol in <ref name = 1a> </ref><ref name = 2a> </ref><ref name = 6a> </ref>.<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Netelen om te eten''</span>====<br />
Op de tentakels van de poliepen bevinden zich netelcellen (of ‘''nematocysten''’). Ze worden gebruikt om zich te verdedigen en om voedsel te verzamelen. Bij een kleine aanraking van de tentakels, wordt op de prooi een opgewonden draad uit de netelcellen afgeschoten. Deze draad is gevuld met verlammend gif. Deze kleine poliep is dus een ware carnivoor <ref name = 16a>Ruppert, E.E.; Barnes, R.D. (1994). Invertebrate zoology. 6th edition. Saunders College Publishing: Orlando, FL (USA). ISBN 0-03-026668-8. 1056 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=9414 details]</ref>!<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Over apen en poliepen…''</span>====<br />
De brakwaterpoliep ''Cordylophora caspia'' wordt in de volksmond ook wel ‘apenhaar’ genoemd <ref name = 14a> </ref>. <br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Onkruid vergaat niet''</span>====<br />
De brakwaterpoliep heeft een opvallend kenmerk gemeen met sommige planten: tijdens de koude winter sterven de poliepkolonies bijna volledig af, enkel de basis, de hyrdrorhiza blijft intact. Van hieruit kunnen in de lente nieuwe poliepen ontwikkelen <ref name = 6a> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Neteldieren]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Brakwaterpoliep&diff=43339Brakwaterpoliep2011-11-30T11:52:54Z<p>LeenVandepitte: </p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Brakwaterpoliep<br />
|Foto= <br />
<div style="padding:1em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Cordylophora caspia 1.jpg|caption|right|215px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Tim Worsfold</span></div><br />
|abstract= <br />
De brakwaterpoliep ''Cordylophora caspia'' is een organisme van het zoete én het brakke water. Het oorspronkelijke areaal van de brakwaterpoliep ligt rond de Kaspische Zee en de Zwarte Zee. Door zich vast te hechten aan scheepsrompen en/of aan drijvend materiaal - zoals bijvoorbeeld plantenresten - heeft deze poliep via rivieren en kanalen de brakke wateren van West-Europa bereikt. De eerste Europese waarneming vond plaats langs de Zweedse kust in 1814. Dit neteldier werd voor de eerste keer waargenomen in België in 1905, in Nieuwpoort.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=117428 ''Cordylophora caspia'' Pallas 1771]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
De brakwaterpoliep ''Cordylophora caspia'' is afkomstig uit de regio van de Zwarte Zee en de Kaspische Zee <ref name = 1a>Bij de Vaate, A.; Jazdzewski, K.; Ketelaars, H.A.M.; Gollash, S.; Van der Velde, G. (2002). Geographical patterns in range extension of Ponto-Caspian macroinvertebrate species in Europe. Can. J. Fish. Aquat. Sci. 59:1159-1174. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127047 details]</ref>. <br />
<br />
Deze poliep komt zowel zoet- als brakwater voor, zoals in estuaria, lagunes, rivieren, kanalen en meren. De soort verkiest schaduwrijke plaatsen en dit op een diepte van ongeveer 0 tot 10 meter. Ze hecht zich vast op een harde ondergrond, bijvoorbeeld op rotsen, houten planken, boten, schelpen en ondergedoken waterplanten <ref name = 1a> </ref><ref name = 2a>Leloup, E. (1952). Coelentérés. Faune de Belgique. Institut royal des Sciences naturelles de Belgique: Brussels, Belgium. 283 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=125914 details]</ref><ref name = 3a>Vervoort, W. (1964). Notes on the distribution of ''Garveia franciscana'' (Torrey, 1902) and ''Cordylophora caspia'' (Pallas, 1771) in the Netherlands. Zool. Meded. 39: 125-146. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=110855 details]</ref>. <br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
De eerste waarneming van de brakwaterpoliep in België dateert van 1905, in Nieuwpoort. Daarbij werden verscheidene kolonies met een hoogte van 5 centimeter teruggevonden. Deze bevonden zich op planken die al 2,5 maand in de haven van Nieuwpoort dreven <ref name = 4a>Loppens, K. (1905). Rapide multiplication de quelques Bryozoaires et Hydroides Ann. Soc. R. Zool. Malacol. Bel. 40: XXII-XXIII. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=70032 details]</ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Er wordt in literatuur uit 1946 vermeld dat de brakwaterpoliep in België nabij Oostende voorkomt <ref name = 6a>Vervoort, W. (1946). Hydrozoa (C 1): A. Hydropolypen. Fauna van Nederland, 14. A.W. Sijthoff's Uitgeversmaatschappij NV: Leiden, The Netherlands. 336 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=39507 details]</ref>. Een boek uit 1952 vermeldt dat dit neteldier algemeen voorkomt in de brakke wateren langs de Noordzeekusten, waaronder die van België <ref name = 2a> </ref>. Meer recentelijk in 2002 en 2006 werd de soort gesignaleerd in respectievelijk de Dievegatkreek nabij het Zwin en nabij Nieuwpoort <ref name = waarnemingen.be>Waarnemingen afkomstig van Waarnemingen.be, een initiatief van Natuurpunt Studie vzw en de Stichting Natuurinformatie. Brakwaterpoliep - ''Cordylophora caspia'' [http://waarnemingen.be/soort/view/27067?from=2000-08-03&to=2011-08-17&prov=0&maand=0&os=0 online beschikbaar], <br />
geraadpleegd op 7-07-2011.</ref>.<br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De brakwaterpoliep kon zich vanuit de Zwarte en Kaspische zee tot West-Europa verspreiden via kanalen, meren en rivieren. Vandaaruit konden drie verschillende routes gevolgd worden: een noordelijke, een centrale en een zuidelijke route <ref name = 1a> </ref> (zie figuur).<br />
<br />
Via de noordelijke route kwam de brakwaterpoliep terecht in de Baltische Zee. Daar werd dit neteldier voor het eerst opgemerkt in West-Europa in 1816, aan de Zweedse kust <ref name = 5a>Nehring, S.; Leuchs, H. (1999). Neozoa (Makrozoobenthos) an der deutschen Nordseeküste: eine Übersicht. Bericht BfG, 1200. Bundesanstalt für Gewässerkunde: Koblenz, Germany. 131 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=120661 details]</ref>. <br />
<br />
De migratie vanuit de Zwarte en Kaspische Zee naar het uiterste westen van Europa gebeurde voornamelijk via de centrale route <ref>Kinzelbach, R. (Ed.) (1995). Neozoans in European waters - exemplifying the worldwide process of invasion and species mixing Experientia 51(5): 526-538. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206332 details]</ref> . Deze loopt via de rivieren en kanalen van Oekraïne en Polen naar het noorden van Duitsland <ref name = 1a> </ref>, waar de brakwaterpoliep in 1858 in de Elbe en in de wateren van de Duitse deelstaat Schleswig werd waargenomen <ref name = 5a> </ref>. Via de zuidelijke route verspreidden de poliepen zich via de rivieren en kanalen van Roemenië, Hongarije, Oostenrijk en Duitsland naar Nederland <ref name = 1a> </ref>. Daar werd de brakwaterpoliep voor het eerst waargenomen in Amsterdam in 1874, meerbepaald in de Amstel. In Nederland is de soort heel succesvol en wijdverspreid <ref name = 3a> </ref><ref name = 7a>van der Velde, G.; Nagelkerken, I.; Rajagopal, S.; bij de Vaate, A. (2002). Invasions by alien species in inland freshwater bodies in western Europe: the Rhine Delta, in: Leppäkoski, E. et al. (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 360-372. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40616 details]</ref>. <br />
<br />
In Frankrijk werd de brakwaterpoliep pas in 1901 waargenomen in het estuarium van de Loire in het noordoosten van de Golf van Biskaje <ref name = 8a>Goulletquer, P.; Bachelet, G.; Sauriau, P.G.; Noel, P. (2002). Open Atlantic coast of Europe: a century of introduced species, in: Leppäkoski, E. et al. (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 276-290. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40609 details]</ref>. Tegen 1946 kwam de soort wereldwijd voor, onder andere ook in het Verenigd Koninkrijk, Egypte, de Verenigde Staten, Brazilië, Nieuw Zeeland en China <ref name = 6a> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
De introductie van de Ponto-Kaspische soorten in Europese wateren, werd sterk geholpen door de bouw van kanalen tussen waterlopen. Via deze kanalen kwam de Kaspische slijkgarnaal ook in onze waterlopen terecht . De brakwaterpoliep kan doorheen rivieren verspreid worden door zich vast te hechten aan rompen van boten, aan stukken hout of drijvende planten <ref name = 1a> </ref>. Anderzijds bestaat ook de mogelijkheid dat de soort geïmporteerd werd via het ballastwater van schepen die opeenvolgend verschillende estuaria aandoen <ref name = 2a> </ref><ref name = 9a>Funke, H.C. (1922). Hydroiden, in: Redeke, H.C. (Ed.) (1922). Flora en fauna der Zuiderzee: Monografie van een brakwatergebied. pp. 185-210. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=115198 details]</ref>.<br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
De brakwaterpoliep groeit en plant zich het best voort in brak water. Maar ook in zoetwater en in water met een zoutgehalte tot 35 PSU (zeewater) kan de soort leven en zich voortplanten. Deze factor zorgt er dus voor dat de verspreiding van de brakwaterpoliep beperkt blijft tot de Belgische meren, kanalen en estuaria.<br />
<br />
Een temperatuur tussen 10 en 28 °C is ideaal voor dit neteldier, maar het kan temperaturen tot wel 35 °C overleven. Ook vriestemperaturen tot -5 °C worden overwonnen via een ruststadium, door wetenschappers in het Engels ook wel ‘menont’ genoemd. In dit ruststadium sterven de kolonies grotendeels af en trekken de weke delen zich terug in het beschermende omhulsel of ‘perisarc’ en kan de poliep niet groeien of zich voorplanten. Eenmaal de ongunstige omstandigheden voorbij zijn, bouwt de poliep zich terug op tot een volledig functioneel organisme <ref name = 1a> </ref><ref name = 2a> </ref><ref name = 6a> </ref><ref name = 9a> </ref>. <br />
<br />
Groei en voortplanting gebeurt enkel in eutrofe condities, dus wanneer veel voedingstoffen te vinden zijn. De rijke bemesting van de West-Europese landbouwgronden en de daarmee gepaard gaande afvoer van stikstof en fosfor naar de kanalen en rivieren, verklaart het succes van deze soort in onze streken <ref name = 5a> </ref>. De brakwaterpoliep kan zich zowel seksueel als aseksueel voortplanten. Bij de seksuele voortplanting worden meerdere voortplantingsorganen of ‘gonoforen’ gevormd met elk 6 tot 10 eieren. De aseksuele voortplanting gebeurt door knopvorming, waarbij kleine delen van de poliep zich gaan omvormen tot nieuwe individuen en afbreken van de ouderpoliep. Ook via verticale aftakkingen in het vasthechtingsorgaan - door wetenschappers ook wel ‘hydrorhiza’ genoemd - ontstaan nieuwe poliepen <ref name = 1a> </ref>. <br />
<br />
De soort stelt geen specifieke eisen aan het type ondergrond of substraat waar het zich aan vasthecht. De enige voorwaarde is dat de ondergrond hard is <ref name = 6a> </ref>. <br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Door zich aan een drijvende ondergrond (boot, drijvende plank,…) vast te hechten kan de brakwaterpoliep gemakkelijk nieuwe gebieden bereiken <ref name = 2a> </ref>. Indien de poliep zich in het ruststadium bevindt, is hij bovendien bestand tegen droogte en extreme of wisselende temperaturen <ref name = 1a> </ref>. Ook kan het ruststadium blijven kleven aan de poten en in de veren van watervogels en zo naar nieuwe gebieden gebracht worden <ref name = 2a> </ref>. <P><br />
Hoewel de brakwaterpoliep een vastgehecht bestaan leidt, zijn de larven van deze soort vrijlevend en kunnen ze zich op deze mannier ver verspreiden via rivieren en kanalen. De larven ontwikkelen zich op het voortplantingsorgaan van de vrouwelijke poliep en kunnen vier tot vijf weken vrij rondzwerven in de waterkolom vooraleer ze zich vasthechten <ref name = 1a> </ref><ref name = 5a> </ref>. Als deze larven in het ballastwater van schepen terechtkomen, kunnen ze wel heel grote afstanden afleggen. Dit laatste verklaart de wereldwijde, maar discontinue verspreiding van de brakwaterpoliep <ref name = 1a> </ref>. <br />
Kolonies ontwikkelen goed in water met een zoutgehalte dat varieert van bijna zoet 0.3 PSU tot brak; 10 PSU. De soort kan echter ook extremere zoutgehaltes tot ontwikkeling komen, gaande van 0.08 tot zeewater (35 PSU), al zien de kolonies er dan minder gezond uit <ref name = 6a> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Het is bekend dat dense kolonies van brakwaterpoliepen de structuur van de bodem veranderen. Zo is er eventueel een impact te verwachten op de levensgemeenschappen van zowel de bodem als de waterkolom <ref name = 10a>Olenin, S.; Leppäkoski, E. (1999). Non-native animals in the Baltic Sea: alteration of benthic habitats in coastal inlets and lagoons. Hydriobiologia 393:233-243. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127049 details]</ref><ref name = 11a>Leppäkoski, E.; Gollasch, S.; Gruszka, P.; Ojaveer, H.; Olenin, S.; Panov, V. (2002). The Baltic: a sea of invaders. Can. J. Fish. Aquat. Sci./J. Can. Sci. Halieut. Aquat. 59(7): 1175-1188. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=28743 details]</ref>. Sommige dieren vinden bijvoorbeeld beschutting tegen predatoren of sterke stromingen tussen de opeengepakte kolonies en zullen bijgevolg meer succesvol worden. De dense kolonies ‘vangen’ ook veel rondzwevend materiaal op, materiaal dat normaal gezien andere dieren tot voedsel dient. Verder zijn de poliepkolonies zelf het voedsel van tal van andere dieren. Ook kunnen ze in concurrentie treden met inheemse soorten voor de ruimte op harde ondergrond. <br />
<br />
De brakwaterpoliep is de meest voorkomende aangroei- of ‘fouling’ soort in het Antwerpse haven-gebied, waarbij deze de nodige problemen veroorzaakt. Dit organisme kan namelijk de waterleidingen verstoppen van de havenbedrijven die koelwater oppompen uit de Schelde. Koelwaterinstallaties vormen een heel aantrekkelijke omgeving voor de brakwaterpoliep: er is namelijk een constante toevoer van zuurstof en voedsel in de leidingen <ref name = 12a>Boero, F. (1984). The ecology of marine hydroids and effects of environmental factors: a review. Mar. Ecol. 5: 93-118. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127052 details]</ref>, en ook de predatiedruk is er beperkt <ref name = 13a>Roos, P.J. (1979). Two-stage life cycle of a Cordylophora population in the Netherlands. Hydrobiologia 62(3): 231-239. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=127055 details]</ref>. Momenteel maken veel Antwerpse havenbedrijven gebruik van chloor om deze invasieve soort te bestrijden. Dit is echter niet eenvoudig: de brakwaterpoliep is zoals eerder gezegd een heel ‘taaie’ soort en kan zich na blootstelling aan de chloorbehandeling makkelijk opnieuw regenereren. Om zijn groei en voort-planting onder controle te houden moet het biocidegebruik regelmatig opnieuw worden uitgevoerd, echter zonder de huidige lozingsnormen te overschrijden. Juist omwille van zijn sterke resistentie, zal het wellicht niet mogelijk zijn om deze soort volledig uit te roeien in het havengebied <ref name = 14a>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=3401 Annick Verween] 2008.</ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
<br />
<br />
De brakwaterpoliep vormt een kolonie van vele poliepen samen en heeft een bruin- tot geelachtige kleur. De kolonies kunnen 10 centimeter hoog worden. De hoofdsteel van een kolonie wordt ook de hydrocaulus genoemd. Deze hydrocaulus is verbonden met een vasthechtingssysteem (zie figuur) de hydrorhiza, waarmee de kolonie zich aan vast substraat hecht. De zijtakken van de hydrocaulus worden ook hydrocladia genoemd en zijn op hun beurt vertakt met pediceli. De hydrocladia zijn omgeven door een dik omhulsel, de perisarc (zie figuur). Op het uiteinde van elke pedicel staat steeds 1 enkel poliepindividu: de hydranth. Alle hydranthen binnen één kolonie zijn ofwel vrouwelijk, ofwel mannelijk. Elke hydranth heeft een mond met daarrond tentakels <ref name = 15a>Hayward, P.J.; Ryland, J.S. (Ed.) (1996). Handbook of the marine fauna of North-West Europe. Oxford University Press: Oxford, UK. ISBN 0-19-854054-X. XI, 800 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=10501 details]</ref><ref name = MarcoFaasse>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=16653 Marco Faasse] 2011.</ref>.<br />
<br />
De brakwaterpoliep kan op basis van een aantal kenmerken van andere poliepen onderscheiden worden. Zo vormt deze soort grote kolonies, waarbij de hydranth zich op het uiteinde van de zijtakken, de pediceli bevinden. De tentakels staan ook verspreid over de volledige hydranth en zijn niet op één plaats gegroepeerd zoals bij vele andere soorten (o.a. bij de [[berenvachtpoliep]] ''Garveia franciscana'') <ref name = 15a> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
====<span style="color:#00787A">''Metamorfose volgens omgeving''</span>====<br />
De brakwaterpoliep kan naargelang de omgeving variëren in vorm, grootte, aantal vertakkingen en het aantal voortplantingsorganen. Vooral het zoutgehalte, maar ook de temperatuur en het licht, spelen daar een rol in <ref name = 1a> </ref><ref name = 2a> </ref><ref name = 6a> </ref>.<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Netelen om te eten''</span>====<br />
Op de tentakels van de poliepen bevinden zich netelcellen (of ‘''nematocysten''’). Ze worden gebruikt om zich te verdedigen en om voedsel te verzamelen. Bij een kleine aanraking van de tentakels, wordt op de prooi een opgewonden draad uit de netelcellen afgeschoten. Deze draad is gevuld met verlammend gif. Deze kleine poliep is dus een ware carnivoor <ref name = 16a>Ruppert, E.E.; Barnes, R.D. (1994). Invertebrate zoology. 6th edition. Saunders College Publishing: Orlando, FL (USA). ISBN 0-03-026668-8. 1056 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=9414 details]</ref>!<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Over apen en poliepen…''</span>====<br />
De brakwaterpoliep ''Cordylophora caspia'' wordt in de volksmond ook wel ‘apenhaar’ genoemd <ref name = 14a> </ref>. <br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Onkruid vergaat niet''</span>====<br />
De brakwaterpoliep heeft een opvallend kenmerk gemeen met sommige planten: tijdens de koude winter sterven de poliepkolonies bijna volledig af, enkel de basis, de hyrdrorhiza blijft intact. Van hieruit kunnen in de lente nieuwe poliepen ontwikkelen <ref name = 6a> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Neteldieren]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Zuiderzeekrabbetje&diff=43338Zuiderzeekrabbetje2011-11-30T11:44:37Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Zuiderzeekrabbetje<br />
|Foto= <div style="padding:0.5em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Rhithropanopeus harrisii.jpg|caption|right|200px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Marco Faase (www.acteon.nl)</span></div><br />
|abstract= <br />
Het Zuiderzeekrabbetje ''Rhithropanopeus harrisii'' kwam oorspronkelijk enkel voor langs de Amerikaanse oostkust, maar kwam naar Europa via transport met schepen. De eerste Europese waarnemingen dateren al van 1874 uit Nederland. In 1991 werd er voor het eerst een levend exemplaar van het Zuiderzeekrabbetje in België waargenomen, meerbepaald in de Zeeschelde nabij Antwerpen. Het Zuiderzeekrabbetje is een typische soort voor zoete en brakke wateren en voelt zich dan ook thuis in onze riviermondingen. Het is een predator van allerlei ongewervelden.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=107414''Rhithropanopeus harrisii'' (Gould, 1841)]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Het Zuiderzeekrabbetje kwam oorspronkelijk enkel voor aan de oostkust van Noord-Amerika, van Nova Scotia in Zuidoost-Canada tot aan Mexico. Dit krabbetje leeft op een diepte van 0 tot 8 meter op bodems bedekt met een dun laagje klei of modder, houtafval, plantaardig materiaal en schelpresten die gebruikt worden om zich te verbergen. Soms worden ook holen in de klei gegraven <ref name = 1a>Adema, J.P.H.M. (1991). De krabben van Nederland en Belgie (Crustacea, Decapoda, Brachyura). Nationaal Natuurhistorisch Museum: Leiden. ISBN 90-73239-02-8. 244 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=5876 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
In 1985 is voor het eerst een dood exemplaar en iets later in dat jaar een schaarpoot van dit krabbetje gevonden ter hoogte van Doel, in het brakke stroomgebied van het Schelde-estuarium <ref name = 2a>Dumoulin, E.; Rappé, G. (1985). Het Zuiderzeekrabbetje ''Rhithropanopeus harrisii'' (Gould, 1841), nu ook in België? De Strandvlo 5(4): 139-142. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=18221 details]</ref>. Twee jaar later, in 1987, werd op dezelfde plaats nog eens een schaarpoot gevonden <ref name = 1a> </ref>. Het was echter pas in 1991 dat de eerste levende individuen gesignaleerd werden in het koelwater van de kerncentrale van Doel <ref name =3a>Van Damme, P.; Mees, J.; Maebe, S. (1992). Voorkomen van het Zuiderzeekrabbetje ''Rhithropanopeus harrisii'' (Gould, 1841) in de Westerschelde De Strandvlo 12(1): 19-21. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=5670 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Sinds 1991 wordt het Zuiderzeekrabbetje meermaals aangetroffen, ofwel ter hoogte van Doel, ofwel aan de overzijde van de Zeeschelde te Lillo <ref name = 4a>Maebe, S. (1992). De vis- en crustaceagemeenschap van de Westerschelde ter hoogte van de kerncentrale van Doel gedurende het winterhalfjaar 1991-1992. BSc Thesis. Katholieke Universiteit Leuven. Faculteit Wetenschappen: Leuven. 106 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=66700 details]</ref><ref name = 5a>d'Udekem d'Acoz, C. (1994). Existence d'une population de ''Rhithropanopeus harrissi'' (Gould, 1841) à Lillo dans le Bas-Escaut (Crustacea, Decapoda, Brachyura) De Strandvlo 14(4): 147-148. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=18932 details]</ref><ref name = 6a>Maes, J.; Taillieu, A.; Van Damme, P.A.; Cottenie, K.; Ollevier, F.P. (1998). Seasonal patterns in the fish and crustacean community of a turbid temperate estuary (Zeeschelde Estuary, Belgium) Est., Coast. and Shelf Sci. 47: 143-151. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=23710 details]</ref>. Daarnaast zijn er meldingen uit het gematigd zout gedeelte van het Schelde estuarium in 1996 en 1997 <ref name = 7a>Ysebaert, T.J.; De Neve, L.; Meire, P. (2000). The subtidal macrobenthos in the mesohaline part of the Schelde Estuary (Belgium): influenced by man? J. Mar. Biol. Ass. U.K. 80(4): 587-597. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=3713 details]</ref>. Later, in 2004 nabij Lilo <ref name = 8a>Waarnemingen afkomstig van Waarnemingen.be, een initiatief van Natuurpunt Studie vzw en de Stichting Natuurinformatie. Zuiderzeekrabje - ''Rhithropanopeus harrisii''. [http://waarnemingen.be/soort/view/27551?from=2007-08-19&to=2009-08-19&species=27551&prov=0&akt=0&from=1989-08-15&to=2009-08-19&prov=0 online beschikbaar], geraadpleegd op 19-08-2009 </ref> en eind 2007 nabij Doel <ref name = Soors2010>Soors, J.; Faasse, M.; Stevens, M.; Verbessem, I.; De Regge, N.; Van den Bergh, E. (2010). New crustacean invaders in the Schelde estuary (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 3-10. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=145536 details]</ref>, werd dit krabbetje opnieuw in de Zeeschelde gemeld.<br />
In het Kanaal Gent-Terneuzen is er sinds 1999 een permanente gevestigde populatie – die zich uitstrekt van het centrum van Gent tot aan de grens met Nederland – aanwezig <ref name = Boetshydro>Boets, P.; Lock, K.; Goethals, P.L.M. (2011). Using long-term monitoring to investigate the changes in species composition in the harbour of Ghent (Belgium) Hydrobiologia 663: 155-166. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=201947 details]</ref>.<P><br />
Het Zuiderzeekrabbetje werd in 2009 eveneens aangetroffen rond de haven van Nieuwpoort <ref name = BoetsHelgo>Boets, P.; Lock, K.; Goethals, P.L.M. (2011). Assessing the importance of alien macro-Crustacea (Malacostraca) within macroinvertebrate assemblages in Belgian coastal harbours Helgol. Mar. Res. Online First: 13 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206987 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
In de tweede helft van de vorige eeuw, in 1874, werd het Zuiderzeekrabbetje voor het eerst in Nederland aangetroffen en werd er toen verkeerdelijk beschreven als een nieuwe soort voor de wetenschap met de naam ''Pilumnus tridentatus''. Het duurde nog tot 1949 vooraleer men vaststelde dat het om het uit Noord-Amerika afkomstige krabbetje ''Rhithropanopeus harrisii'' ging <ref name = 1a> </ref>.<br />
<br />
In 1874 was dit krabbetje al algemeen in het brakke zuidelijk deel van de Zuiderzee, vandaar ook zijn Nederlandse naam. In die tijd was de Zuiderzee nog niet afgesloten van de Noordzee, waardoor het noordelijk deel zouter was dan het zuidelijk deel en moeilijk leefbaar voor deze exoot. Ook in andere rivieren en meren in Noord-Holland, Zuid-Holland en Groningen kwam dit brakwaterkrabbetje voor <ref name = 9a>Buitendijk, A.M.; Holthuis, L.B. (1949). Note on the Zuiderzee crab, ''Rhithropanopeus harrisii'' (Gould) subspecies ''Tridentatus'' (Maitland) Zool. Meded. 30(7): 95-106. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=41598 details]</ref>. <br />
<br />
In 1932 werd de Zuiderzee afgesloten van de Noordzee door een dam en veranderde de naam naar het nu gekende IJsselmeer. Het zoutgehalte daalde, waardoor het Zuiderzeekrabbetje ook het noordelijke deel kon inpalmen, tot deze soort er in 1936 zijn toppunt bereikte. Vanaf dan werd het IJsselmeer te zoet en namen de populaties af <ref name = 9a> </ref>. In de rest van Nederland kon deze exoot wel standhouden en sinds 1960 wordt deze soort verspreid teruggevonden in o.a. het Noordzeekanaal (nabij Amsterdam), in Zeeland, in het zuiden van Zuid-Holland en in Nijmegen <ref name = 1a> </ref>. <br />
<br />
Tot 1936 was dit diertje in Europa buiten Nederland onbekend. Daarna verspreidde de soort zich snel. Dit komt waarschijnlijk doordat in die periode de populaties van deze exoot in het IJsselmeer hun toppunt bereikten in aantal en zo makkelijk hun areaal konden uitbreiden <ref name = 1a> </ref>.<br />
<br />
Een eerste waarneming in Noord-Duitsland dateert van 1936 <ref name = 10a>Schubert, K. (1936). ''Pilumnopeus tridentatus'' Maitland, eine neue Rundkrabbe in Deutschland Zool. Anz. 116: 320-323. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=196961 details]</ref>. In 1939 werd de soort dan voor het eerst waargenomen in het zuiden van Rusland, maar volgens vissers zou de soort daar al aanwezig zijn geweest sinds 1936 <ref name = 9a> </ref>. Daarna volgde introductie in de Zee van Azov, de Zwarte Zee en de Kaspische Zee, Polen <ref name = 1a> </ref> en Denemarken <ref name = 11a>Wolff, T. (1954). Occurrence of two East American species of crab in European waters Nature (Lond.) 174: 188-189. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=41274 details]</ref>. <br />
<br />
In Frankrijk is het Zuiderzeekrabbetje voor het eerst gemeld in 1953 in het Kanaal van Caen en in 1956 in het Kanaal van Tancarville, beide in Normandië <ref name = 12a>Saudray, Y. (1956). Présence de ''Heteropanope tridentatus'' Maitl. Crustacé Décapode Brachyoure dans le réseau hydrographique Normand Bull. Soc. Zool. Fr. 81(1): 33-34. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=41288 details]</ref>. Vervolgens vond men deze soort ook terug in 1957 in het brakwatergedeelte van de Gironde <ref name= 13a>Marchand, J.; Saudray, Y. (1972). ''Rhithropanopeus harrisii'' Gould tridentatus Maitland (Crustacé-Décapode-Brachyoure) dans le réseau hydrographique de l'ouest de l'Europe en 1971 Bull. Soc. Linn. Normandie 102: 105-113, 1 map. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=196968 details]</ref> en in 1968 aan de monding van de Loire, beide in het westen van Frankrijk <ref name = 14a>Adema, J.P.H.M. (1981). Het Zuiderzeekrabbetje, ''Rhithropanopeus harrisii'' (Gould 1841) (Crustaceae, Decapoda, Brachyura) Natura (Amst.) 78(8): 268-274, fig. 1-5. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=197090 details]</ref>. <br />
<br />
In Groot-Brittannië wordt dit krabbetje pas recent waargenomen, sinds 1996, en enkel binnen de Cardiff Docks, in Zuidwest-Engeland <ref name = 15a>Eno, N.C.; Clark, R.A.; Sanderson, W.G. (Ed.) (1997). Non-native marine species in British waters: a review and directory. Joint Nature Conservation Committee: Peterborough. ISBN 1-86107-442-5. 152 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=24400 details]</ref>. <br />
<br />
Momenteel komt het Zuiderzeekrabbetje in Europa voor van de Baltische Zee, langs de Europese Atlantische kust (inclusief Groot-Brittannië) tot en met de Middellandse Zee, en in Zwarte Zee <ref>Global Invasive Species Database, 2008. ''Rhithropanopeus harrisii'' (crustacean). Available from: http://www.issg.org/database/species/ecology.asp?si=1217&fr=1&sts=&lang=EN [Accessed 20th August 2009]. </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Het is niet gekend hoe het Zuiderzeekrabbetje van Noord-Amerika naar Europa is gekomen. Sommigen suggereren transport met het ballastwater van schepen of op scheepsrompen <ref name = 17a>Christiansen, M.E. (1969). Crustacea Decapoda Brachyura. Marine invertebrates of Scandinavia, 2. Universitetsforlaget: Oslo. 143 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=121060 details]</ref>. <br />
<br />
Introductie met ballastwater is echter heel onwaarschijnlijk daar de eerste Europese melding al van 1874 dateert, toen ballastwater weinig of niet gebruikt werd. Voor het begin van de 20ste eeuw werden echter wel stenen, zand en modder gebruikt als ballast waarbij verschillende soorten, bijvoorbeeld slakken, mee getransporteerd konden worden <ref name = 18a>Wolff, W.J. (2005). Non-indigenous marine and estuarine species in the Netherlands Zool. Meded. 79(1): 3-116. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=101200 details]</ref>. Mogelijks kon dit diertje op deze manier verspreid worden.<P><br />
Verspreiding over de Atlantische Oceaan vastgehecht aan scheepsrompen wordt eveneens in vraag gesteld <ref name = 9a> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Deze soort is een alleseter: het Zuiderzeekrabbetje leeft van zowel dode organismen, brakwaterpoliepen, wormen, schelpdieren, vlokreeften, zeepissebedden, aasgarnalen, muggenlarven als algen <ref name = 1a> </ref>. Hoewel het vrouwtje slechts één broedsel per jaar produceert, kan dit broedsel wel 1280 tot 4800 eitjes bevatten <ref name = 19a> Turoboyski, K. (1973). Biology and ecology of the crab ''Rhithropanopeus harrisii'' spp. tridentatus Mar. Biol. (Berl.) 23(4): 303-313. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=140773 details]</ref>, wat weliswaar niet bijzonder hoog is voor een krab <ref name = Cedric>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=11084 Cédric d'Udekem d'Acoz] 2011.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Deze brakwatersoort kan een brede gradiënt van zoutgehaltes verdragen. Gewoonlijk wordt het Zuiderzeekrabbetje gevonden in water van ongeveer 0,1 (zoet) tot 15 PSU (brak) <ref name = 1a> </ref>, uitzonderlijk werd dit diertje aangetroffen in een zoutgehalte van 25 PSU (zout brak) <ref name = 20a>Pautsch, F.; Lawinski, L.; Turoboyski, K. (1969). Zur Ökologie der Krabbe ''Rhithropanopeus harrisi'' (Gould) (Xanthidae) Limnologica 7(1): 63-68. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=41915 details]</ref>. Ter vergelijking: het zeewater in onze Noordzee heeft een gemiddeld zoutgehalte van 35 PSU.<br />
<br />
De verspreiding over Europa wordt beïnvloed door de scheepvaart. De larven van het Zuiderzeekrabbetje zijn vrijzwemmend en blijven ongeveer 23 dagen in dit stadium <ref name = 19a> </ref>. Deze krabbetjes kunnen zich dus zowel als krab of als larve verplaatsen met het ballastwater. Ook door de binnenvaart kan deze soort zich verspreiden tussen estuaria, rivieren en meren, vastgeklampt aan scheepsrompen <ref name = 15a> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Het voorkomen van vele individuen van het Zuiderzeekrabbetje kan de waterdoorstroming in industriële buizen verhinderen <ref name = 21a>Naylor, M. (2006). Harris mud crab (''Rhithropanopeus harrisii''): Factsheet. Informationscentralerna för Bottniska viken, Egentliga Östersjön och Västerhavet: Sweden. 3 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208964 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
Het lichaam (carapax) en de poten van het Zuiderzeekrabbetje hebben een donker grijsgroene kleur, waarbij de buitenzijde van de vingers van de scharen wit is. Door begroeiing met eencellige algen zien exemplaren van deze soort er echter eerder donkerbruin tot zwart uit. De vingers van de scharen blijven wit: door veelvuldig gebruik krijgen de algen geen kans er te groeien. De vrouwtjes zijn meestal kleiner dan de mannetjes en bereiken een breedte tot 2 centimeter. Mannetjes kunnen tot 2,6 centimeter breed worden. Het lichaam is breder dan lang, heeft een bolle vorm en is glad. De poten zijn langs de randen behaard <ref name = 1a> </ref>. <br />
<br />
Vrouwtjes en mannetjes kunnen niet alleen onderscheiden worden op basis van de grootte. Mannetjes hebben eveneens grotere schaarpoten en een smal driehoekig achterlijf (abdomen, opgeplooid naar de buikzijde van de krab toe) met zeven segmenten waarvan er drie vergroeid zijn. Bij vrouwtjes is dit achterlijf breed ovaal en zijn er geen vergroeide segmenten. Dit achterlijf is bij beide geslachten langs de randen behaard <ref name = 1a> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Zuiderzeekrabbetje voor wetenschappers, zwart krabbetje voor vissers''</span>====<br />
<br />
Vissers hebben het vaak over het ‘zwart krabbetje’ in plaats van het Zuiderzeekrabbetje. Dit komt omdat dit diertje vrijwel altijd donkerbruin tot zwart is wanneer het in onze streken teruggevonden wordt. Deze kleurwijziging wordt veroorzaakt door begroeiing met algen <ref name = 1a> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Zuiderzeekrabbetje&diff=43337Zuiderzeekrabbetje2011-11-30T11:44:21Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Zuiderzeekrabbetje<br />
|Foto= <div style="padding:0.5em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Rhithropanopeus harrisii.jpg|caption|right|200px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Marco Faase (www.acteon.nl)</span></div><br />
|abstract= <br />
Het Zuiderzeekrabbetje ''Rhithropanopeus harrisii'' kwam oorspronkelijk enkel voor langs de Amerikaanse oostkust, maar kwam naar Europa via transport met schepen. De eerste Europese waarnemingen dateren al van 1874 uit Nederland. In 1991 werd er voor het eerst een levend exemplaar van het Zuiderzeekrabbetje in België waargenomen, meerbepaald in de Zeeschelde nabij Antwerpen. Het Zuiderzeekrabbetje is een typische soort voor zoete en brakke wateren en voelt zich dan ook thuis in onze riviermondingen. Het is een predator van allerlei ongewervelden.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=107414''Rhithropanopeus harrisii'' (Gould, 1841)]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Het Zuiderzeekrabbetje kwam oorspronkelijk enkel voor aan de oostkust van Noord-Amerika, van Nova Scotia in Zuidoost-Canada tot aan Mexico. Dit krabbetje leeft op een diepte van 0 tot 8 meter op bodems bedekt met een dun laagje klei of modder, houtafval, plantaardig materiaal en schelpresten die gebruikt worden om zich te verbergen. Soms worden ook holen in de klei gegraven <ref name = 1a>Adema, J.P.H.M. (1991). De krabben van Nederland en Belgie (Crustacea, Decapoda, Brachyura). Nationaal Natuurhistorisch Museum: Leiden. ISBN 90-73239-02-8. 244 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=5876 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
In 1985 is voor het eerst een dood exemplaar en iets later in dat jaar een schaarpoot van dit krabbetje gevonden ter hoogte van Doel, in het brakke stroomgebied van het Schelde-estuarium <ref name = 2a>Dumoulin, E.; Rappé, G. (1985). Het Zuiderzeekrabbetje ''Rhithropanopeus harrisii'' (Gould, 1841), nu ook in België? De Strandvlo 5(4): 139-142. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=18221 details]</ref>. Twee jaar later, in 1987, werd op dezelfde plaats nog eens een schaarpoot gevonden <ref name = 1a> </ref>. Het was echter pas in 1991 dat de eerste levende individuen gesignaleerd werden in het koelwater van de kerncentrale van Doel <ref name =3a>Van Damme, P.; Mees, J.; Maebe, S. (1992). Voorkomen van het Zuiderzeekrabbetje ''Rhithropanopeus harrisii'' (Gould, 1841) in de Westerschelde De Strandvlo 12(1): 19-21. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=5670 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Sinds 1991 wordt het Zuiderzeekrabbetje meermaals aangetroffen, ofwel ter hoogte van Doel, ofwel aan de overzijde van de Zeeschelde te Lillo <ref name = 4a>Maebe, S. (1992). De vis- en crustaceagemeenschap van de Westerschelde ter hoogte van de kerncentrale van Doel gedurende het winterhalfjaar 1991-1992. BSc Thesis. Katholieke Universiteit Leuven. Faculteit Wetenschappen: Leuven. 106 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=66700 details]</ref><ref name = 5a>d'Udekem d'Acoz, C. (1994). Existence d'une population de ''Rhithropanopeus harrissi'' (Gould, 1841) à Lillo dans le Bas-Escaut (Crustacea, Decapoda, Brachyura) De Strandvlo 14(4): 147-148. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=18932 details]</ref><ref name = 6a>Maes, J.; Taillieu, A.; Van Damme, P.A.; Cottenie, K.; Ollevier, F.P. (1998). Seasonal patterns in the fish and crustacean community of a turbid temperate estuary (Zeeschelde Estuary, Belgium) Est., Coast. and Shelf Sci. 47: 143-151. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=23710 details]</ref>. Daarnaast zijn er meldingen uit het gematigd zout gedeelte van het Schelde estuarium in 1996 en 1997 <ref name = 7a>Ysebaert, T.J.; De Neve, L.; Meire, P. (2000). The subtidal macrobenthos in the mesohaline part of the Schelde Estuary (Belgium): influenced by man? J. Mar. Biol. Ass. U.K. 80(4): 587-597. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=3713 details]</ref>. Later, in 2004 nabij Lilo <ref name = 8a>Waarnemingen afkomstig van Waarnemingen.be, een initiatief van Natuurpunt Studie vzw en de Stichting Natuurinformatie. Zuiderzeekrabje - ''Rhithropanopeus harrisii''. [http://waarnemingen.be/soort/view/27551?from=2007-08-19&to=2009-08-19&species=27551&prov=0&akt=0&from=1989-08-15&to=2009-08-19&prov=0 online beschikbaar], geraadpleegd op 19-08-2009 </ref> en eind 2007 nabij Doel <ref name = Soors2010>Soors, J.; Faasse, M.; Stevens, M.; Verbessem, I.; De Regge, N.; Van den Bergh, E. (2010). New crustacean invaders in the Schelde estuary (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 3-10. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=145536 details]</ref>, werd dit krabbetje opnieuw in de Zeeschelde gemeld.<br />
In het Kanaal Gent-Terneuzen is er sinds 1999 een permanente gevestigde populatie – die zich uitstrekt van het centrum van Gent tot aan de grens met Nederland – aanwezig <ref name = Boetshydro>Boets, P.; Lock, K.; Goethals, P.L.M. (2011). Using long-term monitoring to investigate the changes in species composition in the harbour of Ghent (Belgium) Hydrobiologia 663: 155-166. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=201947 details]</ref>.<P><br />
Het Zuiderzeekrabbetje werd in 2009 eveneens aangetroffen rond de haven van Nieuwpoort <ref name = BoetsHelgo>Boets, P.; Lock, K.; Goethals, P.L.M. (2011). Assessing the importance of alien macro-Crustacea (Malacostraca) within macroinvertebrate assemblages in Belgian coastal harbours Helgol. Mar. Res. Online First: 13 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206987 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
In de tweede helft van de vorige eeuw, in 1874, werd het Zuiderzeekrabbetje voor het eerst in Nederland aangetroffen en werd er toen verkeerdelijk beschreven als een nieuwe soort voor de wetenschap met de naam ''Pilumnus tridentatus''. Het duurde nog tot 1949 vooraleer men vaststelde dat het om het uit Noord-Amerika afkomstige krabbetje ''Rhithropanopeus harrisii'' ging <ref name = 1a> </ref>.<br />
<br />
In 1874 was dit krabbetje al algemeen in het brakke zuidelijk deel van de Zuiderzee, vandaar ook zijn Nederlandse naam. In die tijd was de Zuiderzee nog niet afgesloten van de Noordzee, waardoor het noordelijk deel zouter was dan het zuidelijk deel en moeilijk leefbaar voor deze exoot. Ook in andere rivieren en meren in Noord-Holland, Zuid-Holland en Groningen kwam dit brakwaterkrabbetje voor <ref name = 9a>Buitendijk, A.M.; Holthuis, L.B. (1949). Note on the Zuiderzee crab, ''Rhithropanopeus harrisii'' (Gould) subspecies ''Tridentatus'' (Maitland) Zool. Meded. 30(7): 95-106. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=41598 details]</ref>. <br />
<br />
In 1932 werd de Zuiderzee afgesloten van de Noordzee door een dam en veranderde de naam naar het nu gekende IJsselmeer. Het zoutgehalte daalde, waardoor het Zuiderzeekrabbetje ook het noordelijke deel kon inpalmen, tot deze soort er in 1936 zijn toppunt bereikte. Vanaf dan werd het IJsselmeer te zoet en namen de populaties af <ref name = 9a> </ref>. In de rest van Nederland kon deze exoot wel standhouden en sinds 1960 wordt deze soort verspreid teruggevonden in o.a. het Noordzeekanaal (nabij Amsterdam), in Zeeland, in het zuiden van Zuid-Holland en in Nijmegen <ref name = 1a> </ref>. <br />
<br />
Tot 1936 was dit diertje in Europa buiten Nederland onbekend. Daarna verspreidde de soort zich snel. Dit komt waarschijnlijk doordat in die periode de populaties van deze exoot in het IJsselmeer hun toppunt bereikten in aantal en zo makkelijk hun areaal konden uitbreiden <ref name = 1a> </ref>.<br />
<br />
Een eerste waarneming in Noord-Duitsland dateert van 1936 <ref name = 10a>Schubert, K. (1936). ''Pilumnopeus tridentatus'' Maitland, eine neue Rundkrabbe in Deutschland Zool. Anz. 116: 320-323. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=196961 details]</ref>. In 1939 werd de soort dan voor het eerst waargenomen in het zuiden van Rusland, maar volgens vissers zou de soort daar al aanwezig zijn geweest sinds 1936 <ref name = 9a> </ref>. Daarna volgde introductie in de Zee van Azov, de Zwarte Zee en de Kaspische Zee, Polen <ref name = 1a> </ref> en Denemarken <ref name = 11a>Wolff, T. (1954). Occurrence of two East American species of crab in European waters Nature (Lond.) 174: 188-189. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=41274 details]</ref>. <br />
<br />
In Frankrijk is het Zuiderzeekrabbetje voor het eerst gemeld in 1953 in het Kanaal van Caen en in 1956 in het Kanaal van Tancarville, beide in Normandië <ref name = 12a>Saudray, Y. (1956). Présence de ''Heteropanope tridentatus'' Maitl. Crustacé Décapode Brachyoure dans le réseau hydrographique Normand Bull. Soc. Zool. Fr. 81(1): 33-34. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=41288 details]</ref>. Vervolgens vond men deze soort ook terug in 1957 in het brakwatergedeelte van de Gironde <ref name= 13a>Marchand, J.; Saudray, Y. (1972). ''Rhithropanopeus harrisii'' Gould tridentatus Maitland (Crustacé-Décapode-Brachyoure) dans le réseau hydrographique de l'ouest de l'Europe en 1971 Bull. Soc. Linn. Normandie 102: 105-113, 1 map. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=196968 details]</ref> en in 1968 aan de monding van de Loire, beide in het westen van Frankrijk <ref name = 14a>Adema, J.P.H.M. (1981). Het Zuiderzeekrabbetje, ''Rhithropanopeus harrisii'' (Gould 1841) (Crustaceae, Decapoda, Brachyura) Natura (Amst.) 78(8): 268-274, fig. 1-5. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=197090 details]</ref>. <br />
<br />
In Groot-Brittannië wordt dit krabbetje pas recent waargenomen, sinds 1996, en enkel binnen de Cardiff Docks, in Zuidwest-Engeland <ref name = 15a>Eno, N.C.; Clark, R.A.; Sanderson, W.G. (Ed.) (1997). Non-native marine species in British waters: a review and directory. Joint Nature Conservation Committee: Peterborough. ISBN 1-86107-442-5. 152 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=24400 details]</ref>. <br />
<br />
Momenteel komt het Zuiderzeekrabbetje in Europa voor van de Baltische Zee, langs de Europese Atlantische kust (inclusief Groot-Brittannië) tot en met de Middellandse Zee, en in Zwarte Zee <ref>Global Invasive Species Database, 2008. ''Rhithropanopeus harrisii'' (crustacean). Available from: http://www.issg.org/database/species/ecology.asp?si=1217&fr=1&sts=&lang=EN [Accessed 20th August 2009]. </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Het is niet gekend hoe het Zuiderzeekrabbetje van Noord-Amerika naar Europa is gekomen. Sommigen suggereren transport met het ballastwater van schepen of op scheepsrompen <ref name = 17a>Christiansen, M.E. (1969). Crustacea Decapoda Brachyura. Marine invertebrates of Scandinavia, 2. Universitetsforlaget: Oslo. 143 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=121060 details]</ref>. <br />
<br />
Introductie met ballastwater is echter heel onwaarschijnlijk, daar de eerste Europese melding al van 1874 dateert toen ballastwater weinig of niet gebruikt werd. Voor het begin van de 20ste eeuw werden echter wel stenen, zand en modder gebruikt als ballast waarbij verschillende soorten, bijvoorbeeld slakken, mee getransporteerd konden worden <ref name = 18a>Wolff, W.J. (2005). Non-indigenous marine and estuarine species in the Netherlands Zool. Meded. 79(1): 3-116. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=101200 details]</ref>. Mogelijks kon dit diertje op deze manier verspreid worden.<P><br />
Verspreiding over de Atlantische Oceaan vastgehecht aan scheepsrompen wordt eveneens in vraag gesteld <ref name = 9a> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Deze soort is een alleseter: het Zuiderzeekrabbetje leeft van zowel dode organismen, brakwaterpoliepen, wormen, schelpdieren, vlokreeften, zeepissebedden, aasgarnalen, muggenlarven als algen <ref name = 1a> </ref>. Hoewel het vrouwtje slechts één broedsel per jaar produceert, kan dit broedsel wel 1280 tot 4800 eitjes bevatten <ref name = 19a> Turoboyski, K. (1973). Biology and ecology of the crab ''Rhithropanopeus harrisii'' spp. tridentatus Mar. Biol. (Berl.) 23(4): 303-313. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=140773 details]</ref>, wat weliswaar niet bijzonder hoog is voor een krab <ref name = Cedric>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=11084 Cédric d'Udekem d'Acoz] 2011.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Deze brakwatersoort kan een brede gradiënt van zoutgehaltes verdragen. Gewoonlijk wordt het Zuiderzeekrabbetje gevonden in water van ongeveer 0,1 (zoet) tot 15 PSU (brak) <ref name = 1a> </ref>, uitzonderlijk werd dit diertje aangetroffen in een zoutgehalte van 25 PSU (zout brak) <ref name = 20a>Pautsch, F.; Lawinski, L.; Turoboyski, K. (1969). Zur Ökologie der Krabbe ''Rhithropanopeus harrisi'' (Gould) (Xanthidae) Limnologica 7(1): 63-68. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=41915 details]</ref>. Ter vergelijking: het zeewater in onze Noordzee heeft een gemiddeld zoutgehalte van 35 PSU.<br />
<br />
De verspreiding over Europa wordt beïnvloed door de scheepvaart. De larven van het Zuiderzeekrabbetje zijn vrijzwemmend en blijven ongeveer 23 dagen in dit stadium <ref name = 19a> </ref>. Deze krabbetjes kunnen zich dus zowel als krab of als larve verplaatsen met het ballastwater. Ook door de binnenvaart kan deze soort zich verspreiden tussen estuaria, rivieren en meren, vastgeklampt aan scheepsrompen <ref name = 15a> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Het voorkomen van vele individuen van het Zuiderzeekrabbetje kan de waterdoorstroming in industriële buizen verhinderen <ref name = 21a>Naylor, M. (2006). Harris mud crab (''Rhithropanopeus harrisii''): Factsheet. Informationscentralerna för Bottniska viken, Egentliga Östersjön och Västerhavet: Sweden. 3 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208964 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
Het lichaam (carapax) en de poten van het Zuiderzeekrabbetje hebben een donker grijsgroene kleur, waarbij de buitenzijde van de vingers van de scharen wit is. Door begroeiing met eencellige algen zien exemplaren van deze soort er echter eerder donkerbruin tot zwart uit. De vingers van de scharen blijven wit: door veelvuldig gebruik krijgen de algen geen kans er te groeien. De vrouwtjes zijn meestal kleiner dan de mannetjes en bereiken een breedte tot 2 centimeter. Mannetjes kunnen tot 2,6 centimeter breed worden. Het lichaam is breder dan lang, heeft een bolle vorm en is glad. De poten zijn langs de randen behaard <ref name = 1a> </ref>. <br />
<br />
Vrouwtjes en mannetjes kunnen niet alleen onderscheiden worden op basis van de grootte. Mannetjes hebben eveneens grotere schaarpoten en een smal driehoekig achterlijf (abdomen, opgeplooid naar de buikzijde van de krab toe) met zeven segmenten waarvan er drie vergroeid zijn. Bij vrouwtjes is dit achterlijf breed ovaal en zijn er geen vergroeide segmenten. Dit achterlijf is bij beide geslachten langs de randen behaard <ref name = 1a> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Zuiderzeekrabbetje voor wetenschappers, zwart krabbetje voor vissers''</span>====<br />
<br />
Vissers hebben het vaak over het ‘zwart krabbetje’ in plaats van het Zuiderzeekrabbetje. Dit komt omdat dit diertje vrijwel altijd donkerbruin tot zwart is wanneer het in onze streken teruggevonden wordt. Deze kleurwijziging wordt veroorzaakt door begroeiing met algen <ref name = 1a> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Japanse_dansmug&diff=43336Japanse dansmug2011-11-30T11:34:06Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Japanse dansmug<br />
|Foto= <div style="padding:3.5em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Telmatogeton japonicus.jpg|caption|right|235px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Malcolm Storey (www.bioimages.org.uk)</span></div><br />
|abstract= <br />
De Japanse dansmug ''Telmatogeton japonicus'' was oorspronkelijk enkel bekend van de Japanse kusten en Hawaï. Internationale scheepvaart is er waarschijnlijk voor verantwoordelijk dat deze soort zich heeft uitgebreid naar het Europese en het Atlantisch gedeelte van de Noord-Amerikaanse kust. Deze exoot werd in 2004 voor de eerste keer in Belgische wateren waargenomen, op boeien vóór de kust. De larven van de Japanse dansmug groeien in kokers, vastgehecht aan harde ondergronden vanaf het bovenste gedeelte van het intergetijdengebied tot de spatzone. De windmolenparken langsheen de Europese kusten vormen een ideale niche voor deze soort: op de funderingen van sommige windturbines groeien tot 4000 larven per vierkante meter.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=118154 ''Telmatogeton japonicus'' Tokunaga, 1933]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Het oorsprongsgebied van de Japanse dansmug situeert zich ter hoogte van Japan en Hawaï. Mogelijk behoren ook andere delen van de Stille Oceaan – zoals Australië – tot haar natuurlijk verspreidingsgebied <ref name = Kerckhof2007>Kerckhof, F.; Haelters, J.; Gollasch, S. (2007). Alien species in the marine and brackish ecosystem: the situation in Belgian waters Aquat. Invasions 2(3): 243-257. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=114365 details]</ref><ref name = Newman1988>Newman, L.J. (1988). Evolutionary relationships of the Hawaiian and North American ''Telmatogeton'' (Insecta; Diptera: Chironomidae) Pac. Sci. 42(1-2): 56-64. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206246 details]</ref><ref name = Brodin2009>Brodin, Y.; Andersson, M.H. (2009). The marine splash midge ''Telmatogon japonicus'', Diptera; Chironomidae) - extreme and alien? Biological Invasions 11(6): 1311–1317. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=141707 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
[[Image:Telmatogeton-japonicus.jpg|thumb|right|230px| <div style="text-align: center;"><br />
Foto: Malcolm Storey (<span class="plainlinks">[http://www.bioimages.org.uk/ www.bioimages.org.uk]</span>)</div>]]<br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
De aanwezigheid van de Japanse dansmug in België werd voor het eerst vastgesteld in 2004. Deze exoot kwam toen al heel algemeen voor op signalisatieboeien voor onze kust <ref name = Ices2005>Kerckhof, F. (2005). National Report Belgium 2004, in: ICES (Ed.) (2005). Report of the Working Group on Introductions and Transfers of Marine Organisms (WGITMO): By Correspondence. C.M. - International Council for the Exploration of the Sea, CM 2005(ACME:05): pp. 23-25. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208325 details] </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
De Japanse dansmug komt bij ons voor in hoge densiteiten op boeien, zowel nabij de kust als in open zee <ref name = Ices2005> </ref>. Niet lang na de bouw van windturbines in het Belgisch deel van de Noordzee, werden deze eveneens gekoloniseerd <ref name = Kerckhof2011>Kerckhof, F.; Degraer, S.; Norro, A.; Rumes, B. (2011). Offshore intertidal hard substrata: a new habitat promoting non-indigenous species in the Southern North Sea: an exploratory study, in: Degraer, S. et al. (Ed.) (2011). Offshore wind farms in the Belgian part of the North Sea: Selected findings from the baseline and targeted monitoring. pp. 27-37. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207279 details]</ref>. De soort kan ook gevonden worden op de wanden van schepen, maar komt slechts zeer uitzonderlijk voor op de harde substraten in Belgische havens, op strandhoofden of op dijken <ref name = Rumes2011>Rumes, B.; Kerckhof, F. (2011). On the occurrence and habitat of ''Telmatogeton japonicus'' Tokunaga (Diptera; Chironomidae) in the Southern Bight of the North Sea, in: Mees, J. et al. (Ed.) (2011). VLIZ Young Scientists' Day, Brugge, Belgium 25 February 2011: book of abstracts. pp. 74. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=202856 details]</ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De eerste Europese waarneming van de Japanse dansmug dateert van 1963 nabij Kiel in Noord-Duitsland. De soort werd toen onterecht als een nieuwe soort voor de wetenschap beschreven onder de naam ''Telmatogeton remanei'' <ref name = Remmert1963>Remmert, H. 1963. ''Telmatogeton remanei'' n.sp., eine neue marine Chironomide aus der Kieler Förde. Zoologischer Anzeiger 171: 165-178. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208397 details]</ref>. Bij een volgende waarneming in 1977 in de Baai van Gdansk in Polen werd opnieuw dezelfde fout gemaakt. Deze keer werd de dansmug ''Telmatogeton gedanensis'' gedoopt <ref name =Szad1977>Szadziewski, R. (1977). ''Telmatogeton gedanensis'' sp. n. (Clunioninae, Chironomidae, Diptera) - new marine chironomid from the Polish Baltic coast Pol. Pismo Entomol. 47: 175-184. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206247 details]</ref>. <br />
<br />
Langs de rotsige westkust van Ierland viste men in 1999 resten van de Japanse dansmug (vooral vervellingen van de poppen, maar ook enkele resten van volwassen muggen) uit het water <ref name = Murray2000>Murray, D.A. (2000). First record of ''Telmatogeton japonicus'' Tokunaga (Dipt., Chironomidae) from the British Isles and additional records of halobiontic Chironomidae from Ireland Entomologist's Mon. Mag. 136: 157-160. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206129 details]</ref>.<br />
<br />
In 2003 werd de Japanse dansmug gesignaleerd ter hoogte van het Deense windmolenpark Horns Rev, waar zij sinds 2004 prominent aanwezig is. Hier kunnen op sommige locaties meer dan 4000 exemplaren per m<sup>2</sup> waargenomen worden <ref name = (2005)>(2005). Elsam offshore wind turbines: Horns Rev annual status report for the environmental monitoring programme 1 January 2004 - 31 December 2004. Elsam Engineering: Fredericia. 96 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206242 details]</ref>. De populaties van deze dansmug volgen de opmars van de Europese windmolenparken op de voet, met als resultaat dat de soort anno 2011 aangetroffen wordt langs de Britse, Ierse, Belgische, Nederlandse, Duitse, Poolse, Zweedse, Finse, Noorse en IJslandse kusten <ref name = Brodin2009> </ref><ref name = Raunio2009>Raunio, J.; Paasivirta, L.; Brodin, Y. (2009). Marine midge ''Telmatogeton japonicus'' Tokunaga (Diptera: Chironomidae) exploiting brackish water in Finland Aquat. Invasions 4(2): 405-408. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206249 details]</ref><ref name = faunaeur>Faunaeur.org ''Telmatogeton japonicus'' Tokunaga 1933. [http://www.faunaeur.org/full_results.php?id=409634 online beschikbaar], geraadpleegd op 28-06-2011.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Gezien de locatie van de eerste waarneming in Europa (in het kanaal van Kiel, Noord-Duitsland), ontstond al snel het vermoeden dat scheepvaart verantwoordelijk is voor de introductie van de Japanse dansmug in Europa. Doordat de kokers met larven zich kunnen vasthechten aan scheepsrompen, kunnen ze zich ook gemakkelijk verder verspreiden <ref name = Kerckhof2007> </ref><ref name = Kerckhof2011> </ref><ref name=Rumes2011> </ref><ref name = Cranston1989>Cranston, P.S. (1989). The adult males of Telmatogetoninae (Diptera: Chironomidae) of the Holarctic region – keys and diagnosis Entomol. Scand. Suppl. 34: 17-21. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206241 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Wanneer nieuwe artificiële habitats - zoals windturbines of signalisatieboeien - in zee geplaatst worden, zijn er niet noodzakelijk inheemse soorten aanwezig die deze nieuwe substraten efficiënt weten te koloniseren. Op dergelijke habitats is de kans groter dat een geïntroduceerde soort competitiever zal blijken dan de inheemse soorten <ref name = Kerckhof2009>Kerckhof, F.; Norro, A.; Jacques, Th.; Degraer, S. (2009). Early colonisation of a concrete offshore windmill foundation by marine biofouling on the Thornton Bank (southern North Sea), in: Degraer, S. et al. (Ed.) (2009). Offshore wind farms in the Belgian part of the North Sea: State of the art after two years of environmental monitoring. pp. 39-51. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=142997 details]</ref>. <br />
De larven van de Japanse dansmug domineren in hun nieuwe leefomgeving het bovenste gedeelte van het getijdengebied en de spatzone, die hier net boven ligt <ref name = Brodin2009> </ref><ref name = Kerckhof2009> </ref>. In de Belgische wateren groeien er in deze zones groenwieren <ref name = Kerckhof2009> </ref>, die een goede voedselbron voor deze larven blijken te zijn <ref>Tokunaga, M. (1935). Chironomidae from Japan (Diptera): IV. On the early stages of a marine midge, ''Telmatogeton japonicus'' Tokunaga Philipp J. Sci. 57: 491-511. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208354 details]</ref><ref name = Sunose1982>Sunose, T.; Fujisawa, T. (1982). Ecological studies of the intertidal chironomid ''Telmatogeton japonicus'' Tokunaga in Hokkaido Res. Popul. Ecol. 24: 70-84. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206607 details]</ref>.<br />
<br />
Bovendien is de Japanse dansmug aangepast aan zware, sterk variërende omstandigheden en een intense eutrofiëring (een overmaat van nutriënten in het zeewater). Deze laatste eigenschap zou geholpen hebben bij de kolonisatie van de geëutrofieerde Baltische Zee <ref name = Brodin2009> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
De Japanse dansmug heeft een hard substraat nodig om haar eitjes aan vast te hechten in de spatzone. Denk hierbij aan scheepswanden, boeien, pilonen van olieplatforms en windmolenparken, rotskusten en dijken <ref name = Kerckhof2007> </ref><ref name = Boudewijn2007>Boudewijn, T.J.; Meijer, A.J.M. (2007). De kolonisatie door flora en fauna van betonblokken op het zuidelijk havenhoofd te Ijmuiden. Betonblokken als foerageergebied voor paarse strandlopers en steenlopers: eindrapport. Bureau Waardenburg Rapport, 07-051. Bureau Waardenburg: Culemborg. 108 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=198236 details]</ref>. De bouw van artificiële constructies draagt dan ook aanzienlijk bij tot de verspreiding van de soort <ref name = Kerckhof2007> </ref><ref name = Brodin2009> </ref>. In Nederland bevordert de constructie van strandhoofden de verspreiding van de Japanse dansmug <ref name = Boudewijn2007> </ref>.<br />
<br />
De soort komt vooral voor in het mariene milieu, al komt deze dansmug in de Finse Golf ook voor in het brakwater milieu met een zoutgehalte beneden 4 PSU <ref name = Raunio2009> </ref>. Ter vergelijking: het zeewater van de Noordzee heeft een zoutgehalte van ongeveer 35 PSU.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Lokaal maakt deze niet-inheemse dansmug in Nederland een belangrijk deel uit van het menu van strandlopers en steenlopers <ref name = Boudewijn2007> </ref>. Vooral in de winter, wanneer weinig ander voedsel voorhanden is, zou de bijdrage van deze exoot aan hun dieet belangrijk zijn. Ook werd waargenomen dat trekvogels foerageren op Japanse dansmuggen <ref name = Brodin2009> </ref>. <br />
<br />
Minder wenselijk is de dominantie van deze soort. In de specifieke habitat waar deze dansmuggen in de Belgische Noordzee voorkomen (de spatzone op boeien en windturbines), vormt deze soort bijna monoculturen <ref name = Kerckhof2009> </ref>. Het blijft echter een vraag of er wel inheemse soorten zijn die in de artificiële offshore substraten een geschikte leefomgeving kunnen vinden <ref name = PMBob>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=3469 Bob Rumes] 2011.</ref>.<br />
<br />
Samen met vele andere vastgehecht levende organismen, maakt de Japanse dansmug deel uit van de zogenaamde aangroeigemeenschap <ref name = Kerckhof2011> </ref>. Aangroei kan diverse substraten aantasten en zelfs economische schade toebrengen. Het voorkomen van aangroei op scheepsrompen door een behandeling met een aangroeiwerende verf kost heel wat geld <ref> Schultz, M.P.; Bendick, J.A.; Holm, E.R.; Hertel, W.M. (2010). Economic impact of biofouling on a naval surface ship Biofouling 27(1): 87-98. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206434 details]</ref>. Bovendien brengen vele van deze verven schade toe aan het ecosysteem. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
De Japanse dansmug behoort tot de mariene dansmuggen. De larven groeien op in kokers die vastgehecht zijn aan vaste substraten in het bovenste intergetijdegebied en de spatzone, waar ze zich onder andere voeden met groenwieren en blauwwieren (cyanobacteriën) <ref name = Brodin2009> </ref><ref name = Sunose1982> </ref>. De larven worden tot 10 millimeter groot waarna een pop van maximum 6,5 millimeter gevormd wordt, waaruit na 2-3 dagen een volwassen mug ontstaat <ref name = Szad1977> </ref><ref name = Sunose1982> </ref>.<br />
<br />
De volwassen mug leeft slechts 4 dagen <ref name = Raunio2009> </ref>. Ze kan vliegen, maar net als verwante dansmuggen is ze veel behendiger in het lopen. Zo vouwt deze dansmug haar vleugels in rust naar elkaar toe, waardoor de poten vrij kunnen bewegen <ref>Cheng, L. (Ed.) (1976). Marine insects. North-Holland: Amsterdam. ISBN 0-444-11213-8. XII, 581 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=39162 details]</ref>. De volwassen exemplaren komen vooral voor op harde substraten nabij de waterrand, waar het opspattende water van brekende golven hen niet lijkt te deren, zelfs niet tijdens het paren <ref name = Cranston1989> </ref>.<br />
<br />
De exuvia (vervellingshuiden) – achtergelaten nadat de volwassen mug uit de pop verschijnt – van de Japanse dansmug kan men van andere soorten onderscheiden doordat ze doorschijnend zijn en slechts 8 (in plaats van 9) achterste segmenten hebben <ref name = Raunio2009> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Niet alle muggen steken''</span>====<br />
<br />
Dansmuggen zijn in feite onschuldige beestjes en steken niet. In tegenstelling tot o.a. steekmuggen (Culicidae) hebben de dansmugwijfjes immers geen bloedmaaltijd nodig om eitjes te kunnen leggen <ref>Wikipedia.org Dansmuggen. [http://nl.wikipedia.org/wiki/Dansmuggen online beschikbaar], geraadpleegd op 28-06-2011.</ref>.<br />
<P><br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Het rif-effect in de zuidelijke Noordzee''</span>====<br />
<br />
De bodem van de Zuidelijke Noordzee bestaat hoofdzakelijk uit zachte substraten (zand en slib). Met de bouw van windturbines wordt in de Zuidelijke Noordzee naast deze natuurlijke zandbodems een bijkomende artificiële harde ondergrond geïntroduceerd, zowel op de bodem als in de waterkolom. Doordat harde ondergronden er zo zeldzaam zijn, kan de introductie ervan mogelijk gevolgen hebben op het ganse ecosysteem. Op deze harde ondergrond kunnen vele soorten, die op zandige bodems niet of nauwelijks voorkomen, beter gedijen. Zo zorgt de introductie van windturbines rechtstreeks voor een verhoging van de biodiversiteit, door ecologen het rif-effect genoemd <ref name = Kerckhof2011> </ref><ref name = Kerckhof2009> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Japanse_dansmug&diff=43335Japanse dansmug2011-11-30T11:33:41Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Japanse dansmug<br />
|Foto= <div style="padding:3.5em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Telmatogeton japonicus.jpg|caption|right|235px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Malcolm Storey (www.bioimages.org.uk)</span></div><br />
|abstract= <br />
De Japanse dansmug ''Telmatogeton japonicus'' was oorspronkelijk enkel bekend van de Japanse kusten en Hawaï. Internationale scheepvaart is er waarschijnlijk voor verantwoordelijk dat deze soort zich heeft uitgebreid naar het Europese en het Atlantisch gedeelte van de Noord-Amerikaanse kust. Deze exoot werd in 2004 voor de eerste keer in Belgische wateren waargenomen, op boeien vóór de kust. De larven van de Japanse dansmug groeien in kokers, vastgehecht aan harde ondergronden vanaf het bovenste gedeelte van het intergetijdengebied tot de spatzone. De windmolenparken langsheen de Europese kusten vormen een ideale niche voor deze soort: op de funderingen van sommige windturbines groeien tot 4000 larven per vierkante meter.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=118154 ''Telmatogeton japonicus'' Tokunaga, 1933]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Het oorsprongsgebied van de Japanse dansmug situeert zich ter hoogte van Japan en Hawaï. Mogelijk behoren ook andere delen van de Stille Oceaan – zoals Australië – tot haar natuurlijk verspreidingsgebied <ref name = Kerckhof2007>Kerckhof, F.; Haelters, J.; Gollasch, S. (2007). Alien species in the marine and brackish ecosystem: the situation in Belgian waters Aquat. Invasions 2(3): 243-257. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=114365 details]</ref><ref name = Newman1988>Newman, L.J. (1988). Evolutionary relationships of the Hawaiian and North American ''Telmatogeton'' (Insecta; Diptera: Chironomidae) Pac. Sci. 42(1-2): 56-64. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206246 details]</ref><ref name = Brodin2009>Brodin, Y.; Andersson, M.H. (2009). The marine splash midge ''Telmatogon japonicus'', Diptera; Chironomidae) - extreme and alien? Biological Invasions 11(6): 1311–1317. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=141707 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
[[Image:Telmatogeton-japonicus.jpg|thumb|right|230px| <div style="text-align: center;"><br />
Foto: Malcolm Storey (<span class="plainlinks">[http://www.bioimages.org.uk/ www.bioimages.org.uk]</span>)</div>]]<br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
De aanwezigheid van de Japanse dansmug in België werd voor het eerst vastgesteld in 2004. Deze exoot kwam toen al heel algemeen voor op signalisatieboeien voor onze kust <ref name = Ices2005>Kerckhof, F. (2005). National Report Belgium 2004, in: ICES (Ed.) (2005). Report of the Working Group on Introductions and Transfers of Marine Organisms (WGITMO): By Correspondence. C.M. - International Council for the Exploration of the Sea, CM 2005(ACME:05): pp. 23-25. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208325 details] </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
De Japanse dansmug komt bij ons voor in hoge densiteiten op boeien, zowel nabij de kust als in open zee <ref name = Ices2005> </ref>. Niet lang na de bouw van windturbines in het Belgisch deel van de Noordzee, werden deze eveneens gekoloniseerd <ref name = Kerckhof2011>Kerckhof, F.; Degraer, S.; Norro, A.; Rumes, B. (2011). Offshore intertidal hard substrata: a new habitat promoting non-indigenous species in the Southern North Sea: an exploratory study, in: Degraer, S. et al. (Ed.) (2011). Offshore wind farms in the Belgian part of the North Sea: Selected findings from the baseline and targeted monitoring. pp. 27-37. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207279 details]</ref>. De soort kan ook gevonden worden op de wanden van schepen, maar komt slechts zeer uitzonderlijk voor op de harde substraten in Belgische havens, op strandhoofden of op dijken <ref name = Rumes2011>Rumes, B.; Kerckhof, F. (2011). On the occurrence and habitat of ''Telmatogeton japonicus'' Tokunaga (Diptera; Chironomidae) in the Southern Bight of the North Sea, in: Mees, J. et al. (Ed.) (2011). VLIZ Young Scientists' Day, Brugge, Belgium 25 February 2011: book of abstracts. pp. 74. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=202856 details]</ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De eerste Europese waarneming van de Japanse dansmug dateert van 1963 nabij Kiel in Noord-Duitsland. De soort werd toen onterecht als een nieuwe soort voor de wetenschap beschreven onder de naam ''Telmatogeton remanei'' <ref name = Remmert1963>Remmert, H. 1963. ''Telmatogeton remanei'' n.sp., eine neue marine Chironomide aus der Kieler Förde. Zoologischer Anzeiger 171: 165-178. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208397 details]</ref>. Bij een volgende waarneming in 1977 in de Baai van Gdansk in Polen werd opnieuw dezelfde fout gemaakt. Deze keer werd de dansmug ''Telmatogeton gedanensis'' gedoopt <ref name =Szad1977>Szadziewski, R. (1977). ''Telmatogeton gedanensis'' sp. n. (Clunioninae, Chironomidae, Diptera) - new marine chironomid from the Polish Baltic coast Pol. Pismo Entomol. 47: 175-184. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206247 details]</ref>. <br />
<br />
Langs de rotsige westkust van Ierland viste men in 1999 resten van de Japanse dansmug (vooral vervellingen van de poppen, maar ook enkele resten van volwassen muggen) uit het water <ref name = Murray2000>Murray, D.A. (2000). First record of ''Telmatogeton japonicus'' Tokunaga (Dipt., Chironomidae) from the British Isles and additional records of halobiontic Chironomidae from Ireland Entomologist's Mon. Mag. 136: 157-160. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206129 details]</ref>.<br />
<br />
In 2003 werd de Japanse dansmug gesignaleerd ter hoogte van het Deense windmolenpark Horns Rev, waar zij sinds 2004 prominent aanwezig is. Hier kunnen op sommige locaties meer dan 4000 exemplaren per m<sup>2</sup> waargenomen worden <ref name = (2005)>(2005). Elsam offshore wind turbines: Horns Rev annual status report for the environmental monitoring programme 1 January 2004 - 31 December 2004. Elsam Engineering: Fredericia. 96 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206242 details]</ref>. De populaties van deze dansmug volgen de opmars van de Europese windmolenparken op de voet, met als resultaat dat de soort anno 2011 aangetroffen wordt langs de Britse, Ierse, Belgische, Nederlandse, Duitse, Poolse, Zweedse, Finse, Noorse en IJslandse kusten <ref name = Brodin2009> </ref><ref name = Raunio2009>Raunio, J.; Paasivirta, L.; Brodin, Y. (2009). Marine midge ''Telmatogeton japonicus'' Tokunaga (Diptera: Chironomidae) exploiting brackish water in Finland Aquat. Invasions 4(2): 405-408. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206249 details]</ref><ref name = faunaeur>Faunaeur.org ''Telmatogeton japonicus'' Tokunaga 1933. [http://www.faunaeur.org/full_results.php?id=409634 online beschikbaar], geraadpleegd op 28-06-2011.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Gezien de locatie van de eerste waarneming in Europa (in het kanaal van Kiel, Noord-Duitsland), ontstond al snel het vermoeden dat scheepvaart verantwoordelijk is voor de introductie van de Japanse dansmug in Europa. Doordat de kokers met larven zich kunnen vasthechten aan scheepsrompen, kunnen ze zich ook gemakkelijk verder verspreiden <ref name = Kerckhof2007> </ref><ref name = Kerckhof2011> </ref><ref name=Rumes2011> </ref><ref name = Cranston1989>Cranston, P.S. (1989). The adult males of Telmatogetoninae (Diptera: Chironomidae) of the Holarctic region – keys and diagnosis Entomol. Scand. Suppl. 34: 17-21. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206241 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Wanneer nieuwe artificiële habitats, zoals windturbines of signalisatieboeien, in zee geplaatst worden, zijn er niet noodzakelijk inheemse soorten aanwezig die deze nieuwe substraten efficiënt weten te koloniseren. Op dergelijke habitats is de kans groter dat een geïntroduceerde soort competitiever zal blijken dan de inheemse soorten <ref name = Kerckhof2009>Kerckhof, F.; Norro, A.; Jacques, Th.; Degraer, S. (2009). Early colonisation of a concrete offshore windmill foundation by marine biofouling on the Thornton Bank (southern North Sea), in: Degraer, S. et al. (Ed.) (2009). Offshore wind farms in the Belgian part of the North Sea: State of the art after two years of environmental monitoring. pp. 39-51. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=142997 details]</ref>. <br />
De larven van de Japanse dansmug domineren in hun nieuwe leefomgeving het bovenste gedeelte van het getijdengebied en de spatzone, die hier net boven ligt <ref name = Brodin2009> </ref><ref name = Kerckhof2009> </ref>. In de Belgische wateren groeien er in deze zones groenwieren <ref name = Kerckhof2009> </ref>, die een goede voedselbron voor deze larven blijken te zijn <ref>Tokunaga, M. (1935). Chironomidae from Japan (Diptera): IV. On the early stages of a marine midge, ''Telmatogeton japonicus'' Tokunaga Philipp J. Sci. 57: 491-511. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208354 details]</ref><ref name = Sunose1982>Sunose, T.; Fujisawa, T. (1982). Ecological studies of the intertidal chironomid ''Telmatogeton japonicus'' Tokunaga in Hokkaido Res. Popul. Ecol. 24: 70-84. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206607 details]</ref>.<br />
<br />
Bovendien is de Japanse dansmug aangepast aan zware, sterk variërende omstandigheden en een intense eutrofiëring (een overmaat van nutriënten in het zeewater). Deze laatste eigenschap zou geholpen hebben bij de kolonisatie van de geëutrofieerde Baltische Zee <ref name = Brodin2009> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
De Japanse dansmug heeft een hard substraat nodig om haar eitjes aan vast te hechten in de spatzone. Denk hierbij aan scheepswanden, boeien, pilonen van olieplatforms en windmolenparken, rotskusten en dijken <ref name = Kerckhof2007> </ref><ref name = Boudewijn2007>Boudewijn, T.J.; Meijer, A.J.M. (2007). De kolonisatie door flora en fauna van betonblokken op het zuidelijk havenhoofd te Ijmuiden. Betonblokken als foerageergebied voor paarse strandlopers en steenlopers: eindrapport. Bureau Waardenburg Rapport, 07-051. Bureau Waardenburg: Culemborg. 108 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=198236 details]</ref>. De bouw van artificiële constructies draagt dan ook aanzienlijk bij tot de verspreiding van de soort <ref name = Kerckhof2007> </ref><ref name = Brodin2009> </ref>. In Nederland bevordert de constructie van strandhoofden de verspreiding van de Japanse dansmug <ref name = Boudewijn2007> </ref>.<br />
<br />
De soort komt vooral voor in het mariene milieu, al komt deze dansmug in de Finse Golf ook voor in het brakwater milieu met een zoutgehalte beneden 4 PSU <ref name = Raunio2009> </ref>. Ter vergelijking: het zeewater van de Noordzee heeft een zoutgehalte van ongeveer 35 PSU.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Lokaal maakt deze niet-inheemse dansmug in Nederland een belangrijk deel uit van het menu van strandlopers en steenlopers <ref name = Boudewijn2007> </ref>. Vooral in de winter, wanneer weinig ander voedsel voorhanden is, zou de bijdrage van deze exoot aan hun dieet belangrijk zijn. Ook werd waargenomen dat trekvogels foerageren op Japanse dansmuggen <ref name = Brodin2009> </ref>. <br />
<br />
Minder wenselijk is de dominantie van deze soort. In de specifieke habitat waar deze dansmuggen in de Belgische Noordzee voorkomen (de spatzone op boeien en windturbines), vormt deze soort bijna monoculturen <ref name = Kerckhof2009> </ref>. Het blijft echter een vraag of er wel inheemse soorten zijn die in de artificiële offshore substraten een geschikte leefomgeving kunnen vinden <ref name = PMBob>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=3469 Bob Rumes] 2011.</ref>.<br />
<br />
Samen met vele andere vastgehecht levende organismen, maakt de Japanse dansmug deel uit van de zogenaamde aangroeigemeenschap <ref name = Kerckhof2011> </ref>. Aangroei kan diverse substraten aantasten en zelfs economische schade toebrengen. Het voorkomen van aangroei op scheepsrompen door een behandeling met een aangroeiwerende verf kost heel wat geld <ref> Schultz, M.P.; Bendick, J.A.; Holm, E.R.; Hertel, W.M. (2010). Economic impact of biofouling on a naval surface ship Biofouling 27(1): 87-98. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206434 details]</ref>. Bovendien brengen vele van deze verven schade toe aan het ecosysteem. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
De Japanse dansmug behoort tot de mariene dansmuggen. De larven groeien op in kokers die vastgehecht zijn aan vaste substraten in het bovenste intergetijdegebied en de spatzone, waar ze zich onder andere voeden met groenwieren en blauwwieren (cyanobacteriën) <ref name = Brodin2009> </ref><ref name = Sunose1982> </ref>. De larven worden tot 10 millimeter groot waarna een pop van maximum 6,5 millimeter gevormd wordt, waaruit na 2-3 dagen een volwassen mug ontstaat <ref name = Szad1977> </ref><ref name = Sunose1982> </ref>.<br />
<br />
De volwassen mug leeft slechts 4 dagen <ref name = Raunio2009> </ref>. Ze kan vliegen, maar net als verwante dansmuggen is ze veel behendiger in het lopen. Zo vouwt deze dansmug haar vleugels in rust naar elkaar toe, waardoor de poten vrij kunnen bewegen <ref>Cheng, L. (Ed.) (1976). Marine insects. North-Holland: Amsterdam. ISBN 0-444-11213-8. XII, 581 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=39162 details]</ref>. De volwassen exemplaren komen vooral voor op harde substraten nabij de waterrand, waar het opspattende water van brekende golven hen niet lijkt te deren, zelfs niet tijdens het paren <ref name = Cranston1989> </ref>.<br />
<br />
De exuvia (vervellingshuiden) – achtergelaten nadat de volwassen mug uit de pop verschijnt – van de Japanse dansmug kan men van andere soorten onderscheiden doordat ze doorschijnend zijn en slechts 8 (in plaats van 9) achterste segmenten hebben <ref name = Raunio2009> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Niet alle muggen steken''</span>====<br />
<br />
Dansmuggen zijn in feite onschuldige beestjes en steken niet. In tegenstelling tot o.a. steekmuggen (Culicidae) hebben de dansmugwijfjes immers geen bloedmaaltijd nodig om eitjes te kunnen leggen <ref>Wikipedia.org Dansmuggen. [http://nl.wikipedia.org/wiki/Dansmuggen online beschikbaar], geraadpleegd op 28-06-2011.</ref>.<br />
<P><br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Het rif-effect in de zuidelijke Noordzee''</span>====<br />
<br />
De bodem van de Zuidelijke Noordzee bestaat hoofdzakelijk uit zachte substraten (zand en slib). Met de bouw van windturbines wordt in de Zuidelijke Noordzee naast deze natuurlijke zandbodems een bijkomende artificiële harde ondergrond geïntroduceerd, zowel op de bodem als in de waterkolom. Doordat harde ondergronden er zo zeldzaam zijn, kan de introductie ervan mogelijk gevolgen hebben op het ganse ecosysteem. Op deze harde ondergrond kunnen vele soorten, die op zandige bodems niet of nauwelijks voorkomen, beter gedijen. Zo zorgt de introductie van windturbines rechtstreeks voor een verhoging van de biodiversiteit, door ecologen het rif-effect genoemd <ref name = Kerckhof2011> </ref><ref name = Kerckhof2009> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Brede_brakwaterpissebed&diff=43327Brede brakwaterpissebed2011-11-30T11:20:30Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Brede brakwaterpissebed<br />
|Foto= <div style="padding:0em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Synidotea laticauda.jpg|caption|right|180px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Marco Faase (www.acteon.nl)</span></div><br />
|abstract= <br />
De brede brakwaterpissebed ''Synidotea laticauda'' kwam oorspronkelijk enkel voor in ondiep brak water langs de westkust van de Verenigde Staten. Het is een omnivoor die vooral te vinden is op harde substraten zoals boeien, pontons en oesterbedden. Deze pissebed werd voor het eerst in 2005 in de Zeeschelde aangetroffen, nabij de kerncentrale van Doel. Waarschijnlijk werd de soort bij ons – net als in Frankrijk en Spanje – via het ballastwater van schepen geïntroduceerd.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=257397 ''Synidotea laticauda'' Benedict, 1897 ]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed kwam oorspronkelijk enkel voor in de baai van San Fancisco en de naburige estuaria aan de westkust van de Verenigde Staten <ref name = Menzies1972>Menzies, R.J.; Miller, M.A. (1972). Systematics and zoogeography of the genus ''Synidotea'' (Crustacea: Isopoda) with an account of Californian species Smithson. Contrib. Zool. 102: 1-32. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206317 details]</ref>. Deze pissebed is daar één van de meest algemene soorten <ref name = Gewant2005>Gewant, D.S.; Bollens, S.M. (2005). Macrozooplankton and micronekton of the Lower San Francisco Estuary: Seasonal, interannual, and regional variation in relation to environmental conditions Estuaries 28(3): 473-485. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208493 details]</ref>. In deze contreien komt de soort voornamelijk voor in ondiep brak water <ref name = Menzies1972> </ref>, op rotsige steigers en boeien tussen een aangroeigemeenschap van poliepen – waaronder de ook bij ons aanwezige (niet-inheemse) [[berenvachtpoliep]] ''Garveia franciscana'' – mosdiertjes en oesters <ref name =Chapman1991>Chapman, J.W.; Carlton, J.T. (1991). A test of criteria for introduced species: The global invasion by the isopod ''Synidotea laevidorsalis'' (Miers, 1881) J. Crust. Biol. 11(3): 386-400. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206320 details]</ref>. <br />
<br />
<P>Omtrent de wetenschappelijke naamgeving van deze en verwante soorten, was begin jaren 1990 heel wat discussie. De brede brakwaterpissebed ''Synidotea laticauda'' werd toen - met 8 verwante soorten die wereldwijd werden gevonden - (ten onrechte) samengevoegd tot 1 dezelfde soort ''Synidotea laevidorsalis''. Deze soort zou tijdens de 19de eeuw via de romp van zeilschepen de wereld zijn rondgedragen <ref name = Chapman1994>Chapman, J.W.; Calton, J.T. (1994). Predicted discoveries of the introduced isopod ''Synidotea laevidorsalis'' (Miers, 1881) J. Crust. Biol. 14(4): 700-714. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206420 details]</ref>. <br />
Omwille van de synonimisatie van deze 9 soorten werden alle exemplaren die in Europa werden gevonden aanvankelijk gedetermineerd als ''Synidotea laevidorsalis''. Meer recent werd echter duidelijk dat het effectief om 9 verschillende soorten gaat <ref name = Poore1996>Poore, G.C.B. (1996). Species differentiation in ''Synidotea'' (Isopoda: Idoteidae) and recognition of introduced marine species: A reply to Chapman and Carlton J. Crust. Biol. 16(2): 384-396. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206436 details]</ref>. Het is voorlopig nog niet helemaal zeker of alle exemplaren die in Europa gevonden werden (e.g. deze uit Spanje) tot de brede brakwaterpissebed ''Synidotea laticauda'' behoren, of tot één van de 8 andere soorten.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
De eerste waarneming in België komt voort uit een bodemstaal dat op 27 september 2005 in de Zeeschelde – nabij de kerncentrale van Doel – werd genomen <ref name = Soors2010>Soors, J.; Faasse, M.; Stevens, M.; Verbessem, I.; De Regge, N.; Van den Bergh, E. (2010). New crustacean invaders in the Schelde estuary (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 3-10. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=145536 details]</ref>. De soort werd toen echter foutief als ''Synidotea laevidorsalis'' op naam gebracht <ref name = Soors>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=2753 Jan Soors] 2011.</ref>. Het is best mogelijk dat deze pissebed er al eerder aanwezig was <ref name = Soors2010> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed kent een zeer beperkte verspreiding in de Zeeschelde en dit nabij Doel. Enkele exemplaren (3) werden er in 2005 in 2 verschillende bodemstalen gevonden, maar de meeste exemplaren (>100) werden (midden en eind 2007) verzameld op de filters die het opgezogen koelwater voor de kerncentrale van Doel filteren <ref name = Soors2010> </ref>. De soort is daar nog steeds talrijk aanwezig <ref name = Soors> </ref>. <P><br />
Recentelijk werd deze pissebed in ons studiegebied ook in de Westerschelde aangetroffen <ref name = Faasse>Faasse MA (in press). The exotic isopod ''Synidotea'' in the Netherlands and Europe, a Japanese or American invasion (Pancrustacea: Isopoda)? - Nederlandse Faunistische Mededelingen 36: ??-??.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed is blijkbaar al sinds 1975 in Europa aanwezig in het estuarium van de Gironde in Frankrijk <ref>Sorbe, J.-C. (1981). La macrofaune vagile de l'estuaire de la Gironde: Distribution et migration des espèces. Modes de réproduction, régimes alimentaires Océanis (Paris) 6(6): 579-592. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206331 details]</ref>, maar de soort werd oorspronkelijk verward met de inheemse brakwaterpissebed ''Isotea emarginata''. Pas tijdens een campagne in 1991 werd de pissebed als een niet-inheemse soort herkend <ref name = Mees1993>Mees, J.; Fockedey, N. (1993). First record of Synidotea laevidorsalis (Miers, 1881) (Crustacea: Isopoda) in Europe (Gironde estuary, France) Hydrobiologia 264: 61-63. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=2740 details]</ref>, maar – omwille van de toen heersende taxonomische onduidelijkheid – verkeerdelijk als ''Synidotea laevidorsalis'' geïdentificeerd. Na het herbekijken van de stalen bleek het wel degelijk om de brede brakwaterpissebed ''Synidotea laticauda'' te gaan <ref name = Poore1996> </ref>.<P><br />
Tijdens een studie uitgevoerd tussen 1991 en 1994 in het Guadalquivir-estuarium in het zuiden van Spanje werden meer dan 1000 exemplaren per staal van een brakwaterpissebed aangetroffen. Deze exemplaren zijn eveneens als ''Synidotea laevidorsalis'' op naam gebracht <ref name = Cuesta1996>Cuesta, J.A.; Serrano, L.; Bravo, M.R.; Toja, J. (1996). Four new crustaceans in the Guadalquivir river estuary (SW Spain), including an introduced species Limnetica 12(1): 41-45. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206422 details]</ref>. Het is echter niet zeker of het hier ook om de brede brakwaterpissebed gaat, of om een andere gelijkaardige soort <ref name = FaasseM>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=16653 Marco Faasse] 2011.</ref>. <P><br />
Op andere locaties in Europa werd de brede brakwaterpissebed tot op heden niet waargenomen <ref name = Soors2010> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Aangezien de locaties waar de soort in Europa wordt aangetroffen steeds in de buurt liggen van estuaria met internationale havens, wordt vermoed dat scheepvaart verantwoordelijk is voor de introductie van de brede brakwaterpissebed in Europa. Mogelijk hechtte de soort zich vast op de scheepsrompen of werd hij meer waarschijnlijk in het ballastwater meegedragen <ref name = Soors2010> </ref><ref name = Bushek>Bushek, D.; Boyd, S. (2006). Seasonal abundance and occurrence of the Asian isopod ''Synidotea laevidorsalis'' in Delaware Bay, USA Biological Invasions 8(4): 697-702. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208490 details]</ref><ref name = Boyd>Boyd, S.G. (2008). An ecological assessment of the non-indigenous isopod, ''Synidotea laticauda'', in Delaware Bay. MSc Thesis. Rutgers, The State University of New Jersey: New Brunswick. 82 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208361 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed bewoont in haar oorsprongsgebied (San Francisco Bay, Verenigde staten) vooral de warmere wateren met een verlaagd zoutgehalte <ref name = Menzies1972> </ref>. De soort werd in België enkel aangetroffen nabij Doel en haalt vermoedelijk voordeel uit de warmwaterlozingen van de koeltorens van de kerncentrale die daar gevestigd is <ref name = Soors2010> </ref>. <br />
<br />
Deze pissebed is een opportunistische alleseter of omnivoor. Ze kan zich als predator voeden met vlokreeftjes die uit de waterkolom geplukt worden met de poten, als aaseter met dode oesters, krabben (in Amerika onder andere de [[blauwe zwemkrab]] ''Callinectes sapidus'') en soortgenoten, als planteneter met zeesla ''Ulva'' en in mindere mate met slijkgras ''Spartina''. Hiernaast staan mosdiertjes en poliepen ook op het menu van deze pissebed <ref name = Boyd> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Er is erg weinig gekend over de ecologie van deze pissebed in onze wateren. <br />
Zijn aantallen variëren seizoenaal, waarbij hij in de wintermaanden meer algemeen is dan in de zomer <ref name = Gewant2005> </ref><ref name = Bushek> </ref>. De soort komt in zijn oorsprongsgebied vooral voor op artificiële substraten zoals boeien, pontons en op touwen voor oesterkweek <ref name = Bushek> </ref>. De brede brakwaterpissebed wordt sporadisch ook in bodemstalen <ref name = Soors2010> </ref><ref name = Bushek> </ref> en bodemslepen <ref name = Gewant2005> </ref><ref name = Mees1993> </ref> aangetroffen. Dit laatste doet vermoeden dat deze pissebedsoort soms ook zwemt in de waterkolom, net boven de bodem <ref name = Mees1993> </ref>. Ook is de soort al zwemmend tussen vegetatie aangetroffen <ref name = Cough2009> Cough, R. (2009). Guide to marine invaders in the Gulf of Maine: ''Synidotea laevidorsalis'' Asian isopod. Salem Sound Coastwatch: Salem. 2 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208491 details]</ref>.<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed leeft in brak water, maar heeft brede zouttolerantie. Zo is de soort in het Gironde-estuarium aangetroffen bij zoutgehaltes tussen 0.1 en 24 PSU en is hij het meest talrijk tussen 1 en 10 PSU <ref name = Mees1993> </ref>. Zoet water (0 PSU) blijkt dodelijk voor de brede brakwaterpissebed, maar zoutgehaltes tot 35 PSU (zeewater) worden getolereerd. <br />
De brede brakwaterpissebed verdraagt ook zonder problemen watertemperaturen tussen 5 °C en 25 °C. Warmer water blijkt dodelijk te zijn <ref name = Boyd> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Er is zeer weinig geweten over de impact van de brede brakwaterpissebed in onze contreien of in andere streken waar hij geïntroduceerd werd <ref name = Boyd> </ref>. Wel heeft men langs de Amerikaanse oostkust – waar de soort eveneens niet-inheems is – waargenomen dat hoge dichtheden van de pissebed (in september) overeenkomen met sterk verlaagde aantallen van inheemse vlokreeftjes en het [[Zuiderzeekrabbetje]] ''Rhithropanopeus harrisii'' (daar eveneens inheems) <ref name = Bushek> </ref>. Dit insinueert dat hoge aantallen brede brakwaterpissebedden een effect op het ecosysteem kunnen hebben <ref name = Boyd> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
Net als de meeste soorten waterpissebedden draagt ook deze soort de bevruchte eieren in een broedbuidel met zich mee tot alle larvale stadia zijn doorlopen. Platen bevestigd aan de eerste vijf paar looppoten schuiven als dakpannen over elkaar en vormen een broedbuidel <ref name = Huwae>Huwae, P.; Rappé, G. (2003). Waterpissebedden: een determineertabel voor de zoet-, brak- en zoutwaterpissebedden van Nederland en België. Wetenschappelijke Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, 226. KNNV Uitgeverij: Utrecht. ISBN 90-5011-171-8. 55 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40665 details]</ref>.<br />
<P><br />
Vrouwelijke exemplaren van de brede brakwaterpissebed kunnen 1,3 centimeter groot worden, mannetjes 2,3 tot 3 centimeter <ref name = Poore1996> </ref><ref name = Bushek> </ref>. <br />
<P><br />
Deze pissebed heeft een camouflagepatroon op de rug en kleine klauwen aan de poten die de grip op oppervlaktes vergroten. De soort heeft zeven paar peddelvormige poten die toelaten om net boven de bodem en tussen vegetatie te zwemmen <ref name = Mees1993> </ref><ref name = Cough2009> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Weekdieren]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Brede_brakwaterpissebed&diff=43326Brede brakwaterpissebed2011-11-30T11:20:18Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Brede brakwaterpissebed<br />
|Foto= <div style="padding:0em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Synidotea laticauda.jpg|caption|right|180px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Marco Faase (www.acteon.nl)</span></div><br />
|abstract= <br />
De brede brakwaterpissebed ''Synidotea laticauda'' kwam oorspronkelijk enkel voor in ondiep brak water langs de westkust van de Verenigde Staten. Het is een omnivoor die vooral te vinden is op harde substraten zoals boeien, pontons en oesterbedden. Deze pissebed werd voor het eerst in 2005 in de Zeeschelde aangetroffen, nabij de kerncentrale van Doel. Waarschijnlijk werd de soort bij ons – net als in Frankrijk en Spanje – via het ballastwater van schepen geïntroduceerd.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=257397 ''Synidotea laticauda'' Benedict, 1897 ]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed kwam oorspronkelijk enkel voor in de baai van San Fancisco en de naburige estuaria aan de westkust van de Verenigde Staten <ref name = Menzies1972>Menzies, R.J.; Miller, M.A. (1972). Systematics and zoogeography of the genus ''Synidotea'' (Crustacea: Isopoda) with an account of Californian species Smithson. Contrib. Zool. 102: 1-32. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206317 details]</ref>. Deze pissebed is daar één van de meest algemene soorten <ref name = Gewant2005>Gewant, D.S.; Bollens, S.M. (2005). Macrozooplankton and micronekton of the Lower San Francisco Estuary: Seasonal, interannual, and regional variation in relation to environmental conditions Estuaries 28(3): 473-485. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208493 details]</ref>. In deze contreien komt de soort voornamelijk voor in ondiep brak water <ref name = Menzies1972> </ref>, op rotsige steigers en boeien tussen een aangroeigemeenschap van poliepen – waaronder de ook bij ons aanwezige (niet-inheemse) [[berenvachtpoliep]] ''Garveia franciscana'' – mosdiertjes en oesters <ref name =Chapman1991>Chapman, J.W.; Carlton, J.T. (1991). A test of criteria for introduced species: The global invasion by the isopod ''Synidotea laevidorsalis'' (Miers, 1881) J. Crust. Biol. 11(3): 386-400. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206320 details]</ref>. <br />
<br />
<P>Omtrent de wetenschappelijke naamgeving van deze en verwante soorten, was begin jaren 1990 heel wat discussie. De brede brakwaterpissebed ''Synidotea laticauda'' werd toen - met 8 verwante soorten die wereldwijd werden gevonden - (ten onrechte) samengevoegd tot 1 dezelfde soort ''Synidotea laevidorsalis''. Deze soort zou tijdens de 19de eeuw via de romp van zeilschepen de wereld zijn rondgedragen <ref name = Chapman1994>Chapman, J.W.; Calton, J.T. (1994). Predicted discoveries of the introduced isopod ''Synidotea laevidorsalis'' (Miers, 1881) J. Crust. Biol. 14(4): 700-714. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206420 details]</ref>. <br />
Omwille van de synonimisatie van deze 9 soorten werden alle exemplaren die in Europa werden gevonden aanvankelijk gedetermineerd als ''Synidotea laevidorsalis''. Meer recent werd echter duidelijk dat het effectief om 9 verschillende soorten gaat <ref name = Poore1996>Poore, G.C.B. (1996). Species differentiation in ''Synidotea'' (Isopoda: Idoteidae) and recognition of introduced marine species: A reply to Chapman and Carlton J. Crust. Biol. 16(2): 384-396. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206436 details]</ref>. Het is voorlopig nog niet helemaal zeker of alle exemplaren die in Europa gevonden werden (e.g. deze uit Spanje) tot de brede brakwaterpissebed ''Synidotea laticauda'' behoren, of tot één van de 8 andere soorten.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
De eerste waarneming in België komt voort uit een bodemstaal dat op 27 september 2005 in de Zeeschelde – nabij de kerncentrale van Doel – werd genomen <ref name = Soors2010>Soors, J.; Faasse, M.; Stevens, M.; Verbessem, I.; De Regge, N.; Van den Bergh, E. (2010). New crustacean invaders in the Schelde estuary (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 3-10. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=145536 details]</ref>. De soort werd toen echter foutief als ''Synidotea laevidorsalis'' op naam gebracht <ref name = Soors>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=2753 Jan Soors] 2011.</ref>. Het is best mogelijk dat deze pissebed er al eerder aanwezig was <ref name = Soors2010> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed kent een zeer beperkte verspreiding in de Zeeschelde en dit nabij Doel. Enkele exemplaren (3) werden er in 2005 in 2 verschillende bodemstalen gevonden, maar de meeste exemplaren (>100) werden (midden en eind 2007) verzameld op de filters die het opgezogen koelwater voor de kerncentrale van Doel filteren <ref name = Soors2010> </ref>. De soort is daar nog steeds talrijk aanwezig <ref name = Soors> </ref>. <P><br />
Recentelijk werd deze pissebed in ons studiegebied ook in de Westerschelde aangetroffen <ref name = Faasse>Faasse MA (in press). The exotic isopod ''Synidotea'' in the Netherlands and Europe, a Japanese or American invasion (Pancrustacea: Isopoda)? - Nederlandse Faunistische Mededelingen 36: ??-??.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed is blijkbaar al sinds 1975 in Europa aanwezig in het estuarium van de Gironde in Frankrijk <ref>Sorbe, J.-C. (1981). La macrofaune vagile de l'estuaire de la Gironde: Distribution et migration des espèces. Modes de réproduction, régimes alimentaires Océanis (Paris) 6(6): 579-592. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206331 details]</ref>, maar de soort werd oorspronkelijk verward met de inheemse brakwaterpissebed ''Isotea emarginata''. Pas tijdens een campagne in 1991 werd de pissebed als een niet-inheemse soort herkend <ref name = Mees1993>Mees, J.; Fockedey, N. (1993). First record of Synidotea laevidorsalis (Miers, 1881) (Crustacea: Isopoda) in Europe (Gironde estuary, France) Hydrobiologia 264: 61-63. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=2740 details]</ref>, maar – omwille van de toen heersende taxonomische onduidelijkheid – verkeerdelijk als ''Synidotea laevidorsalis'' geïdentificeerd. Na het herbekijken van de stalen bleek het wel degelijk om de brede brakwaterpissebed ''Synidotea laticauda'' te gaan <ref name = Poore1996> </ref>.<P><br />
Tijdens een studie uitgevoerd tussen 1991 en 1994 in het Guadalquivir-estuarium in het zuiden van Spanje werden meer dan 1000 exemplaren per staal van een brakwaterpissebed aangetroffen. Deze exemplaren zijn eveneens als ''Synidotea laevidorsalis'' op naam gebracht <ref name = Cuesta1996>Cuesta, J.A.; Serrano, L.; Bravo, M.R.; Toja, J. (1996). Four new crustaceans in the Guadalquivir river estuary (SW Spain), including an introduced species Limnetica 12(1): 41-45. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206422 details]</ref>. Het is echter niet zeker of het hier ook om de brede brakwaterpissebed gaat, of om een andere gelijkaardige soort <ref name = FaasseM>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=16653 Marco Faasse] 2011.</ref>. <P><br />
Op andere locaties in Europa werd de brede brakwaterpissebed tot op heden niet waargenomen <ref name = Soors2010> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Aangezien de locaties waar de soort in Europa wordt aangetroffen steeds in de buurt liggen van estuaria met internationale havens, wordt vermoed dat scheepvaart verantwoordelijk is voor de introductie van de brede brakwaterpissebed in Europa. Mogelijk hechtte de soort zich vast op de scheepsrompen of werd hij meer waarschijnlijk in het ballastwater meegedragen <ref name = Soors2010> </ref><ref name = Bushek>Bushek, D.; Boyd, S. (2006). Seasonal abundance and occurrence of the Asian isopod ''Synidotea laevidorsalis'' in Delaware Bay, USA Biological Invasions 8(4): 697-702. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208490 details]</ref><ref name = Boyd>Boyd, S.G. (2008). An ecological assessment of the non-indigenous isopod, ''Synidotea laticauda'', in Delaware Bay. MSc Thesis. Rutgers, The State University of New Jersey: New Brunswick. 82 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208361 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed bewoont in haar oorsprongsgebied (San Francisco Bay, Verenigde staten) vooral de warmere wateren met een verlaagd zoutgehalte <ref name = Menzies1972> </ref>. De soort werd in België enkel aangetroffen nabij Doel en haalt vermoedelijk voordeel uit de warmwaterlozingen van de koeltorens van de kerncentrale die daar gevestigd is <ref name = Soors2010> </ref>. <br />
<br />
Deze pissebed is een opportunistische alleseter of omnivoor. Ze kan zich als predator voeden met vlokreeftjes die uit de waterkolom geplukt worden met de poten, als aaseter met dode oesters, krabben (in Amerika onder andere de [[blauwe zwemkrab]] ''Callinectes sapidus'') en soortgenoten, als planteneter met zeesla ''Ulva'' en in mindere mate met slijkgras ''Spartina''. Hiernaast staan mosdiertjes en poliepen ook op het menu van deze pissebed <ref name = Boyd> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Er is erg weinig gekend over de ecologie van deze pissebed in onze wateren. <br />
Zijn aantallen variëren seizoenaal, waarbij hij in de wintermaanden meer algemeen is dan in de zomer <ref name = Gewant2005> </ref><ref name = Bushek> </ref>. De soort komt in zijn oorsprongsgebied vooral voor op artificiële substraten zoals boeien, pontons en op touwen voor oesterkweek <ref name = Bushek> </ref>. De brede brakwaterpissebed wordt sporadisch ook in bodemstalen <ref name = Soors2010> </ref><ref name = Bushek> </ref> en bodemslepen <ref name = Gewant2005> </ref><ref name = Mees1993> </ref> aangetroffen. Dit laatste doet vermoeden dat deze pissebedsoort soms ook zwemt in de waterkolom, net boven de bodem <ref name = Mees1993> </ref>. Ook is de soort al zwemmend tussen vegetatie aangetroffen <ref name = Cough2009> Cough, R. (2009). Guide to marine invaders in the Gulf of Maine: ''Synidotea laevidorsalis'' Asian isopod. Salem Sound Coastwatch: Salem. 2 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208491 details]</ref>.<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed leeft in brak water, maar heeft brede zouttolerantie. Zo is de soort in het Gironde-estuarium aangetroffen bij zoutgehaltes tussen 0.1 en 24 PSU en is hij het meest talrijk tussen 1 en 10 PSU <ref name = Mees1993> </ref>. Zoet water (0 PSU) blijkt dodelijk voor de brede brakwaterpissebed, maar zoutgehaltes tot 35 PSU (zeewater) worden getolereerd. <br />
De brede brakwaterpissebed verdraagt ook zonder problemen watertemperaturen tussen 5 °C en 25 °C. Warmer water blijkt dodelijk te zijn <ref name = Boyd> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Er is zeer weinig geweten over de impact van de brede brakwaterpissebed in onze contreien of in andere streken waar hij geïntroduceerd werd <ref name = Boyd> </ref>. Wel heeft men langs de Amerikaanse oostkust – waar de soort eveneens niet-inheems is – waargenomen dat hoge dichtheden van de pissebed (in september) overeenkomen met sterk verlaagde aantallen van inheemse vlokreeftjes en het [[Zuiderzeekrabbetje]] ''Rhithropanopeus harrisii'' (daar eveneens inheems) <ref name = Bushek> </ref>. Dit insinueert dat hoge aantallen brede brakwaterpissebedden een effect op het ecosysteem kunnen hebben <ref name = Boyd> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
Net als de meeste soorten waterpissebedden draagt ook deze soort de bevruchte eieren in een broedbuidel met zich mee tot alle larvale stadia zijn doorlopen. Platen bevestigd aan de eerste vijf paar looppoten schuiven als dakpannen over elkaar en vormen een broedbuidel <ref name = Huwae>Huwae, P.; Rappé, G. (2003). Waterpissebedden: een determineertabel voor de zoet-, brak- en zoutwaterpissebedden van Nederland en België. Wetenschappelijke Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, 226. KNNV Uitgeverij: Utrecht. ISBN 90-5011-171-8. 55 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40665 details]</ref>.<br />
<P><br />
Vrouwelijke exemplaren van de brede brakwaterpissebed kunnen 1,3 centimeter groot worden, mannetjes 2,3 tot 3 centimeter <ref name = Poore1996> </ref><ref name = Bushek> </ref>. <br />
<P><br />
Deze pissebed heeft een camouflagepatroon op de rug en kleine klauwen aan de poten die de grip op oppervlaktes vergroten. De soort heeft zeven paar paddelvormige poten die toelaten om net boven de bodem en tussen vegetatie te zwemmen <ref name = Mees1993> </ref><ref name = Cough2009> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Weekdieren]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Brede_brakwaterpissebed&diff=43325Brede brakwaterpissebed2011-11-30T11:19:58Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Brede brakwaterpissebed<br />
|Foto= <div style="padding:0em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Synidotea laticauda.jpg|caption|right|180px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Marco Faase (www.acteon.nl)</span></div><br />
|abstract= <br />
De brede brakwaterpissebed ''Synidotea laticauda'' kwam oorspronkelijk enkel voor in ondiep brak water langs de westkust van de Verenigde Staten. Het is een omnivoor die vooral te vinden is op harde substraten zoals boeien, pontons en oesterbedden. Deze pissebed werd voor het eerst in 2005 in de Zeeschelde aangetroffen, nabij de kerncentrale van Doel. Waarschijnlijk werd de soort bij ons – net als in Frankrijk en Spanje – via het ballastwater van schepen geïntroduceerd.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=257397 ''Synidotea laticauda'' Benedict, 1897 ]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed kwam oorspronkelijk enkel voor in de baai van San Fancisco en de naburige estuaria aan de westkust van de Verenigde Staten <ref name = Menzies1972>Menzies, R.J.; Miller, M.A. (1972). Systematics and zoogeography of the genus ''Synidotea'' (Crustacea: Isopoda) with an account of Californian species Smithson. Contrib. Zool. 102: 1-32. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206317 details]</ref>. Deze pissebed is daar één van de meest algemene soorten <ref name = Gewant2005>Gewant, D.S.; Bollens, S.M. (2005). Macrozooplankton and micronekton of the Lower San Francisco Estuary: Seasonal, interannual, and regional variation in relation to environmental conditions Estuaries 28(3): 473-485. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208493 details]</ref>. In deze contreien komt de soort voornamelijk voor in ondiep brak water <ref name = Menzies1972> </ref>, op rotsige steigers en boeien tussen een aangroeigemeenschap van poliepen – waaronder de ook bij ons aanwezige (niet-inheemse) [[berenvachtpoliep]] ''Garveia franciscana'' – mosdiertjes en oesters <ref name =Chapman1991>Chapman, J.W.; Carlton, J.T. (1991). A test of criteria for introduced species: The global invasion by the isopod ''Synidotea laevidorsalis'' (Miers, 1881) J. Crust. Biol. 11(3): 386-400. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206320 details]</ref>. <br />
<br />
<P>Omtrent de wetenschappelijke naamgeving van deze en verwante soorten, was begin jaren 1990 heel wat discussie. De brede brakwaterpissebed ''Synidotea laticauda'' werd toen - met 8 verwante soorten die wereldwijd werden gevonden - (ten onrechte) samengevoegd tot 1 dezelfde soort ''Synidotea laevidorsalis''. Deze soort zou tijdens de 19de eeuw via de romp van zeilschepen de wereld zijn rondgedragen <ref name = Chapman1994>Chapman, J.W.; Calton, J.T. (1994). Predicted discoveries of the introduced isopod ''Synidotea laevidorsalis'' (Miers, 1881) J. Crust. Biol. 14(4): 700-714. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206420 details]</ref>. <br />
Omwille van de synonimisatie van deze 9 soorten werden alle exemplaren die in Europa werden gevonden aanvankelijk gedetermineerd als ''Synidotea laevidorsalis''. Meer recent werd echter duidelijk dat het effectief om 9 verschillende soorten gaat <ref name = Poore1996>Poore, G.C.B. (1996). Species differentiation in ''Synidotea'' (Isopoda: Idoteidae) and recognition of introduced marine species: A reply to Chapman and Carlton J. Crust. Biol. 16(2): 384-396. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206436 details]</ref>. Het is voorlopig nog niet helemaal zeker of alle exemplaren die in Europa gevonden werden (e.g. deze uit Spanje) tot de brede brakwaterpissebed ''Synidotea laticauda'' behoren, of tot één van de 8 andere soorten.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
De eerste waarneming in België komt voort uit een bodemstaal dat op 27 september 2005 in de Zeeschelde – nabij de kerncentrale van Doel – werd genomen <ref name = Soors2010>Soors, J.; Faasse, M.; Stevens, M.; Verbessem, I.; De Regge, N.; Van den Bergh, E. (2010). New crustacean invaders in the Schelde estuary (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 3-10. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=145536 details]</ref>. De soort werd toen echter foutief als ''Synidotea laevidorsalis'' op naam gebracht <ref name = Soors>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=2753 Jan Soors] 2011.</ref>. Het is best mogelijk dat deze pissebed er al eerder aanwezig was <ref name = Soors2010> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed kent een zeer beperkte verspreiding in de Zeeschelde en dit nabij Doel. Enkele exemplaren (3) werden er in 2005 in 2 verschillende bodemstalen gevonden, maar de meeste exemplaren (>100) werden (midden en eind 2007) verzameld op de filters die het opgezogen koelwater voor de kerncentrale van Doel filteren <ref name = Soors2010> </ref>. De soort is daar nog steeds talrijk aanwezig <ref name = Soors> </ref>. <P><br />
Recentelijk werd deze pissebed in ons studiegebied ook in de Westerschelde aangetroffen <ref name = Faasse>Faasse MA (in press). The exotic isopod ''Synidotea'' in the Netherlands and Europe, a Japanese or American invasion (Pancrustacea: Isopoda)? - Nederlandse Faunistische Mededelingen 36: ??-??.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed is blijkbaar al sinds 1975 in Europa aanwezig in het estuarium van de Gironde in Frankrijk <ref>Sorbe, J.-C. (1981). La macrofaune vagile de l'estuaire de la Gironde: Distribution et migration des espèces. Modes de réproduction, régimes alimentaires Océanis (Paris) 6(6): 579-592. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206331 details]</ref>, maar de soort werd oorspronkelijk verward met de inheemse brakwaterpissebed ''Isotea emarginata''. Pas tijdens een campagne in 1991 werd de pissebed als een niet-inheemse soort herkend <ref name = Mees1993>Mees, J.; Fockedey, N. (1993). First record of Synidotea laevidorsalis (Miers, 1881) (Crustacea: Isopoda) in Europe (Gironde estuary, France) Hydrobiologia 264: 61-63. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=2740 details]</ref>, maar – omwille van de toen heersende taxonomische onduidelijkheid – verkeerdelijk als ''Synidotea laevidorsalis'' geïdentificeerd. Na het herbekijken van de stalen bleek het wel degelijk om de brede brakwaterpissebed ''Synidotea laticauda'' te gaan <ref name = Poore1996> </ref>.<P><br />
Tijdens een studie uitgevoerd tussen 1991 en 1994 in het Guadalquivir-estuarium in het zuiden van Spanje werden meer dan 1000 exemplaren per staal van een brakwaterpissebed aangetroffen. Deze exemplaren zijn eveneens als ''Synidotea laevidorsalis'' op naam gebracht <ref name = Cuesta1996>Cuesta, J.A.; Serrano, L.; Bravo, M.R.; Toja, J. (1996). Four new crustaceans in the Guadalquivir river estuary (SW Spain), including an introduced species Limnetica 12(1): 41-45. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206422 details]</ref>. Het is echter niet zeker of het hier ook om de brede brakwaterpissebed gaat, of om een andere gelijkaardige soort <ref name = FaasseM>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=16653 Marco Faasse] 2011.</ref>. <P><br />
Op andere locaties in Europa werd de brede brakwaterpissebed tot op heden niet waargenomen <ref name = Soors2010> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Aangezien de locaties waar de soort in Europa wordt aangetroffen steeds in de buurt liggen van estuaria met internationale havens, wordt vermoed dat scheepvaart verantwoordelijk is voor de introductie van de brede brakwaterpissebed in Europa. Mogelijk hechtte de soort zich vast op de scheepsrompen of werd hij meer waarschijnlijk in het ballastwater meegedragen <ref name = Soors2010> </ref><ref name = Bushek>Bushek, D.; Boyd, S. (2006). Seasonal abundance and occurrence of the Asian isopod ''Synidotea laevidorsalis'' in Delaware Bay, USA Biological Invasions 8(4): 697-702. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208490 details]</ref><ref name = Boyd>Boyd, S.G. (2008). An ecological assessment of the non-indigenous isopod, ''Synidotea laticauda'', in Delaware Bay. MSc Thesis. Rutgers, The State University of New Jersey: New Brunswick. 82 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208361 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed bewoont in haar oorsprongsgebied (San Francisco Bay, Verenigde staten) vooral de warmere wateren met een verlaagd zoutgehalte <ref name = Menzies1972> </ref>. De soort werd in België enkel aangetroffen nabij Doel en haalt vermoedelijk voordeel uit de warmwaterlozingen van de koeltorens van de kerncentrale die daar gevestigd is <ref name = Soors2010> </ref>. <br />
<br />
Deze pissebed is een opportunistische alleseter of omnivoor. Ze kan zich als predator voeden met vlokreeftjes die uit de waterkolom geplukt worden met de poten, als aaseter met dode oesters, krabben (in Amerika onder andere de [[blauwe zwemkrab]] ''Callinectes sapidus'') en soortgenoten, als planteneter met zeesla ''Ulva'' en in mindere mate met slijkgras ''Spartina''. Hiernaast staan mosdiertjes en poliepen ook op het menu van deze pissebed <ref name = Boyd> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Er is erg weinig gekend over de ecologie van deze pissebed in onze wateren. <br />
Zijn aantallen variëren seizoenaal, waarbij hij in de wintermaanden meer algemeen is dan in de zomer <ref name = Gewant2005> </ref><ref name = Bushek> </ref>. De soort komt in zijn oorsprongsgebied vooral voor op artificiële substraten zoals boeien, pontons en op touwen voor oesterkweek <ref name = Bushek> </ref>. De brede brakwaterpissebed wordt sporadisch ook in bodemstalen <ref name = Soors2010> </ref><ref name = Bushek> </ref> en bodemslepen <ref name = Gewant2005> </ref><ref name = Mees1993> </ref> aangetroffen. Dit laatste doet vermoeden dat deze pissebedsoort soms ook zwemt in de waterkolom, net boven de bodem <ref name = Mees1993> </ref>. Ook is de soort al zwemmend tussen vegetatie aangetroffen <ref name = Cough2009> Cough, R. (2009). Guide to marine invaders in the Gulf of Maine: ''Synidotea laevidorsalis'' Asian isopod. Salem Sound Coastwatch: Salem. 2 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208491 details]</ref>.<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed leeft in brak water, maar heeft brede zouttolerantie. Zo is de soort in het Gironde-estuarium aangetroffen bij zoutgehaltes tussen 0.1 en 24 PSU en is hij het meest talrijk tussen 1 en 10 PSU <ref name = Mees1993> </ref>. Zoet water (0 PSU) blijkt dodelijk voor de brede brakwaterpissebed, maar zoutgehaltes tot 35 PSU (zeewater) worden getolereerd. <br />
De brede brakwaterpissebed verdraagt ook zonder problemen watertemperaturen tussen 5 °C en 25 °C. Warmer water blijkt dodelijk te zijn <ref name = Boyd> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Er is zeer weinig geweten over de impact van de brede brakwaterpissebed in onze contreien of in andere streken waar hij geïntroduceerd werd <ref name = Boyd> </ref>. Wel heeft men langs de brede oostkust – waar de soort eveneens niet-inheems is – waargenomen dat hoge dichtheden van de pissebed (in september) overeenkomen met sterk verlaagde aantallen van inheemse vlokreeftjes en het [[Zuiderzeekrabbetje]] ''Rhithropanopeus harrisii'' (daar eveneens inheems) <ref name = Bushek> </ref>. Dit insinueert dat hoge aantallen brede brakwaterpissebedden een effect op het ecosysteem kunnen hebben <ref name = Boyd> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
Net als de meeste soorten waterpissebedden draagt ook deze soort de bevruchte eieren in een broedbuidel met zich mee tot alle larvale stadia zijn doorlopen. Platen bevestigd aan de eerste vijf paar looppoten schuiven als dakpannen over elkaar en vormen een broedbuidel <ref name = Huwae>Huwae, P.; Rappé, G. (2003). Waterpissebedden: een determineertabel voor de zoet-, brak- en zoutwaterpissebedden van Nederland en België. Wetenschappelijke Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, 226. KNNV Uitgeverij: Utrecht. ISBN 90-5011-171-8. 55 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40665 details]</ref>.<br />
<P><br />
Vrouwelijke exemplaren van de brede brakwaterpissebed kunnen 1,3 centimeter groot worden, mannetjes 2,3 tot 3 centimeter <ref name = Poore1996> </ref><ref name = Bushek> </ref>. <br />
<P><br />
Deze pissebed heeft een camouflagepatroon op de rug en kleine klauwen aan de poten die de grip op oppervlaktes vergroten. De soort heeft zeven paar paddelvormige poten die toelaten om net boven de bodem en tussen vegetatie te zwemmen <ref name = Mees1993> </ref><ref name = Cough2009> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Weekdieren]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Brede_brakwaterpissebed&diff=43324Brede brakwaterpissebed2011-11-30T11:19:14Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Brede brakwaterpissebed<br />
|Foto= <div style="padding:0em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Synidotea laticauda.jpg|caption|right|180px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Marco Faase (www.acteon.nl)</span></div><br />
|abstract= <br />
De brede brakwaterpissebed ''Synidotea laticauda'' kwam oorspronkelijk enkel voor in ondiep brak water langs de westkust van de Verenigde Staten. Het is een omnivoor die vooral te vinden is op harde substraten zoals boeien, pontons en oesterbedden. Deze pissebed werd voor het eerst in 2005 in de Zeeschelde aangetroffen, nabij de kerncentrale van Doel. Waarschijnlijk werd de soort bij ons – net als in Frankrijk en Spanje – via het ballastwater van schepen geïntroduceerd.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=257397 ''Synidotea laticauda'' Benedict, 1897 ]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed kwam oorspronkelijk enkel voor in de baai van San Fancisco en de naburige estuaria aan de westkust van de Verenigde Staten <ref name = Menzies1972>Menzies, R.J.; Miller, M.A. (1972). Systematics and zoogeography of the genus ''Synidotea'' (Crustacea: Isopoda) with an account of Californian species Smithson. Contrib. Zool. 102: 1-32. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206317 details]</ref>. Deze pissebed is daar één van de meest algemene soorten <ref name = Gewant2005>Gewant, D.S.; Bollens, S.M. (2005). Macrozooplankton and micronekton of the Lower San Francisco Estuary: Seasonal, interannual, and regional variation in relation to environmental conditions Estuaries 28(3): 473-485. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208493 details]</ref>. In deze contreien komt de soort voornamelijk voor in ondiep brak water <ref name = Menzies1972> </ref>, op rotsige steigers en boeien tussen een aangroeigemeenschap van poliepen – waaronder de ook bij ons aanwezige (niet-inheemse) [[berenvachtpoliep]] ''Garveia franciscana'' – mosdiertjes en oesters <ref name =Chapman1991>Chapman, J.W.; Carlton, J.T. (1991). A test of criteria for introduced species: The global invasion by the isopod ''Synidotea laevidorsalis'' (Miers, 1881) J. Crust. Biol. 11(3): 386-400. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206320 details]</ref>. <br />
<br />
<P>Omtrent de wetenschappelijke naamgeving van deze en verwante soorten, was begin jaren 1990 heel wat discussie. De brede brakwaterpissebed ''Synidotea laticauda'' werd toen - met 8 verwante soorten die wereldwijd werden gevonden - (ten onrechte) samengevoegd tot 1 dezelfde soort ''Synidotea laevidorsalis''. Deze soort zou tijdens de 19de eeuw via de romp van zeilschepen de wereld zijn rondgedragen <ref name = Chapman1994>Chapman, J.W.; Calton, J.T. (1994). Predicted discoveries of the introduced isopod ''Synidotea laevidorsalis'' (Miers, 1881) J. Crust. Biol. 14(4): 700-714. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206420 details]</ref>. <br />
Omwille van de synonimisatie van deze 9 soorten werden alle exemplaren die in Europa werden gevonden aanvankelijk gedetermineerd als ''Synidotea laevidorsalis''. Meer recent werd echter duidelijk dat het effectief om 9 verschillende soorten gaat <ref name = Poore1996>Poore, G.C.B. (1996). Species differentiation in ''Synidotea'' (Isopoda: Idoteidae) and recognition of introduced marine species: A reply to Chapman and Carlton J. Crust. Biol. 16(2): 384-396. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206436 details]</ref>. Het is voorlopig nog niet helemaal zeker of alle exemplaren die in Europa gevonden werden (e.g. deze uit Spanje) tot de brede brakwaterpissebed ''Synidotea laticauda'' behoren, of tot één van de 8 andere soorten.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
De eerste waarneming in België komt voort uit een bodemstaal dat op 27 september 2005 in de Zeeschelde – nabij de kerncentrale van Doel – werd genomen <ref name = Soors2010>Soors, J.; Faasse, M.; Stevens, M.; Verbessem, I.; De Regge, N.; Van den Bergh, E. (2010). New crustacean invaders in the Schelde estuary (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 3-10. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=145536 details]</ref>. De soort werd toen echter foutief als ''Synidotea laevidorsalis'' op naam gebracht <ref name = Soors>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=2753 Jan Soors] 2011.</ref>. Het is best mogelijk dat deze pissebed er al eerder aanwezig was <ref name = Soors2010> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed kent een zeer beperkte verspreiding in de Zeeschelde en dit nabij Doel. Enkele exemplaren (3) werden er in 2005 in 2 verschillende bodemstalen gevonden, maar de meeste exemplaren (>100) werden (midden en eind 2007) verzameld op de filters die het opgezogen koelwater voor de kerncentrale van Doel filteren <ref name = Soors2010> </ref>. De soort is daar nog steeds talrijk aanwezig <ref name = Soors> </ref>. <P><br />
Recentelijk werd deze pissebed in ons studiegebied ook in de Westerschelde aangetroffen <ref name = Faasse>Faasse MA (in press). The exotic isopod ''Synidotea'' in the Netherlands and Europe, a Japanese or American invasion (Pancrustacea: Isopoda)? - Nederlandse Faunistische Mededelingen 36: ??-??.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed is blijkbaar al sinds 1975 in Europa aanwezig in het estuarium van de Gironde in Frankrijk <ref>Sorbe, J.-C. (1981). La macrofaune vagile de l'estuaire de la Gironde: Distribution et migration des espèces. Modes de réproduction, régimes alimentaires Océanis (Paris) 6(6): 579-592. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206331 details]</ref>, maar de soort werd oorspronkelijk verward met de inheemse brakwaterpissebed ''Isotea emarginata''. Pas tijdens een campagne in 1991 werd de pissebed als een niet-inheemse soort herkend <ref name = Mees1993>Mees, J.; Fockedey, N. (1993). First record of Synidotea laevidorsalis (Miers, 1881) (Crustacea: Isopoda) in Europe (Gironde estuary, France) Hydrobiologia 264: 61-63. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=2740 details]</ref>, maar – omwille van de toen heersende taxonomische onduidelijkheid – verkeerdelijk als ''Synidotea laevidorsalis'' geïdentificeerd. Na het herbekijken van de stalen bleek het wel degelijk om de brede brakwaterpissebed ''Synidotea laticauda'' te gaan <ref name = Poore1996> </ref>.<P><br />
Tijdens een studie uitgevoerd tussen 1991 en 1994 in het Guadalquivir-estuarium in het zuiden van Spanje werden meer dan 1000 exemplaren per staal van een brakwaterpissebed aangetroffen. Deze exemplaren zijn eveneens als ''Synidotea laevidorsalis'' op naam gebracht <ref name = Cuesta1996>Cuesta, J.A.; Serrano, L.; Bravo, M.R.; Toja, J. (1996). Four new crustaceans in the Guadalquivir river estuary (SW Spain), including an introduced species Limnetica 12(1): 41-45. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206422 details]</ref>. Het is echter niet zeker of het hier ook om de brede brakwaterpissebed gaat, of om een andere gelijkaardige soort <ref name = FaasseM>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=16653 Marco Faasse] 2011.</ref>. <P><br />
Op andere locaties in Europa werd de brede brakwaterpissebed tot op heden niet waargenomen <ref name = Soors2010> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Aangezien de locaties waar de soort in Europa wordt aangetroffen steeds in de buurt liggen van estuaria met internationale havens, wordt vermoed dat scheepvaart verantwoordelijk is voor de introductie van de brede brakwaterpissebed in Europa. Mogelijk hechtte de soort zich vast op de scheepsrompen of werd hij meer waarschijnlijk in het ballastwater meegedragen <ref name = Soors2010> </ref><ref name = Bushek>Bushek, D.; Boyd, S. (2006). Seasonal abundance and occurrence of the Asian isopod ''Synidotea laevidorsalis'' in Delaware Bay, USA Biological Invasions 8(4): 697-702. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208490 details]</ref><ref name = Boyd>Boyd, S.G. (2008). An ecological assessment of the non-indigenous isopod, ''Synidotea laticauda'', in Delaware Bay. MSc Thesis. Rutgers, The State University of New Jersey: New Brunswick. 82 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208361 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed bewoont in haar oorsprongsgebied (San Francisco Bay, Verenigde staten) vooral de warmere wateren met een verlaagd zoutgehalte <ref name = Menzies1972> </ref>. De soort werd in België enkel aangetroffen nabij Doel en haalt vermoedelijk voordeel uit de warmwaterlozingen van de koeltorens van de kerncentrale die daar gevestigd is <ref name = Soors2010> </ref>. <br />
<br />
Deze pissebed is een opportunistische alleseter of omnivoor. Ze kan zich als predator voeden met vlokreeftjes die uit de waterkolom geplukt worden met de poten, als aaseter met dode oesters, krabben (in Amerika onder andere de [[blauwe zwemkrab]] ''Callinectes sapidus'') en soortgenoten, als planteneter met zeesla ''Ulva'' en in mindere mate met slijkgras ''Spartina''. Hiernaast staan mosdiertjes en poliepen ook op het menu van deze pissebed <ref name = Boyd> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Er is erg weinig gekend over de ecologie van deze pissebed in onze wateren. <br />
Het aantal van de soort varieert seizoenaal, waarbij hij in de wintermaanden meer algemeen is dan in de zomer <ref name = Gewant2005> </ref><ref name = Bushek> </ref>. De soort komt in zijn oorsprongsgebied vooral voor op artificiële substraten zoals boeien, pontons en op touwen voor oesterkweek <ref name = Bushek> </ref>. De brede brakwaterpissebed wordt sporadisch ook in bodemstalen <ref name = Soors2010> </ref><ref name = Bushek> </ref> en bodemslepen <ref name = Gewant2005> </ref><ref name = Mees1993> </ref> aangetroffen. Dit laatste doet vermoeden dat deze pissebedsoort soms ook zwemt in de waterkolom net boven de bodem <ref name = Mees1993> </ref>. Ook is de soort al zwemmend tussen vegetatie aangetroffen <ref name = Cough2009> Cough, R. (2009). Guide to marine invaders in the Gulf of Maine: ''Synidotea laevidorsalis'' Asian isopod. Salem Sound Coastwatch: Salem. 2 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208491 details]</ref>.<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed leeft in brak water, maar heeft brede zouttolerantie. Zo is de soort in het Gironde-estuarium aangetroffen bij zoutgehaltes tussen 0.1 en 24 PSU en is hij het meest talrijk tussen 1 en 10 PSU <ref name = Mees1993> </ref>. Zoet water (0 PSU) blijkt dodelijk voor de brede brakwaterpissebed, maar zoutgehaltes tot 35 PSU (zeewater) worden getolereerd. <br />
De brede brakwaterpissebed verdraagt ook zonder problemen watertemperaturen tussen 5 °C en 25 °C. Warmer water blijkt dodelijk te zijn <ref name = Boyd> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Er is zeer weinig geweten over de impact van de brede brakwaterpissebed in onze contreien of in andere streken waar hij geïntroduceerd werd <ref name = Boyd> </ref>. Wel heeft men langs de brede oostkust – waar de soort eveneens niet-inheems is – waargenomen dat hoge dichtheden van de pissebed (in september) overeenkomen met sterk verlaagde aantallen van inheemse vlokreeftjes en het [[Zuiderzeekrabbetje]] ''Rhithropanopeus harrisii'' (daar eveneens inheems) <ref name = Bushek> </ref>. Dit insinueert dat hoge aantallen brede brakwaterpissebedden een effect op het ecosysteem kunnen hebben <ref name = Boyd> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
Net als de meeste soorten waterpissebedden draagt ook deze soort de bevruchte eieren in een broedbuidel met zich mee tot alle larvale stadia zijn doorlopen. Platen bevestigd aan de eerste vijf paar looppoten schuiven als dakpannen over elkaar en vormen een broedbuidel <ref name = Huwae>Huwae, P.; Rappé, G. (2003). Waterpissebedden: een determineertabel voor de zoet-, brak- en zoutwaterpissebedden van Nederland en België. Wetenschappelijke Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, 226. KNNV Uitgeverij: Utrecht. ISBN 90-5011-171-8. 55 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40665 details]</ref>.<br />
<P><br />
Vrouwelijke exemplaren van de brede brakwaterpissebed kunnen 1,3 centimeter groot worden, mannetjes 2,3 tot 3 centimeter <ref name = Poore1996> </ref><ref name = Bushek> </ref>. <br />
<P><br />
Deze pissebed heeft een camouflagepatroon op de rug en kleine klauwen aan de poten die de grip op oppervlaktes vergroten. De soort heeft zeven paar paddelvormige poten die toelaten om net boven de bodem en tussen vegetatie te zwemmen <ref name = Mees1993> </ref><ref name = Cough2009> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Weekdieren]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Brede_brakwaterpissebed&diff=43323Brede brakwaterpissebed2011-11-30T11:18:36Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Brede brakwaterpissebed<br />
|Foto= <div style="padding:0em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Synidotea laticauda.jpg|caption|right|180px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Marco Faase (www.acteon.nl)</span></div><br />
|abstract= <br />
De brede brakwaterpissebed ''Synidotea laticauda'' kwam oorspronkelijk enkel voor in ondiep brak water langs de westkust van de Verenigde Staten. Het is een omnivoor die vooral te vinden is op harde substraten zoals boeien, pontons en oesterbedden. Deze pissebed werd voor het eerst in 2005 in de Zeeschelde aangetroffen, nabij de kerncentrale van Doel. Waarschijnlijk werd de soort bij ons – net als in Frankrijk en Spanje – via het ballastwater van schepen geïntroduceerd.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=257397 ''Synidotea laticauda'' Benedict, 1897 ]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed kwam oorspronkelijk enkel voor in de baai van San Fancisco en de naburige estuaria aan de westkust van de Verenigde Staten <ref name = Menzies1972>Menzies, R.J.; Miller, M.A. (1972). Systematics and zoogeography of the genus ''Synidotea'' (Crustacea: Isopoda) with an account of Californian species Smithson. Contrib. Zool. 102: 1-32. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206317 details]</ref>. Deze pissebed is daar één van de meest algemene soorten <ref name = Gewant2005>Gewant, D.S.; Bollens, S.M. (2005). Macrozooplankton and micronekton of the Lower San Francisco Estuary: Seasonal, interannual, and regional variation in relation to environmental conditions Estuaries 28(3): 473-485. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208493 details]</ref>. In deze contreien komt de soort voornamelijk voor in ondiep brak water <ref name = Menzies1972> </ref>, op rotsige steigers en boeien tussen een aangroeigemeenschap van poliepen – waaronder de ook bij ons aanwezige (niet-inheemse) [[berenvachtpoliep]] ''Garveia franciscana'' – mosdiertjes en oesters <ref name =Chapman1991>Chapman, J.W.; Carlton, J.T. (1991). A test of criteria for introduced species: The global invasion by the isopod ''Synidotea laevidorsalis'' (Miers, 1881) J. Crust. Biol. 11(3): 386-400. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206320 details]</ref>. <br />
<br />
<P>Omtrent de wetenschappelijke naamgeving van deze en verwante soorten, was begin jaren 1990 heel wat discussie. De brede brakwaterpissebed ''Synidotea laticauda'' werd toen - met 8 verwante soorten die wereldwijd werden gevonden - (ten onrechte) samengevoegd tot 1 dezelfde soort ''Synidotea laevidorsalis''. Deze soort zou tijdens de 19de eeuw via de romp van zeilschepen de wereld zijn rondgedragen <ref name = Chapman1994>Chapman, J.W.; Calton, J.T. (1994). Predicted discoveries of the introduced isopod ''Synidotea laevidorsalis'' (Miers, 1881) J. Crust. Biol. 14(4): 700-714. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206420 details]</ref>. <br />
Omwille van de synonimisatie van deze 9 soorten werden alle exemplaren die in Europa werden gevonden aanvankelijk gedetermineerd als ''Synidotea laevidorsalis''. Meer recent werd echter duidelijk dat het effectief om 9 verschillende soorten gaat <ref name = Poore1996>Poore, G.C.B. (1996). Species differentiation in ''Synidotea'' (Isopoda: Idoteidae) and recognition of introduced marine species: A reply to Chapman and Carlton J. Crust. Biol. 16(2): 384-396. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206436 details]</ref>. Het is voorlopig nog niet helemaal zeker of alle exemplaren die in Europa gevonden werden (e.g. deze uit Spanje) tot de brede brakwaterpissebed ''Synidotea laticauda'' behoren, of tot één van de 8 andere soorten.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
De eerste waarneming in België komt voort uit een bodemstaal dat op 27 september 2005 in de Zeeschelde – nabij de kerncentrale van Doel – werd genomen <ref name = Soors2010>Soors, J.; Faasse, M.; Stevens, M.; Verbessem, I.; De Regge, N.; Van den Bergh, E. (2010). New crustacean invaders in the Schelde estuary (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 3-10. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=145536 details]</ref>. De soort werd toen echter foutief als ''Synidotea laevidorsalis'' op naam gebracht <ref name = Soors>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=2753 Jan Soors] 2011.</ref>. Het is best mogelijk dat deze pissebed er al eerder aanwezig was <ref name = Soors2010> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed kent een zeer beperkte verspreiding in de Zeeschelde en dit nabij Doel. Enkele exemplaren (3) werden er in 2005 in 2 verschillende bodemstalen gevonden, maar de meeste exemplaren (>100) werden (midden en eind 2007) verzameld op de filters die het opgezogen koelwater voor de kerncentrale van Doel filteren <ref name = Soors2010> </ref>. De soort is daar nog steeds talrijk aanwezig <ref name = Soors> </ref>. <P><br />
Recentelijk werd deze pissebed in ons studiegebied ook in de Westerschelde aangetroffen <ref name = Faasse>Faasse MA (in press). The exotic isopod ''Synidotea'' in the Netherlands and Europe, a Japanese or American invasion (Pancrustacea: Isopoda)? - Nederlandse Faunistische Mededelingen 36: ??-??.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed is blijkbaar al sinds 1975 in Europa aanwezig in het estuarium van de Gironde in Frankrijk <ref>Sorbe, J.-C. (1981). La macrofaune vagile de l'estuaire de la Gironde: Distribution et migration des espèces. Modes de réproduction, régimes alimentaires Océanis (Paris) 6(6): 579-592. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206331 details]</ref>, maar de soort werd oorspronkelijk verward met de inheemse brakwaterpissebed ''Isotea emarginata''. Pas tijdens een campagne in 1991 werd de pissebed als een niet-inheemse soort herkend <ref name = Mees1993>Mees, J.; Fockedey, N. (1993). First record of Synidotea laevidorsalis (Miers, 1881) (Crustacea: Isopoda) in Europe (Gironde estuary, France) Hydrobiologia 264: 61-63. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=2740 details]</ref>, maar – omwille van de toen heersende taxonomische onduidelijkheid – verkeerdelijk als ''Synidotea laevidorsalis'' geïdentificeerd. Na het herbekijken van de stalen bleek het wel degelijk om de brede brakwaterpissebed ''Synidotea laticauda'' te gaan <ref name = Poore1996> </ref>.<P><br />
Tijdens een studie uitgevoerd tussen 1991 en 1994 in het Guadalquivir-estuarium in het zuiden van Spanje werden meer dan 1000 exemplaren per staal van een brakwaterpissebed aangetroffen. Deze exemplaren zijn eveneens als ''Synidotea laevidorsalis'' op naam gebracht <ref name = Cuesta1996>Cuesta, J.A.; Serrano, L.; Bravo, M.R.; Toja, J. (1996). Four new crustaceans in the Guadalquivir river estuary (SW Spain), including an introduced species Limnetica 12(1): 41-45. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206422 details]</ref>. Het is echter niet zeker of het hier ook om de brede brakwaterpissebed gaat, of om een andere gelijkaardige soort <ref name = FaasseM>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=16653 Marco Faasse] 2011.</ref>. <P><br />
Op andere locaties in Europa werd de brede brakwaterpissebed tot op heden niet waargenomen <ref name = Soors2010> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Aangezien de locaties waar de soort in Europa wordt aangetroffen steeds in de buurt liggen van estuaria met internationale havens wordt vermoed dat scheepvaart verantwoordelijk is voor de introductie van de brede brakwaterpissebed in Europa. Mogelijk werd de soort vastgehecht op de scheepsrompen of meer waarschijnlijk in het ballastwater meegedragen <ref name = Soors2010> </ref><ref name = Bushek>Bushek, D.; Boyd, S. (2006). Seasonal abundance and occurrence of the Asian isopod ''Synidotea laevidorsalis'' in Delaware Bay, USA Biological Invasions 8(4): 697-702. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208490 details]</ref><ref name = Boyd>Boyd, S.G. (2008). An ecological assessment of the non-indigenous isopod, ''Synidotea laticauda'', in Delaware Bay. MSc Thesis. Rutgers, The State University of New Jersey: New Brunswick. 82 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208361 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed bewoont in haar oorsprongsgebied (San Francisco Bay, Verenigde staten) vooral de warmere wateren met een verlaagd zoutgehalte <ref name = Menzies1972> </ref>. De soort werd in België enkel aangetroffen nabij Doel en haalt vermoedelijk voordeel uit de warmwaterlozingen van de koeltorens van de kerncentrale die daar gevestigd is <ref name = Soors2010> </ref>. <br />
<br />
Deze pissebed is een opportunistische alleseter of omnivoor. Ze kan zich als predator voeden met vlokreeftjes die uit de waterkolom geplukt worden met de poten, als aaseter met dode oesters, krabben (in Amerika onder andere de [[blauwe zwemkrab]] ''Callinectes sapidus'') en soortgenoten, als planteneter met zeesla ''Ulva'' en in mindere mate met slijkgras ''Spartina''. Hiernaast staan mosdiertjes en poliepen ook op het menu van deze pissebed <ref name = Boyd> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Er is erg weinig gekend over de ecologie van deze pissebed in onze wateren. <br />
Het aantal van de soort varieert seizoenaal, waarbij hij in de wintermaanden meer algemeen is dan in de zomer <ref name = Gewant2005> </ref><ref name = Bushek> </ref>. De soort komt in zijn oorsprongsgebied vooral voor op artificiële substraten zoals boeien, pontons en op touwen voor oesterkweek <ref name = Bushek> </ref>. De brede brakwaterpissebed wordt sporadisch ook in bodemstalen <ref name = Soors2010> </ref><ref name = Bushek> </ref> en bodemslepen <ref name = Gewant2005> </ref><ref name = Mees1993> </ref> aangetroffen. Dit laatste doet vermoeden dat deze pissebedsoort soms ook zwemt in de waterkolom net boven de bodem <ref name = Mees1993> </ref>. Ook is de soort al zwemmend tussen vegetatie aangetroffen <ref name = Cough2009> Cough, R. (2009). Guide to marine invaders in the Gulf of Maine: ''Synidotea laevidorsalis'' Asian isopod. Salem Sound Coastwatch: Salem. 2 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208491 details]</ref>.<br />
<br />
De brede brakwaterpissebed leeft in brak water, maar heeft brede zouttolerantie. Zo is de soort in het Gironde-estuarium aangetroffen bij zoutgehaltes tussen 0.1 en 24 PSU en is hij het meest talrijk tussen 1 en 10 PSU <ref name = Mees1993> </ref>. Zoet water (0 PSU) blijkt dodelijk voor de brede brakwaterpissebed, maar zoutgehaltes tot 35 PSU (zeewater) worden getolereerd. <br />
De brede brakwaterpissebed verdraagt ook zonder problemen watertemperaturen tussen 5 °C en 25 °C. Warmer water blijkt dodelijk te zijn <ref name = Boyd> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Er is zeer weinig geweten over de impact van de brede brakwaterpissebed in onze contreien of in andere streken waar hij geïntroduceerd werd <ref name = Boyd> </ref>. Wel heeft men langs de brede oostkust – waar de soort eveneens niet-inheems is – waargenomen dat hoge dichtheden van de pissebed (in september) overeenkomen met sterk verlaagde aantallen van inheemse vlokreeftjes en het [[Zuiderzeekrabbetje]] ''Rhithropanopeus harrisii'' (daar eveneens inheems) <ref name = Bushek> </ref>. Dit insinueert dat hoge aantallen brede brakwaterpissebedden een effect op het ecosysteem kunnen hebben <ref name = Boyd> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
Net als de meeste soorten waterpissebedden draagt ook deze soort de bevruchte eieren in een broedbuidel met zich mee tot alle larvale stadia zijn doorlopen. Platen bevestigd aan de eerste vijf paar looppoten schuiven als dakpannen over elkaar en vormen een broedbuidel <ref name = Huwae>Huwae, P.; Rappé, G. (2003). Waterpissebedden: een determineertabel voor de zoet-, brak- en zoutwaterpissebedden van Nederland en België. Wetenschappelijke Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, 226. KNNV Uitgeverij: Utrecht. ISBN 90-5011-171-8. 55 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40665 details]</ref>.<br />
<P><br />
Vrouwelijke exemplaren van de brede brakwaterpissebed kunnen 1,3 centimeter groot worden, mannetjes 2,3 tot 3 centimeter <ref name = Poore1996> </ref><ref name = Bushek> </ref>. <br />
<P><br />
Deze pissebed heeft een camouflagepatroon op de rug en kleine klauwen aan de poten die de grip op oppervlaktes vergroten. De soort heeft zeven paar paddelvormige poten die toelaten om net boven de bodem en tussen vegetatie te zwemmen <ref name = Mees1993> </ref><ref name = Cough2009> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Weekdieren]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Stanford%C3%A2%E2%82%AC%E2%84%A2s_naaldkreeftje&diff=43321Stanford’s naaldkreeftje2011-11-30T08:46:25Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">''Eén soort?''</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Stanford’s naaldkreeftje<br />
|Foto= <div style="padding:1em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Sinelobus stanfordi3.jpg|caption|right|165px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Floris Bennema</span></div><br />
|abstract= <br />
Stanford’s naaldkreeftje ''Sinelobus stanfordi'' is vermoedelijk al sinds de 16de eeuw wereldwijd verspreid, waardoor het oorsprongsgebied van deze soort heel moeilijk te achterhalen is. Dit naaldkreeftje bewoont slibbuisjes die vastgehecht zijn aan harde, veelal artificiële substraten in het brak water van havens en estuaria. De verspreiding van het diertje gebeurde vermoedelijk via scheepvaart: het kreeftje kon zich vasthechtten aan scheepsrompen of kon verzeild raken in het vast ballastmateriaal en het ballastwater van schepen. Ondanks zijn nagenoeg wereldwijde verspreiding duurde het tot 2007 voordat dit naaldkreeftje voor het eerst in België waargenomen werd. De soort werd bij ons – kort na de eerste Europese observaties in de Nederlandse Rijndelta – gemeld in de haven van Antwerpen.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=247737 ''Sinelobus stanfordi'' (Richardson, 1901b)]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Waarschijnlijk werd Stanford’s naaldkreeftje al sinds de 16de eeuw over de wereld verspreid door het toen steeds toenemende transport van handelswaar over zee. Bijgevolg had dit naaldkreeftje op het moment waarop men het voor het eerst begon te registreren - in het begin van de 20ste eeuw - al een grote verspreiding, wat het niet meer mogelijk maakte zijn oorsprongsgebied te achterhalen <ref name = Vanhaaren>van Haaren, T.; Soors, J. (2009). ''Sinelobus stanfordi'' (Richardson, 1901): A new crustacean invader in Europe Aquat. Invasions 4(4): 703-711. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=203907 details]</ref>. In de jaren 1980 kon men deze soort wereldwijd terugvinden, zowel in tropische tot gematigde kustwateren, en dit aan beide zijden van de evenaar <ref name = Sieg>Sieg, J. (1986). Distribution of the Tanaidacea: synopsis of the known data and suggestions on possible distribution patterns, in: Gore, R.H. et al. (1986). Crustacean biogeography. Crustacean Issues, 4: pp. 165-194. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=12751 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
In België werd Stanford’s naaldkreeftje voor het eerst aangetroffen op 19 juli 2007 in het Verrebroekdok van de haven van Antwerpen, op een artificieel substraat dat gebruikt wordt voor de monitoring van glasaal. Dit substraat werd gedomineerd door andere niet-inheemse soorten zoals de [[tijgervlokreeft]] ''Gammarus tigrinus'', het [[Zuiderzeekrabbetje]] ''Rhithropanopeus harrisii'' en [[Jenkins' waterhoren]] ''Potamopyrgus antipodarum'' <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
[[Image:Sinelobus stanfordi.jpg|thumb|right|170px| <div style="text-align: center;font-size:90%">Een mannelijk Stanford’s naaldkreeftje met het achterlijf in een zelfgemaakte slijkkoker. <P> Foto: Floris Bennema</span></div>]]<br />
In 2007 – een paar maanden na de eerste vondst van Stanford’s naaldkreeftje in de Antwerpse haven – werden grote aantallen van de soort (tot 4200 exemplaren per staal) in ons studiegebied aangetroffen in het Kanaal Gent-Terneuzen, ter hoogte van Terneuzen. In het daaropvolgende jaar werd de vondst uit de Zeeschelde bevestigd door nieuwe waarnemingen en bleek Stanford’s naaldkreeftje ook meer landinwaarts – tot aan de instroomplaats van het Albertkanaal – voor te komen <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<br />
Ondanks de tot op heden beperkte aantallen - steeds minder dan 10 exemplaren per staal - in de Zeeschelde, wordt verwacht dat de soort zich hier en in aanpalende kanalen (met zowel brak als zoet water) op artificiële substraten zoals boeien en dokmuren zal vestigen <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De eerste Europese melding van Stanford’s naaldkreeftje dateert van 14 september 2006 toen dit naaldkreeftje in de Oude Maas, nabij Hoogvliet (Rotterdam, Nederland) werd aangetroffen. Enkele dagen later – met waarnemingen in Nieuwe waterweg en de Hollandse IJssel – bleek de soort ook al voor te komen in de waterwegen rond de Rotterdamse haven. Ook meer noordelijk - nabij de monding van het Noordzeekanaal dat Amsterdam met de Noordzee verbindt - werd de soort in dit jaar aangetroffen <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
In 2009 en 2010 werd het naaldkreeftje nog verder noordelijk aangetroffen, namelijk in de Waddenzee ter hoogte van Harlingen (Noord-Nederland), en de havens van Emden (Duits-Nederlandse grens) en in Brunsbüttel (aan de Duitse Elbe) <ref name = Gittenberger>Gittenberger, A.; Rensing, M.; Stegenga, H.; Hoeksema, B. (2010). Native and non-native species of hard substrata in the Dutch Wadden Sea Ned. Faunist. Meded. 33: 21-76. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206549 details]</ref>.<br />
<br />
Het blijft vreemd dat deze bijna wereldwijd verspreide soort zo veel tijd nodig heeft gehad om ook de estuaria van de Noordzee te bereiken <ref name = Vanhaaren> </ref>. Mogelijk was de soort hier al langer aanwezig, maar wordt er nu pas specifiek naar gezocht. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
Vermoedelijk heeft dit diertje zich initieel verspreid door zich met zijn koker vast te hechten aan scheepsrompen of via vast ballastmateriaal <ref name = Vanhaaren> </ref>. Schepen werden vroeger verzwaard met stenen, grind of zand om de stabiliteit te verhogen als er geen goederen werden vervoerd. Dit materiaal – en de ermee geassocieerde organismen – gingen terug overboord op het moment dat het schip geladen werd. Zo gebeurden wereldwijd heel wat introducties van niet-inheemse soorten. <br />
<br />
Later werd Stanford’s naaldkreeftje waarschijnlijk ook verspreid via het transport van weekdieren voor aquacultuur en in het ballastwater van vrachtschepen <ref name = Sytsma> Sytsma, M.D.; Cordell, J.R.; Chapman, J.W.; Draheim, R. (2004). Lower Columbia River aquatic nonindigenous species survey 2001-2004: final technical report. Portland State University: Portland. 69 + appendices pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206971 details]</ref>. Dit laatste heeft wellicht gezorgd voor de relatief recente introductie van deze soort in de havengebieden langs de Noordzee <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Harde substraten zijn voor deze soort essentieel: ze moeten hun zelfgebouwde slibbuisjes namelijk kunnen vasthechten. Stanford’s naaldkreeftje haalt voordeel uit de steeds talrijker wordende hoeveelheid artificiële harde substraten in het Schelde-estuarium, waar van nature voornamelijk zachte sedimenten voorkomen <ref name = Soors>Soors, J.; Faasse, M.; Stevens, M.; Verbessem, I.; De Regge, N.; Van den Bergh, E. (2010). New crustacean invaders in the Schelde estuary (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 3-10. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=145536 details]</ref>. Voor de bouw van de buisjes waarin ze leven, hebben ze nood aan een zekere hoeveelheid slib in het water <ref name = Vanhaaren> </ref>, en daar is in het Schelde-estuarium geen tekort aan.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
In tegenstelling tot de meeste andere naaldkreeftjes komt Stanford’s naaldkreeftje ook in zoet water voor, maar wordt het voornamelijk geregistreerd in brakke wateren en estuaria <ref name = Vanhaaren> </ref>. De soort kan de sterke schommelingen in zoutgehalte - kenmerkend voor estuaria - gemakkelijk weerstaan. In Noordwest-Europa werd de soort tot nu toe aangetroffen van licht zoet water (1,5 PSU in het Schelde-estuarium) tot bijna zout water (20 PSU in de Waddenzee). Ter vergelijking: het zoutgehalte van de Noordzee bedraagt ongeveer 35 PSU. In andere delen van de wereld werd deze soort zowel gevonden in zoetwatermeren (< 0,5 PSU), als in meren met een zeer hoog zoutgehalte tot 52 PSU <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<br />
De temperatuur van het water waarin Stanford’s naaldkreeftje in onze streken werd gevonden varieert tussen 13 °C en 21 °C <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<br />
Het Stanford’s naaldkreeftje wordt aangetroffen op schelpen, zeepokken, planten, rotsen, artificiële constructies, tussen stenen, in het water en zelfs in de doorstroomkanaaltjes van sponzen <ref name = Gardiner>Gardiner, L.F. (1975). A fresh- and brackish-water Tanaidacean, ''Tanais stanfordi'' Richardson, 1901, from a hypersaline lake in the Galapagos Archipelago, with a report on West Indian specimens Crustaceana 29(2): 127-140. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206825 details]</ref>. Hoewel harde substraten de grootste aantallen huisvesten, worden ze ook in mindere mate gevonden op zachtere slib-, klei- of zandbodems <ref name = Gardiner> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
In België en Nederland komen er enkele inheemse soorten voor – zoals de vlokreeftjes ''Apocorophium lacustre'' en ''Corophium multisetosum'' – die net als Stanford’s naaldkreeftje slibbuisjes vormen en zich voeden met gelijkaardig voedsel. De verwachte competitie voor plaats en voedsel met deze inheemse soorten is nog niet bewezen <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<br />
Andere potentiële effecten van deze exoot op zijn leefomgeving zijn ongekend <ref name = Gittenberger> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
<br />
[[Image:Sinelobus stanfordi2.jpg|thumb|right|280px| <div style="text-align: center;font-size:90%"><br />
Een mannelijk (boven) en een vrouwelijk (beneden) Stanford’s naaldkreeftje. <P> Foto: Ton Van Haaren</span></div>]]<br />
<br />
Volwassen exemplaren van Stanford’s naaldkreeftje zijn 4 á 7 millimeter groot <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<br />
Zoals andere naaldkreeftjes bestaat Stanford’s naaldkreeftje uit een kopborststuk (cephalothorax) - met een schild (carapax), een paar scharen (chelipoden), ogen en twee paar antennes - en een achterlijf (abdomen), bestaande uit zes segmenten met kleine pootjes (pereopoden) en een staart (pleon). Bij de buisbewonende soorten worden de pootjes op het achterlichaam niet gebruikt om te zwemmen, maar om een stroom van zuurstofrijk water in het buisje te creëren. Bij vrouwtjes vormen afgeplatte plaatjes aan de pootjes een broedzak (marsupium) waarin de eitjes en vervolgens de larven zich ontwikkelen tot bijna volmaakte exemplaren <ref name = ALR>Animal Life Resource. Tanaids: Tanaidacea - Physical Characteristics. [http://animals.jrank.org/pages/1809/Tanaids-Tanaidacea-PHYSICAL-CHARACTERISTICS.html online beschikbaar], geraadpleegd op 03-08-2011.</ref>. <br />
In tegenstelling tot andere naaldkreeftjes is er bij Stanford’s naaldkreeftje een duidelijk verschil in lichaamsbouw tussen de mannetjes en vrouwtjes. Bij mannetjes is het kopborststuk opvallend minder breed (zie foto) en zijn de scharen groter dan bij de vrouwtjes <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Familie in de diepte''</span>====<br />
<br />
Hoewel Stanford’s naaldkreeftje voornamelijk in ondiep water voorkomt, worden veel verwante soorten naaldkreeftjes aangetroffen op waterdiepten van 200 meter tot zelfs meer dan 9000 meter. In sommige van deze diepwaterhabitats behoren de naaldkreeftjes tot de meest diverse en talrijkste onder de aanwezige fauna <ref>The University of Southern Mississippi. Tanaidacea Home Page. [http://www.usm.edu//gcrl/tanaids/ online beschikbaar], geraadpleegd op 02-08-2011.</ref>.<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Eén soort?''</span>====<br />
<br />
Hoewel de exemplaren van Stanford’s naaldkreeftje uit de Noordzee qua uitzicht en gedrag quasi identiek zijn aan tropische en subtropische exemplaren, is het toch onzeker of het om dezelfde soort gaat <ref name = >Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=8466 Roger Bamber] 2011. </ref>. Individuen die door grote afstand van elkaar gescheiden zijn, kunnen immers op een verschillende manier evolueren, waardoor ze zich op een bepaald moment niet meer succesvol met elkaar kunnen voortplanten. Eens dit gebeurt, moet de oorspronkelijke soort opgesplitst worden in meerdere soorten. Het correct identificeren en beschrijven van deze soorten vormt echter een grote uitdaging voor taxonomen en ecologen.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Stanford%C3%A2%E2%82%AC%E2%84%A2s_naaldkreeftje&diff=43320Stanford’s naaldkreeftje2011-11-30T08:45:56Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Stanford’s naaldkreeftje<br />
|Foto= <div style="padding:1em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Sinelobus stanfordi3.jpg|caption|right|165px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Floris Bennema</span></div><br />
|abstract= <br />
Stanford’s naaldkreeftje ''Sinelobus stanfordi'' is vermoedelijk al sinds de 16de eeuw wereldwijd verspreid, waardoor het oorsprongsgebied van deze soort heel moeilijk te achterhalen is. Dit naaldkreeftje bewoont slibbuisjes die vastgehecht zijn aan harde, veelal artificiële substraten in het brak water van havens en estuaria. De verspreiding van het diertje gebeurde vermoedelijk via scheepvaart: het kreeftje kon zich vasthechtten aan scheepsrompen of kon verzeild raken in het vast ballastmateriaal en het ballastwater van schepen. Ondanks zijn nagenoeg wereldwijde verspreiding duurde het tot 2007 voordat dit naaldkreeftje voor het eerst in België waargenomen werd. De soort werd bij ons – kort na de eerste Europese observaties in de Nederlandse Rijndelta – gemeld in de haven van Antwerpen.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=247737 ''Sinelobus stanfordi'' (Richardson, 1901b)]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Waarschijnlijk werd Stanford’s naaldkreeftje al sinds de 16de eeuw over de wereld verspreid door het toen steeds toenemende transport van handelswaar over zee. Bijgevolg had dit naaldkreeftje op het moment waarop men het voor het eerst begon te registreren - in het begin van de 20ste eeuw - al een grote verspreiding, wat het niet meer mogelijk maakte zijn oorsprongsgebied te achterhalen <ref name = Vanhaaren>van Haaren, T.; Soors, J. (2009). ''Sinelobus stanfordi'' (Richardson, 1901): A new crustacean invader in Europe Aquat. Invasions 4(4): 703-711. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=203907 details]</ref>. In de jaren 1980 kon men deze soort wereldwijd terugvinden, zowel in tropische tot gematigde kustwateren, en dit aan beide zijden van de evenaar <ref name = Sieg>Sieg, J. (1986). Distribution of the Tanaidacea: synopsis of the known data and suggestions on possible distribution patterns, in: Gore, R.H. et al. (1986). Crustacean biogeography. Crustacean Issues, 4: pp. 165-194. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=12751 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
In België werd Stanford’s naaldkreeftje voor het eerst aangetroffen op 19 juli 2007 in het Verrebroekdok van de haven van Antwerpen, op een artificieel substraat dat gebruikt wordt voor de monitoring van glasaal. Dit substraat werd gedomineerd door andere niet-inheemse soorten zoals de [[tijgervlokreeft]] ''Gammarus tigrinus'', het [[Zuiderzeekrabbetje]] ''Rhithropanopeus harrisii'' en [[Jenkins' waterhoren]] ''Potamopyrgus antipodarum'' <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
[[Image:Sinelobus stanfordi.jpg|thumb|right|170px| <div style="text-align: center;font-size:90%">Een mannelijk Stanford’s naaldkreeftje met het achterlijf in een zelfgemaakte slijkkoker. <P> Foto: Floris Bennema</span></div>]]<br />
In 2007 – een paar maanden na de eerste vondst van Stanford’s naaldkreeftje in de Antwerpse haven – werden grote aantallen van de soort (tot 4200 exemplaren per staal) in ons studiegebied aangetroffen in het Kanaal Gent-Terneuzen, ter hoogte van Terneuzen. In het daaropvolgende jaar werd de vondst uit de Zeeschelde bevestigd door nieuwe waarnemingen en bleek Stanford’s naaldkreeftje ook meer landinwaarts – tot aan de instroomplaats van het Albertkanaal – voor te komen <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<br />
Ondanks de tot op heden beperkte aantallen - steeds minder dan 10 exemplaren per staal - in de Zeeschelde, wordt verwacht dat de soort zich hier en in aanpalende kanalen (met zowel brak als zoet water) op artificiële substraten zoals boeien en dokmuren zal vestigen <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De eerste Europese melding van Stanford’s naaldkreeftje dateert van 14 september 2006 toen dit naaldkreeftje in de Oude Maas, nabij Hoogvliet (Rotterdam, Nederland) werd aangetroffen. Enkele dagen later – met waarnemingen in Nieuwe waterweg en de Hollandse IJssel – bleek de soort ook al voor te komen in de waterwegen rond de Rotterdamse haven. Ook meer noordelijk - nabij de monding van het Noordzeekanaal dat Amsterdam met de Noordzee verbindt - werd de soort in dit jaar aangetroffen <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
In 2009 en 2010 werd het naaldkreeftje nog verder noordelijk aangetroffen, namelijk in de Waddenzee ter hoogte van Harlingen (Noord-Nederland), en de havens van Emden (Duits-Nederlandse grens) en in Brunsbüttel (aan de Duitse Elbe) <ref name = Gittenberger>Gittenberger, A.; Rensing, M.; Stegenga, H.; Hoeksema, B. (2010). Native and non-native species of hard substrata in the Dutch Wadden Sea Ned. Faunist. Meded. 33: 21-76. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206549 details]</ref>.<br />
<br />
Het blijft vreemd dat deze bijna wereldwijd verspreide soort zo veel tijd nodig heeft gehad om ook de estuaria van de Noordzee te bereiken <ref name = Vanhaaren> </ref>. Mogelijk was de soort hier al langer aanwezig, maar wordt er nu pas specifiek naar gezocht. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
Vermoedelijk heeft dit diertje zich initieel verspreid door zich met zijn koker vast te hechten aan scheepsrompen of via vast ballastmateriaal <ref name = Vanhaaren> </ref>. Schepen werden vroeger verzwaard met stenen, grind of zand om de stabiliteit te verhogen als er geen goederen werden vervoerd. Dit materiaal – en de ermee geassocieerde organismen – gingen terug overboord op het moment dat het schip geladen werd. Zo gebeurden wereldwijd heel wat introducties van niet-inheemse soorten. <br />
<br />
Later werd Stanford’s naaldkreeftje waarschijnlijk ook verspreid via het transport van weekdieren voor aquacultuur en in het ballastwater van vrachtschepen <ref name = Sytsma> Sytsma, M.D.; Cordell, J.R.; Chapman, J.W.; Draheim, R. (2004). Lower Columbia River aquatic nonindigenous species survey 2001-2004: final technical report. Portland State University: Portland. 69 + appendices pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206971 details]</ref>. Dit laatste heeft wellicht gezorgd voor de relatief recente introductie van deze soort in de havengebieden langs de Noordzee <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Harde substraten zijn voor deze soort essentieel: ze moeten hun zelfgebouwde slibbuisjes namelijk kunnen vasthechten. Stanford’s naaldkreeftje haalt voordeel uit de steeds talrijker wordende hoeveelheid artificiële harde substraten in het Schelde-estuarium, waar van nature voornamelijk zachte sedimenten voorkomen <ref name = Soors>Soors, J.; Faasse, M.; Stevens, M.; Verbessem, I.; De Regge, N.; Van den Bergh, E. (2010). New crustacean invaders in the Schelde estuary (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 3-10. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=145536 details]</ref>. Voor de bouw van de buisjes waarin ze leven, hebben ze nood aan een zekere hoeveelheid slib in het water <ref name = Vanhaaren> </ref>, en daar is in het Schelde-estuarium geen tekort aan.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
In tegenstelling tot de meeste andere naaldkreeftjes komt Stanford’s naaldkreeftje ook in zoet water voor, maar wordt het voornamelijk geregistreerd in brakke wateren en estuaria <ref name = Vanhaaren> </ref>. De soort kan de sterke schommelingen in zoutgehalte - kenmerkend voor estuaria - gemakkelijk weerstaan. In Noordwest-Europa werd de soort tot nu toe aangetroffen van licht zoet water (1,5 PSU in het Schelde-estuarium) tot bijna zout water (20 PSU in de Waddenzee). Ter vergelijking: het zoutgehalte van de Noordzee bedraagt ongeveer 35 PSU. In andere delen van de wereld werd deze soort zowel gevonden in zoetwatermeren (< 0,5 PSU), als in meren met een zeer hoog zoutgehalte tot 52 PSU <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<br />
De temperatuur van het water waarin Stanford’s naaldkreeftje in onze streken werd gevonden varieert tussen 13 °C en 21 °C <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<br />
Het Stanford’s naaldkreeftje wordt aangetroffen op schelpen, zeepokken, planten, rotsen, artificiële constructies, tussen stenen, in het water en zelfs in de doorstroomkanaaltjes van sponzen <ref name = Gardiner>Gardiner, L.F. (1975). A fresh- and brackish-water Tanaidacean, ''Tanais stanfordi'' Richardson, 1901, from a hypersaline lake in the Galapagos Archipelago, with a report on West Indian specimens Crustaceana 29(2): 127-140. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206825 details]</ref>. Hoewel harde substraten de grootste aantallen huisvesten, worden ze ook in mindere mate gevonden op zachtere slib-, klei- of zandbodems <ref name = Gardiner> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
In België en Nederland komen er enkele inheemse soorten voor – zoals de vlokreeftjes ''Apocorophium lacustre'' en ''Corophium multisetosum'' – die net als Stanford’s naaldkreeftje slibbuisjes vormen en zich voeden met gelijkaardig voedsel. De verwachte competitie voor plaats en voedsel met deze inheemse soorten is nog niet bewezen <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<br />
Andere potentiële effecten van deze exoot op zijn leefomgeving zijn ongekend <ref name = Gittenberger> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
<br />
[[Image:Sinelobus stanfordi2.jpg|thumb|right|280px| <div style="text-align: center;font-size:90%"><br />
Een mannelijk (boven) en een vrouwelijk (beneden) Stanford’s naaldkreeftje. <P> Foto: Ton Van Haaren</span></div>]]<br />
<br />
Volwassen exemplaren van Stanford’s naaldkreeftje zijn 4 á 7 millimeter groot <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<br />
Zoals andere naaldkreeftjes bestaat Stanford’s naaldkreeftje uit een kopborststuk (cephalothorax) - met een schild (carapax), een paar scharen (chelipoden), ogen en twee paar antennes - en een achterlijf (abdomen), bestaande uit zes segmenten met kleine pootjes (pereopoden) en een staart (pleon). Bij de buisbewonende soorten worden de pootjes op het achterlichaam niet gebruikt om te zwemmen, maar om een stroom van zuurstofrijk water in het buisje te creëren. Bij vrouwtjes vormen afgeplatte plaatjes aan de pootjes een broedzak (marsupium) waarin de eitjes en vervolgens de larven zich ontwikkelen tot bijna volmaakte exemplaren <ref name = ALR>Animal Life Resource. Tanaids: Tanaidacea - Physical Characteristics. [http://animals.jrank.org/pages/1809/Tanaids-Tanaidacea-PHYSICAL-CHARACTERISTICS.html online beschikbaar], geraadpleegd op 03-08-2011.</ref>. <br />
In tegenstelling tot andere naaldkreeftjes is er bij Stanford’s naaldkreeftje een duidelijk verschil in lichaamsbouw tussen de mannetjes en vrouwtjes. Bij mannetjes is het kopborststuk opvallend minder breed (zie foto) en zijn de scharen groter dan bij de vrouwtjes <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Familie in de diepte''</span>====<br />
<br />
Hoewel Stanford’s naaldkreeftje voornamelijk in ondiep water voorkomt, worden veel verwante soorten naaldkreeftjes aangetroffen op waterdiepten van 200 meter tot zelfs meer dan 9000 meter. In sommige van deze diepwaterhabitats behoren de naaldkreeftjes tot de meest diverse en talrijkste onder de aanwezige fauna <ref>The University of Southern Mississippi. Tanaidacea Home Page. [http://www.usm.edu//gcrl/tanaids/ online beschikbaar], geraadpleegd op 02-08-2011.</ref>.<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Eén soort?''</span>====<br />
<br />
Hoewel de exemplaren van Stanford’s naaldkreeftje uit de Noordzee qua uitzicht en gedrag quasi identiek zijn aan tropische en subtropische exemplaren is het onzeker of het om dezelfde soort gaat <ref name = >Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=8466 Roger Bamber] 2011. </ref>. Individuen die door grote afstand van elkaar gescheiden zijn, kunnen immers op een verschillende manier evolueren waardoor ze zich op een bepaald moment niet meer succesvol met elkaar kunnen voortplanten. Eens dit gebeurt, moet de oorspronkelijke soort opgesplitst worden in meerdere soorten. Het correct identificeren en beschrijven van deze soorten vormt echter een grote uitdaging voor taxonomen en ecologen.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Stanford%C3%A2%E2%82%AC%E2%84%A2s_naaldkreeftje&diff=43319Stanford’s naaldkreeftje2011-11-30T08:45:23Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Stanford’s naaldkreeftje<br />
|Foto= <div style="padding:1em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Sinelobus stanfordi3.jpg|caption|right|165px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Floris Bennema</span></div><br />
|abstract= <br />
Stanford’s naaldkreeftje ''Sinelobus stanfordi'' is vermoedelijk al sinds de 16de eeuw wereldwijd verspreid, waardoor het oorsprongsgebied van deze soort heel moeilijk te achterhalen is. Dit naaldkreeftje bewoont slibbuisjes die vastgehecht zijn aan harde, veelal artificiële substraten in het brak water van havens en estuaria. De verspreiding van het diertje gebeurde vermoedelijk via scheepvaart: het kreeftje kon zich vasthechtten aan scheepsrompen of kon verzeild raken in het vast ballastmateriaal en het ballastwater van schepen. Ondanks zijn nagenoeg wereldwijde verspreiding duurde het tot 2007 voordat dit naaldkreeftje voor het eerst in België waargenomen werd. De soort werd bij ons – kort na de eerste Europese observaties in de Nederlandse Rijndelta – gemeld in de haven van Antwerpen.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=247737 ''Sinelobus stanfordi'' (Richardson, 1901b)]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Waarschijnlijk werd Stanford’s naaldkreeftje al sinds de 16de eeuw over de wereld verspreid door het toen steeds toenemende transport van handelswaar over zee. Bijgevolg had dit naaldkreeftje op het moment waarop men het voor het eerst begon te registreren - in het begin van de 20ste eeuw - al een grote verspreiding, wat het niet meer mogelijk maakte zijn oorsprongsgebied te achterhalen <ref name = Vanhaaren>van Haaren, T.; Soors, J. (2009). ''Sinelobus stanfordi'' (Richardson, 1901): A new crustacean invader in Europe Aquat. Invasions 4(4): 703-711. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=203907 details]</ref>. In de jaren 1980 kon men deze soort wereldwijd terugvinden, zowel in tropische tot gematigde kustwateren, en dit aan beide zijden van de evenaar <ref name = Sieg>Sieg, J. (1986). Distribution of the Tanaidacea: synopsis of the known data and suggestions on possible distribution patterns, in: Gore, R.H. et al. (1986). Crustacean biogeography. Crustacean Issues, 4: pp. 165-194. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=12751 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
In België werd Stanford’s naaldkreeftje voor het eerst aangetroffen op 19 juli 2007 in het Verrebroekdok van de haven van Antwerpen, op een artificieel substraat dat gebruikt wordt voor de monitoring van glasaal. Dit substraat werd gedomineerd door andere niet-inheemse soorten zoals de [[tijgervlokreeft]] ''Gammarus tigrinus'', het [[Zuiderzeekrabbetje]] ''Rhithropanopeus harrisii'' en [[Jenkins' waterhoren]] ''Potamopyrgus antipodarum'' <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
[[Image:Sinelobus stanfordi.jpg|thumb|right|170px| <div style="text-align: center;font-size:90%">Een mannelijk Stanford’s naaldkreeftje met het achterlijf in een zelfgemaakte slijkkoker. <P> Foto: Floris Bennema</span></div>]]<br />
In 2007 – een paar maanden na de eerste vondst van Stanford’s naaldkreeftje in de Antwerpse haven – werden grote aantallen van de soort (tot 4200 exemplaren per staal) in ons studiegebied aangetroffen in het Kanaal Gent-Terneuzen, ter hoogte van Terneuzen. In het daaropvolgende jaar werd de vondst uit de Zeeschelde bevestigd door nieuwe waarnemingen en bleek Stanford’s naaldkreeftje ook meer landinwaarts – tot aan de instroomplaats van het Albertkanaal – voor te komen <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<br />
Ondanks de tot op heden beperkte aantallen - steeds minder dan 10 exemplaren per staal - in de Zeeschelde, wordt verwacht dat de soort zich hier en in aanpalende kanalen (met zowel brak als zoet water) op artificiële substraten zoals boeien en dokmuren zal vestigen <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De eerste Europese melding van Stanford’s naaldkreeftje dateert van 14 september 2006 toen dit naaldkreeftje in de Oude Maas, nabij Hoogvliet (Rotterdam, Nederland) werd aangetroffen. Enkele dagen later – met waarnemingen in Nieuwe waterweg en de Hollandse IJssel – bleek de soort ook al voor te komen in de waterwegen rond de Rotterdamse haven. Ook meer noordelijk - nabij de monding van het Noordzeekanaal dat Amsterdam met de Noordzee verbindt - werd de soort in dit jaar aangetroffen <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
In 2009 en 2010 werd het naaldkreeftje nog verder noordelijk aangetroffen, namelijk in de Waddenzee ter hoogte van Harlingen (Noord-Nederland), en de havens van Emden (Duits-Nederlandse grens) en in Brunsbüttel (aan de Duitse Elbe) <ref name = Gittenberger>Gittenberger, A.; Rensing, M.; Stegenga, H.; Hoeksema, B. (2010). Native and non-native species of hard substrata in the Dutch Wadden Sea Ned. Faunist. Meded. 33: 21-76. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206549 details]</ref>.<br />
<br />
Het blijft vreemd dat deze bijna wereldwijd verspreide soort zo veel tijd nodig heeft gehad om ook de estuaria van de Noordzee te bereiken <ref name = Vanhaaren> </ref>. Mogelijk was de soort hier al langer aanwezig, maar wordt er nu pas specifiek naar gezocht. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
Vermoedelijk heeft dit diertje zich initieel verspreid door zich met zijn koker vast te hechten aan scheepsrompen of via vast ballastmateriaal <ref name = Vanhaaren> </ref>. Schepen werden vroeger verzwaard met stenen, grind of zand om de stabiliteit te verhogen als er geen goederen werden vervoerd. Dit materiaal – en de ermee geassocieerde organismen – gingen terug overboord op het moment dat het schip geladen werd. Zo gebeurden wereldwijd heel wat introducties van niet-inheemse soorten. <br />
<br />
Later werd Stanford’s naaldkreeftje waarschijnlijk ook verspreid via het transport van weekdieren voor aquacultuur en in het ballastwater van vrachtschepen <ref name = Sytsma> Sytsma, M.D.; Cordell, J.R.; Chapman, J.W.; Draheim, R. (2004). Lower Columbia River aquatic nonindigenous species survey 2001-2004: final technical report. Portland State University: Portland. 69 + appendices pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206971 details]</ref>. Dit laatste heeft wellicht gezorgd voor de relatief recente introductie van deze soort in de havengebieden langs de Noordzee <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Harde substraten zijn voor deze soort essentieel: ze moeten hun zelfgebouwde slibbuisjes namelijk kunnen vasthechten. Stanford’s naaldkreeftje haalt voordeel uit de steeds talrijker wordende hoeveelheid artificiële harde substraten in het Schelde-estuarium, waar van nature voornamelijk zachte sedimenten voorkomen <ref name = Soors>Soors, J.; Faasse, M.; Stevens, M.; Verbessem, I.; De Regge, N.; Van den Bergh, E. (2010). New crustacean invaders in the Schelde estuary (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 3-10. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=145536 details]</ref>. Voor de bouw van de buisjes waarin ze leven, hebben ze nood aan een zekere hoeveelheid slib in het water <ref name = Vanhaaren> </ref>, en daar is in het Schelde-estuarium geen tekort aan.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
In tegenstelling tot de meeste andere naaldkreeftjes komt Stanford’s naaldkreeftje ook in zoet water voor, maar wordt het voornamelijk geregistreerd in brakke wateren en estuaria <ref name = Vanhaaren> </ref>. De soort kan de sterke schommelingen in zoutgehalte - kenmerkend voor estuaria - gemakkelijk weerstaan. In Noordwest-Europa werd de soort tot nu toe aangetroffen van licht zoet water (1,5 PSU in het Schelde-estuarium) tot bijna zout water (20 PSU in de Waddenzee). Ter vergelijking: het zoutgehalte van de Noordzee bedraagt ongeveer 35 PSU. In andere delen van de wereld werd deze soort zowel gevonden in zoetwatermeren (< 0,5 PSU), als in meren met een zeer hoog zoutgehalte tot 52 PSU <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<br />
De temperatuur van het water waarin Stanford’s naaldkreeftje in onze streken werd gevonden varieert tussen 13 °C en 21 °C <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<br />
Het Stanford’s naaldkreeftje wordt aangetroffen op schelpen, zeepokken, planten, rotsen, artificiële constructies, tussen stenen, in het water en zelfs in de doorstroomkanaaltjes van sponzen <ref name = Gardiner>Gardiner, L.F. (1975). A fresh- and brackish-water Tanaidacean, ''Tanais stanfordi'' Richardson, 1901, from a hypersaline lake in the Galapagos Archipelago, with a report on West Indian specimens Crustaceana 29(2): 127-140. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206825 details]</ref>. Hoewel harde substraten de grootste aantallen huisvesten, worden ze ook in mindere mate gevonden op zachtere slib-, klei- of zandbodems <ref name = Gardiner> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
In België en Nederland komen er enkele inheemse soorten voor – zoals de vlokreeftjes ''Apocorophium lacustre'' en ''Corophium multisetosum'' – die net als Stanford’s naaldkreeftje slibbuisjes vormen en zich voeden met gelijkaardig voedsel. De verwachte competitie voor plaats en voedsel met deze inheemse soorten is nog niet bewezen <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<br />
Andere potentiële effecten van deze exoot op zijn leefomgeving zijn ongekend <ref name = Gittenberger> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
<br />
[[Image:Sinelobus stanfordi2.jpg|thumb|right|280px| <div style="text-align: center;font-size:90%"><br />
Een mannelijk (boven) en een vrouwelijk (beneden) Stanford’s naaldkreeftje. <P> Foto: Ton Van Haaren</span></div>]]<br />
<br />
Volwassen exemplaren van Stanford’s naaldkreeftje zijn 4 á 7 millimeter groot <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<br />
Zoals andere naaldkreeftjes bestaat Stanford’s naaldkreeftje uit een kopborststuk (cephalothorax) met een schild (carapax), een paar scharen (chelipoden), ogen en twee paar antennes, en uit een achterlijf (abdomen) bestaande uit zes segmenten met kleine pootjes (pereopoden) en een staart (pleon). Bij de buisbewonende soorten worden de pootjes op het achterlichaam niet gebruikt om te zwemmen, maar om een stroom van zuurstofrijk water in het buisje te creëren. Bij vrouwtjes vormen afgeplatte plaatjes aan de pootjes een broedzak (marsupium) waarin de eitjes en vervolgens de larven zich ontwikkelen tot bijna volmaakte exemplaren <ref name = ALR>Animal Life Resource. Tanaids: Tanaidacea - Physical Characteristics. [http://animals.jrank.org/pages/1809/Tanaids-Tanaidacea-PHYSICAL-CHARACTERISTICS.html online beschikbaar], geraadpleegd op 03-08-2011.</ref>. <br />
In tegenstelling tot andere naaldkreeftjes is er bij Stanford’s naaldkreeftje een duidelijk verschil in lichaamsbouw tussen de mannetjes en vrouwtjes. Bij mannetjes is het kopborststuk opvallend minder breed (zie foto) en zijn de scharen groter dan bij de vrouwtjes <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Familie in de diepte''</span>====<br />
<br />
Hoewel Stanford’s naaldkreeftje voornamelijk in ondiep water voorkomt, worden veel verwante soorten naaldkreeftjes aangetroffen op waterdiepten van 200 meter tot zelfs meer dan 9000 meter. In sommige van deze diepwaterhabitats behoren de naaldkreeftjes tot de meest diverse en talrijkste onder de aanwezige fauna <ref>The University of Southern Mississippi. Tanaidacea Home Page. [http://www.usm.edu//gcrl/tanaids/ online beschikbaar], geraadpleegd op 02-08-2011.</ref>.<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Eén soort?''</span>====<br />
<br />
Hoewel de exemplaren van Stanford’s naaldkreeftje uit de Noordzee qua uitzicht en gedrag quasi identiek zijn aan tropische en subtropische exemplaren is het onzeker of het om dezelfde soort gaat <ref name = >Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=8466 Roger Bamber] 2011. </ref>. Individuen die door grote afstand van elkaar gescheiden zijn, kunnen immers op een verschillende manier evolueren waardoor ze zich op een bepaald moment niet meer succesvol met elkaar kunnen voortplanten. Eens dit gebeurt, moet de oorspronkelijke soort opgesplitst worden in meerdere soorten. Het correct identificeren en beschrijven van deze soorten vormt echter een grote uitdaging voor taxonomen en ecologen.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Stanford%C3%A2%E2%82%AC%E2%84%A2s_naaldkreeftje&diff=43318Stanford’s naaldkreeftje2011-11-30T08:44:53Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Stanford’s naaldkreeftje<br />
|Foto= <div style="padding:1em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Sinelobus stanfordi3.jpg|caption|right|165px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Floris Bennema</span></div><br />
|abstract= <br />
Stanford’s naaldkreeftje ''Sinelobus stanfordi'' is vermoedelijk al sinds de 16de eeuw wereldwijd verspreid, waardoor het oorsprongsgebied van deze soort heel moeilijk te achterhalen is. Dit naaldkreeftje bewoont slibbuisjes die vastgehecht zijn aan harde, veelal artificiële substraten in het brak water van havens en estuaria. De verspreiding van het diertje gebeurde vermoedelijk via scheepvaart: het kreeftje kon zich vasthechtten aan scheepsrompen of kon verzeild raken in het vast ballastmateriaal en het ballastwater van schepen. Ondanks zijn nagenoeg wereldwijde verspreiding duurde het tot 2007 voordat dit naaldkreeftje voor het eerst in België waargenomen werd. De soort werd bij ons – kort na de eerste Europese observaties in de Nederlandse Rijndelta – gemeld in de haven van Antwerpen.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=247737 ''Sinelobus stanfordi'' (Richardson, 1901b)]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Waarschijnlijk werd Stanford’s naaldkreeftje al sinds de 16de eeuw over de wereld verspreid door het toen steeds toenemende transport van handelswaar over zee. Bijgevolg had dit naaldkreeftje op het moment waarop men het voor het eerst begon te registreren - in het begin van de 20ste eeuw - al een grote verspreiding, wat het niet meer mogelijk maakte zijn oorsprongsgebied te achterhalen <ref name = Vanhaaren>van Haaren, T.; Soors, J. (2009). ''Sinelobus stanfordi'' (Richardson, 1901): A new crustacean invader in Europe Aquat. Invasions 4(4): 703-711. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=203907 details]</ref>. In de jaren 1980 kon men deze soort wereldwijd terugvinden, zowel in tropische tot gematigde kustwateren, en dit aan beide zijden van de evenaar <ref name = Sieg>Sieg, J. (1986). Distribution of the Tanaidacea: synopsis of the known data and suggestions on possible distribution patterns, in: Gore, R.H. et al. (1986). Crustacean biogeography. Crustacean Issues, 4: pp. 165-194. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=12751 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
In België werd Stanford’s naaldkreeftje voor het eerst aangetroffen op 19 juli 2007 in het Verrebroekdok van de haven van Antwerpen, op een artificieel substraat dat gebruikt wordt voor de monitoring van glasaal. Dit substraat werd gedomineerd door andere niet-inheemse soorten zoals de [[tijgervlokreeft]] ''Gammarus tigrinus'', het [[Zuiderzeekrabbetje]] ''Rhithropanopeus harrisii'' en [[Jenkins' waterhoren]] ''Potamopyrgus antipodarum'' <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
[[Image:Sinelobus stanfordi.jpg|thumb|right|170px| <div style="text-align: center;font-size:90%">Een mannelijk Stanford’s naaldkreeftje met het achterlijf in een zelfgemaakte slijkkoker. <P> Foto: Floris Bennema</span></div>]]<br />
In 2007 – een paar maanden na de eerste vondst van Stanford’s naaldkreeftje in de Antwerpse haven – werden grote aantallen van de soort (tot 4200 exemplaren per staal) in ons studiegebied aangetroffen in het Kanaal Gent-Terneuzen, ter hoogte van Terneuzen. In het daaropvolgende jaar werd de vondst uit de Zeeschelde bevestigd door nieuwe waarnemingen en bleek Stanford’s naaldkreeftje ook meer landinwaarts – tot aan de instroomplaats van het Albertkanaal – voor te komen <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<br />
Ondanks de tot op heden beperkte aantallen - steeds minder dan 10 exemplaren per staal - in de Zeeschelde, wordt verwacht dat de soort zich hier en in aanpalende kanalen (met zowel brak als zoet water) op artificiële substraten zoals boeien en dokmuren zal vestigen <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De eerste Europese melding van Stanford’s naaldkreeftje dateert van 14 september 2006 toen dit naaldkreeftje in de Oude Maas, nabij Hoogvliet (Rotterdam, Nederland) werd aangetroffen. Enkele dagen later – met waarnemingen in Nieuwe waterweg en de Hollandse IJssel – bleek de soort ook al voor te komen in de waterwegen rond de Rotterdamse haven. Ook meer noordelijk - nabij de monding van het Noordzeekanaal dat Amsterdam met de Noordzee verbindt - werd de soort in dit jaar aangetroffen <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
In 2009 en 2010 werd het naaldkreeftje nog verder noordelijk aangetroffen, namelijk in de Waddenzee ter hoogte van Harlingen (Noord-Nederland), en de havens van Emden (Duits-Nederlandse grens) en in Brunsbüttel (aan de Duitse Elbe) <ref name = Gittenberger>Gittenberger, A.; Rensing, M.; Stegenga, H.; Hoeksema, B. (2010). Native and non-native species of hard substrata in the Dutch Wadden Sea Ned. Faunist. Meded. 33: 21-76. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206549 details]</ref>.<br />
<br />
Het blijft vreemd dat deze bijna wereldwijd verspreide soort zo veel tijd nodig heeft gehad om ook de estuaria van de Noordzee te bereiken <ref name = Vanhaaren> </ref>. Mogelijk was de soort hier al langer aanwezig, maar wordt er nu pas specifiek naar gezocht. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
Vermoedelijk heeft dit diertje zich initieel verspreid door zich met zijn koker vast te hechten aan scheepsrompen of via vast ballastmateriaal <ref name = Vanhaaren> </ref>. Schepen werden vroeger verzwaard met stenen, grind of zand om de stabiliteit te verhogen als er geen goederen werden vervoerd. Dit materiaal – en de ermee geassocieerde organismen – gingen terug overboord op het moment dat het schip geladen werd. Zo gebeurden wereldwijd heel wat introducties van niet-inheemse soorten. <br />
<br />
Later werd Stanford’s naaldkreeftje waarschijnlijk ook verspreid via het transport van weekdieren voor aquacultuur en in het ballastwater van vrachtschepen <ref name = Sytsma> Sytsma, M.D.; Cordell, J.R.; Chapman, J.W.; Draheim, R. (2004). Lower Columbia River aquatic nonindigenous species survey 2001-2004: final technical report. Portland State University: Portland. 69 + appendices pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206971 details]</ref>. Dit laatste heeft wellicht gezorgd voor de relatief recente introductie van deze soort in de havengebieden langs de Noordzee <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Harde substraten zijn voor deze soort essentieel: ze moeten hun zelfgebouwde slibbuisjes namelijk kunnen vasthechten. Stanford’s naaldkreeftje haalt voordeel uit de steeds talrijker wordende hoeveelheid artificiële harde substraten in het Schelde-estuarium, waar van nature voornamelijk zachte sedimenten voorkomen <ref name = Soors>Soors, J.; Faasse, M.; Stevens, M.; Verbessem, I.; De Regge, N.; Van den Bergh, E. (2010). New crustacean invaders in the Schelde estuary (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 3-10. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=145536 details]</ref>. Voor de bouw van de buisjes waarin ze leven, hebben ze nood aan een zekere hoeveelheid slib in het water <ref name = Vanhaaren> </ref>, en daar is in het Schelde-estuarium geen tekort aan.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
In tegenstelling tot de meeste andere naaldkreeftjes komt Stanford’s naaldkreeftje ook in zoet water voor, maar wordt het voornamelijk geregistreerd in brakke wateren en estuaria <ref name = Vanhaaren> </ref>. De soort kan de sterke schommelingen in zoutgehalte - kenmerkend voor estuaria - gemakkelijk weerstaan. In Noordwest-Europa werd de soort tot nu toe aangetroffen van licht zoet water (1,5 PSU in het Schelde-estuarium) tot bijna zout water (20 PSU in de Waddenzee). Ter vergelijking: het zoutgehalte van het zeewater in de Noordzee bedraagt ongeveer 35 PSU. In andere delen van de wereld werd deze soort zowel gevonden in zoetwatermeren (< 0,5 PSU), als in meren met een zeer hoog zoutgehalte tot 52 PSU <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<br />
De temperatuur van het water waarin Stanford’s naaldkreeftje in onze streken werd gevonden varieert tussen 13 °C en 21 °C <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<br />
Het Stanford’s naaldkreeftje wordt aangetroffen op schelpen, zeepokken, planten, rotsen, artificiële constructies, tussen stenen, in het water en zelfs in de doorstroomkanaaltjes van sponzen <ref name = Gardiner>Gardiner, L.F. (1975). A fresh- and brackish-water Tanaidacean, ''Tanais stanfordi'' Richardson, 1901, from a hypersaline lake in the Galapagos Archipelago, with a report on West Indian specimens Crustaceana 29(2): 127-140. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206825 details]</ref>. Hoewel harde substraten de grootste aantallen huisvesten, worden ze ook in mindere mate gevonden op zachtere slib-, klei- of zandbodems <ref name = Gardiner> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
In België en Nederland komen er enkele inheemse soorten voor – zoals de vlokreeftjes ''Apocorophium lacustre'' en ''Corophium multisetosum'' – die net als Stanford’s naaldkreeftje slibbuisjes vormen en zich voeden met gelijkaardig voedsel. De verwachte competitie voor plaats en voedsel met deze inheemse soorten is nog niet bewezen <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<br />
Andere potentiële effecten van deze exoot op zijn leefomgeving zijn ongekend <ref name = Gittenberger> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
<br />
[[Image:Sinelobus stanfordi2.jpg|thumb|right|280px| <div style="text-align: center;font-size:90%"><br />
Een mannelijk (boven) en een vrouwelijk (beneden) Stanford’s naaldkreeftje. <P> Foto: Ton Van Haaren</span></div>]]<br />
<br />
Volwassen exemplaren van Stanford’s naaldkreeftje zijn 4 á 7 millimeter groot <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<br />
Zoals andere naaldkreeftjes bestaat Stanford’s naaldkreeftje uit een kopborststuk (cephalothorax) met een schild (carapax), een paar scharen (chelipoden), ogen en twee paar antennes, en uit een achterlijf (abdomen) bestaande uit zes segmenten met kleine pootjes (pereopoden) en een staart (pleon). Bij de buisbewonende soorten worden de pootjes op het achterlichaam niet gebruikt om te zwemmen, maar om een stroom van zuurstofrijk water in het buisje te creëren. Bij vrouwtjes vormen afgeplatte plaatjes aan de pootjes een broedzak (marsupium) waarin de eitjes en vervolgens de larven zich ontwikkelen tot bijna volmaakte exemplaren <ref name = ALR>Animal Life Resource. Tanaids: Tanaidacea - Physical Characteristics. [http://animals.jrank.org/pages/1809/Tanaids-Tanaidacea-PHYSICAL-CHARACTERISTICS.html online beschikbaar], geraadpleegd op 03-08-2011.</ref>. <br />
In tegenstelling tot andere naaldkreeftjes is er bij Stanford’s naaldkreeftje een duidelijk verschil in lichaamsbouw tussen de mannetjes en vrouwtjes. Bij mannetjes is het kopborststuk opvallend minder breed (zie foto) en zijn de scharen groter dan bij de vrouwtjes <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Familie in de diepte''</span>====<br />
<br />
Hoewel Stanford’s naaldkreeftje voornamelijk in ondiep water voorkomt, worden veel verwante soorten naaldkreeftjes aangetroffen op waterdiepten van 200 meter tot zelfs meer dan 9000 meter. In sommige van deze diepwaterhabitats behoren de naaldkreeftjes tot de meest diverse en talrijkste onder de aanwezige fauna <ref>The University of Southern Mississippi. Tanaidacea Home Page. [http://www.usm.edu//gcrl/tanaids/ online beschikbaar], geraadpleegd op 02-08-2011.</ref>.<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Eén soort?''</span>====<br />
<br />
Hoewel de exemplaren van Stanford’s naaldkreeftje uit de Noordzee qua uitzicht en gedrag quasi identiek zijn aan tropische en subtropische exemplaren is het onzeker of het om dezelfde soort gaat <ref name = >Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=8466 Roger Bamber] 2011. </ref>. Individuen die door grote afstand van elkaar gescheiden zijn, kunnen immers op een verschillende manier evolueren waardoor ze zich op een bepaald moment niet meer succesvol met elkaar kunnen voortplanten. Eens dit gebeurt, moet de oorspronkelijke soort opgesplitst worden in meerdere soorten. Het correct identificeren en beschrijven van deze soorten vormt echter een grote uitdaging voor taxonomen en ecologen.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Stanford%C3%A2%E2%82%AC%E2%84%A2s_naaldkreeftje&diff=43317Stanford’s naaldkreeftje2011-11-30T08:44:39Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Stanford’s naaldkreeftje<br />
|Foto= <div style="padding:1em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Sinelobus stanfordi3.jpg|caption|right|165px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Floris Bennema</span></div><br />
|abstract= <br />
Stanford’s naaldkreeftje ''Sinelobus stanfordi'' is vermoedelijk al sinds de 16de eeuw wereldwijd verspreid, waardoor het oorsprongsgebied van deze soort heel moeilijk te achterhalen is. Dit naaldkreeftje bewoont slibbuisjes die vastgehecht zijn aan harde, veelal artificiële substraten in het brak water van havens en estuaria. De verspreiding van het diertje gebeurde vermoedelijk via scheepvaart: het kreeftje kon zich vasthechtten aan scheepsrompen of kon verzeild raken in het vast ballastmateriaal en het ballastwater van schepen. Ondanks zijn nagenoeg wereldwijde verspreiding duurde het tot 2007 voordat dit naaldkreeftje voor het eerst in België waargenomen werd. De soort werd bij ons – kort na de eerste Europese observaties in de Nederlandse Rijndelta – gemeld in de haven van Antwerpen.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=247737 ''Sinelobus stanfordi'' (Richardson, 1901b)]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Waarschijnlijk werd Stanford’s naaldkreeftje al sinds de 16de eeuw over de wereld verspreid door het toen steeds toenemende transport van handelswaar over zee. Bijgevolg had dit naaldkreeftje op het moment waarop men het voor het eerst begon te registreren - in het begin van de 20ste eeuw - al een grote verspreiding, wat het niet meer mogelijk maakte zijn oorsprongsgebied te achterhalen <ref name = Vanhaaren>van Haaren, T.; Soors, J. (2009). ''Sinelobus stanfordi'' (Richardson, 1901): A new crustacean invader in Europe Aquat. Invasions 4(4): 703-711. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=203907 details]</ref>. In de jaren 1980 kon men deze soort wereldwijd terugvinden, zowel in tropische tot gematigde kustwateren, en dit aan beide zijden van de evenaar <ref name = Sieg>Sieg, J. (1986). Distribution of the Tanaidacea: synopsis of the known data and suggestions on possible distribution patterns, in: Gore, R.H. et al. (1986). Crustacean biogeography. Crustacean Issues, 4: pp. 165-194. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=12751 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
In België werd Stanford’s naaldkreeftje voor het eerst aangetroffen op 19 juli 2007 in het Verrebroekdok van de haven van Antwerpen, op een artificieel substraat dat gebruikt wordt voor de monitoring van glasaal. Dit substraat werd gedomineerd door andere niet-inheemse soorten zoals de [[tijgervlokreeft]] ''Gammarus tigrinus'', het [[Zuiderzeekrabbetje]] ''Rhithropanopeus harrisii'' en [[Jenkins' waterhoren]] ''Potamopyrgus antipodarum'' <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
[[Image:Sinelobus stanfordi.jpg|thumb|right|170px| <div style="text-align: center;font-size:90%">Een mannelijk Stanford’s naaldkreeftje met het achterlijf in een zelfgemaakte slijkkoker. <P> Foto: Floris Bennema</span></div>]]<br />
In 2007 – een paar maanden na de eerste vondst van Stanford’s naaldkreeftje in de Antwerpse haven – werden grote aantallen van de soort (tot 4200 exemplaren per staal) in ons studiegebied aangetroffen in het Kanaal Gent-Terneuzen, ter hoogte van Terneuzen. In het daaropvolgende jaar werd de vondst uit de Zeeschelde bevestigd door nieuwe waarnemingen en bleek Stanford’s naaldkreeftje ook meer landinwaarts – tot aan de instroomplaats van het Albertkanaal – voor te komen <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<br />
Ondanks de tot op heden beperkte aantallen - steeds minder dan 10 exemplaren per staal - in de Zeeschelde, wordt verwacht dat de soort zich hier en in aanpalende kanalen (met zowel brak als zoet water) op artificiële substraten zoals boeien en dokmuren zal vestigen <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De eerste Europese melding van Stanford’s naaldkreeftje dateert van 14 september 2006 toen dit naaldkreeftje in de Oude Maas, nabij Hoogvliet (Rotterdam, Nederland) werd aangetroffen. Enkele dagen later – met waarnemingen in Nieuwe waterweg en de Hollandse IJssel – bleek de soort ook al voor te komen in de waterwegen rond de Rotterdamse haven. Ook meer noordelijk - nabij de monding van het Noordzeekanaal dat Amsterdam met de Noordzee verbindt - werd de soort in dit jaar aangetroffen <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
In 2009 en 2010 werd het naaldkreeftje nog verder noordelijk aangetroffen, namelijk in de Waddenzee ter hoogte van Harlingen (Noord-Nederland), en de havens van Emden (Duits-Nederlandse grens) en in Brunsbüttel (aan de Duitse Elbe) <ref name = Gittenberger>Gittenberger, A.; Rensing, M.; Stegenga, H.; Hoeksema, B. (2010). Native and non-native species of hard substrata in the Dutch Wadden Sea Ned. Faunist. Meded. 33: 21-76. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206549 details]</ref>.<br />
<br />
Het blijft vreemd dat deze bijna wereldwijd verspreide soort zo veel tijd nodig heeft gehad om ook de estuaria van de Noordzee te bereiken <ref name = Vanhaaren> </ref>. Mogelijk was de soort hier al langer aanwezig, maar wordt er nu pas specifiek naar gezocht. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
Vermoedelijk heeft dit diertje zich initieel verspreid door zich met zijn koker vast te hechten aan scheepsrompen of via vast ballastmateriaal <ref name = Vanhaaren> </ref>. Schepen werden vroeger verzwaard met stenen, grind of zand om de stabiliteit te verhogen als er geen goederen werden vervoerd. Dit materiaal – en de ermee geassocieerde organismen – gingen terug overboord op het moment dat het schip geladen werd. Zo gebeurden wereldwijd heel wat introducties van niet-inheemse soorten. <br />
<br />
Later werd Stanford’s naaldkreeftje waarschijnlijk ook verspreid via het transport van weekdieren voor aquacultuur en in het ballastwater van vrachtschepen <ref name = Sytsma> Sytsma, M.D.; Cordell, J.R.; Chapman, J.W.; Draheim, R. (2004). Lower Columbia River aquatic nonindigenous species survey 2001-2004: final technical report. Portland State University: Portland. 69 + appendices pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206971 details]</ref>. Dit laatste heeft wellicht gezorgd voor de relatief recente introductie van deze soort in de havengebieden langs de Noordzee <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Harde substraten zijn voor deze soort essentieel: ze moeten hun zelfgebouwde slibbuisjes namelijk kunnen vasthechten. Stanford’s naaldkreeftje haalt voordeel uit de steeds talrijker wordende hoeveelheid artificiële harde substraten in het Schelde-estuarium, waar van nature voornamelijk zachte sedimenten voorkomen <ref name = Soors>Soors, J.; Faasse, M.; Stevens, M.; Verbessem, I.; De Regge, N.; Van den Bergh, E. (2010). New crustacean invaders in the Schelde estuary (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 3-10. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=145536 details]</ref>. Voor de bouw van de buisjes waarin ze leven, hebben ze nood aan een zekere hoeveelheid slib in het water <ref name = Vanhaaren> </ref>. En daar is in het Schelde-estuarium geen tekort aan.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
In tegenstelling tot de meeste andere naaldkreeftjes komt Stanford’s naaldkreeftje ook in zoet water voor, maar wordt het voornamelijk geregistreerd in brakke wateren en estuaria <ref name = Vanhaaren> </ref>. De soort kan de sterke schommelingen in zoutgehalte - kenmerkend voor estuaria - gemakkelijk weerstaan. In Noordwest-Europa werd de soort tot nu toe aangetroffen van licht zoet water (1,5 PSU in het Schelde-estuarium) tot bijna zout water (20 PSU in de Waddenzee). Ter vergelijking: het zoutgehalte van het zeewater in de Noordzee bedraagt ongeveer 35 PSU. In andere delen van de wereld werd deze soort zowel gevonden in zoetwatermeren (< 0,5 PSU), als in meren met een zeer hoog zoutgehalte tot 52 PSU <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<br />
De temperatuur van het water waarin Stanford’s naaldkreeftje in onze streken werd gevonden varieert tussen 13 °C en 21 °C <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<br />
Het Stanford’s naaldkreeftje wordt aangetroffen op schelpen, zeepokken, planten, rotsen, artificiële constructies, tussen stenen, in het water en zelfs in de doorstroomkanaaltjes van sponzen <ref name = Gardiner>Gardiner, L.F. (1975). A fresh- and brackish-water Tanaidacean, ''Tanais stanfordi'' Richardson, 1901, from a hypersaline lake in the Galapagos Archipelago, with a report on West Indian specimens Crustaceana 29(2): 127-140. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206825 details]</ref>. Hoewel harde substraten de grootste aantallen huisvesten, worden ze ook in mindere mate gevonden op zachtere slib-, klei- of zandbodems <ref name = Gardiner> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
In België en Nederland komen er enkele inheemse soorten voor – zoals de vlokreeftjes ''Apocorophium lacustre'' en ''Corophium multisetosum'' – die net als Stanford’s naaldkreeftje slibbuisjes vormen en zich voeden met gelijkaardig voedsel. De verwachte competitie voor plaats en voedsel met deze inheemse soorten is nog niet bewezen <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<br />
Andere potentiële effecten van deze exoot op zijn leefomgeving zijn ongekend <ref name = Gittenberger> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
<br />
[[Image:Sinelobus stanfordi2.jpg|thumb|right|280px| <div style="text-align: center;font-size:90%"><br />
Een mannelijk (boven) en een vrouwelijk (beneden) Stanford’s naaldkreeftje. <P> Foto: Ton Van Haaren</span></div>]]<br />
<br />
Volwassen exemplaren van Stanford’s naaldkreeftje zijn 4 á 7 millimeter groot <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<br />
Zoals andere naaldkreeftjes bestaat Stanford’s naaldkreeftje uit een kopborststuk (cephalothorax) met een schild (carapax), een paar scharen (chelipoden), ogen en twee paar antennes, en uit een achterlijf (abdomen) bestaande uit zes segmenten met kleine pootjes (pereopoden) en een staart (pleon). Bij de buisbewonende soorten worden de pootjes op het achterlichaam niet gebruikt om te zwemmen, maar om een stroom van zuurstofrijk water in het buisje te creëren. Bij vrouwtjes vormen afgeplatte plaatjes aan de pootjes een broedzak (marsupium) waarin de eitjes en vervolgens de larven zich ontwikkelen tot bijna volmaakte exemplaren <ref name = ALR>Animal Life Resource. Tanaids: Tanaidacea - Physical Characteristics. [http://animals.jrank.org/pages/1809/Tanaids-Tanaidacea-PHYSICAL-CHARACTERISTICS.html online beschikbaar], geraadpleegd op 03-08-2011.</ref>. <br />
In tegenstelling tot andere naaldkreeftjes is er bij Stanford’s naaldkreeftje een duidelijk verschil in lichaamsbouw tussen de mannetjes en vrouwtjes. Bij mannetjes is het kopborststuk opvallend minder breed (zie foto) en zijn de scharen groter dan bij de vrouwtjes <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Familie in de diepte''</span>====<br />
<br />
Hoewel Stanford’s naaldkreeftje voornamelijk in ondiep water voorkomt, worden veel verwante soorten naaldkreeftjes aangetroffen op waterdiepten van 200 meter tot zelfs meer dan 9000 meter. In sommige van deze diepwaterhabitats behoren de naaldkreeftjes tot de meest diverse en talrijkste onder de aanwezige fauna <ref>The University of Southern Mississippi. Tanaidacea Home Page. [http://www.usm.edu//gcrl/tanaids/ online beschikbaar], geraadpleegd op 02-08-2011.</ref>.<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Eén soort?''</span>====<br />
<br />
Hoewel de exemplaren van Stanford’s naaldkreeftje uit de Noordzee qua uitzicht en gedrag quasi identiek zijn aan tropische en subtropische exemplaren is het onzeker of het om dezelfde soort gaat <ref name = >Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=8466 Roger Bamber] 2011. </ref>. Individuen die door grote afstand van elkaar gescheiden zijn, kunnen immers op een verschillende manier evolueren waardoor ze zich op een bepaald moment niet meer succesvol met elkaar kunnen voortplanten. Eens dit gebeurt, moet de oorspronkelijke soort opgesplitst worden in meerdere soorten. Het correct identificeren en beschrijven van deze soorten vormt echter een grote uitdaging voor taxonomen en ecologen.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Stanford%C3%A2%E2%82%AC%E2%84%A2s_naaldkreeftje&diff=43316Stanford’s naaldkreeftje2011-11-30T08:43:59Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Stanford’s naaldkreeftje<br />
|Foto= <div style="padding:1em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Sinelobus stanfordi3.jpg|caption|right|165px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Floris Bennema</span></div><br />
|abstract= <br />
Stanford’s naaldkreeftje ''Sinelobus stanfordi'' is vermoedelijk al sinds de 16de eeuw wereldwijd verspreid, waardoor het oorsprongsgebied van deze soort heel moeilijk te achterhalen is. Dit naaldkreeftje bewoont slibbuisjes die vastgehecht zijn aan harde, veelal artificiële substraten in het brak water van havens en estuaria. De verspreiding van het diertje gebeurde vermoedelijk via scheepvaart: het kreeftje kon zich vasthechtten aan scheepsrompen of kon verzeild raken in het vast ballastmateriaal en het ballastwater van schepen. Ondanks zijn nagenoeg wereldwijde verspreiding duurde het tot 2007 voordat dit naaldkreeftje voor het eerst in België waargenomen werd. De soort werd bij ons – kort na de eerste Europese observaties in de Nederlandse Rijndelta – gemeld in de haven van Antwerpen.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=247737 ''Sinelobus stanfordi'' (Richardson, 1901b)]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Waarschijnlijk werd Stanford’s naaldkreeftje al sinds de 16de eeuw over de wereld verspreid door het toen steeds toenemende transport van handelswaar over zee. Bijgevolg had dit naaldkreeftje op het moment waarop men het voor het eerst begon te registreren - in het begin van de 20ste eeuw - al een grote verspreiding, wat het niet meer mogelijk maakte zijn oorsprongsgebied te achterhalen <ref name = Vanhaaren>van Haaren, T.; Soors, J. (2009). ''Sinelobus stanfordi'' (Richardson, 1901): A new crustacean invader in Europe Aquat. Invasions 4(4): 703-711. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=203907 details]</ref>. In de jaren 1980 kon men deze soort wereldwijd terugvinden, zowel in tropische tot gematigde kustwateren, en dit aan beide zijden van de evenaar <ref name = Sieg>Sieg, J. (1986). Distribution of the Tanaidacea: synopsis of the known data and suggestions on possible distribution patterns, in: Gore, R.H. et al. (1986). Crustacean biogeography. Crustacean Issues, 4: pp. 165-194. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=12751 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
In België werd Stanford’s naaldkreeftje voor het eerst aangetroffen op 19 juli 2007 in het Verrebroekdok van de haven van Antwerpen, op een artificieel substraat dat gebruikt wordt voor de monitoring van glasaal. Dit substraat werd gedomineerd door andere niet-inheemse soorten zoals de [[tijgervlokreeft]] ''Gammarus tigrinus'', het [[Zuiderzeekrabbetje]] ''Rhithropanopeus harrisii'' en [[Jenkins' waterhoren]] ''Potamopyrgus antipodarum'' <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
[[Image:Sinelobus stanfordi.jpg|thumb|right|170px| <div style="text-align: center;font-size:90%">Een mannelijk Stanford’s naaldkreeftje met het achterlijf in een zelfgemaakte slijkkoker. <P> Foto: Floris Bennema</span></div>]]<br />
In 2007 – een paar maanden na de eerste vondst van Stanford’s naaldkreeftje in de Antwerpse haven – werden grote aantallen van de soort (tot 4200 exemplaren per staal) in ons studiegebied aangetroffen in het Kanaal Gent-Terneuzen, ter hoogte van Terneuzen. In het daaropvolgende jaar werd de vondst uit de Zeeschelde bevestigd door nieuwe waarnemingen en bleek Stanford’s naaldkreeftje ook meer landinwaarts – tot aan de instroomplaats van het Albertkanaal – voor te komen <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<br />
Ondanks de tot op heden beperkte aantallen - steeds minder dan 10 exemplaren per staal - in de Zeeschelde, wordt verwacht dat de soort zich hier en in aanpalende kanalen (met zowel brak als zoet water) op artificiële substraten zoals boeien en dokmuren zal vestigen <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De eerste Europese melding van Stanford’s naaldkreeftje dateert van 14 september 2006 toen dit naaldkreeftje in de Oude Maas, nabij Hoogvliet (Rotterdam, Nederland) werd aangetroffen. Enkele dagen later bleek – met waarnemingen in Nieuwe waterweg en de Hollandse IJssel – dat de soort ook al voorkwam in de waterwegen rond de Rotterdamse haven. Ook meer noordelijk - nabij de monding van het Noordzeekanaal dat Amsterdam met de Noordzee verbindt - werd de soort in dit jaar aangetroffen <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
In 2009 en 2010 werd het naaldkreeftje nog verder noordelijk aangetroffen; namelijk in de Waddenzee ter hoogte van Harlingen (Noord-Nederland), en de havens van Emden (Duits-Nederlandse grens) en in Brunsbüttel (aan de Duitse Elbe) <ref name = Gittenberger>Gittenberger, A.; Rensing, M.; Stegenga, H.; Hoeksema, B. (2010). Native and non-native species of hard substrata in the Dutch Wadden Sea Ned. Faunist. Meded. 33: 21-76. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206549 details]</ref>.<br />
<br />
Het blijft vreemd dat deze bijna wereldwijd verspreide soort zo veel tijd nodig heeft gehad om ook de estuaria van de Noordzee te bereiken <ref name = Vanhaaren> </ref>. Mogelijk was de soort hier al langer aanwezig, maar wordt er nu pas specifiek naar gezocht. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
Vermoedelijk heeft dit diertje zich initieel verspreid door zich met zijn koker vast te hechten aan scheepsrompen of via vast ballastmateriaal <ref name = Vanhaaren> </ref>. Schepen werden vroeger verzwaard met stenen, grind of zand om de stabiliteit te verhogen als er geen goederen werden vervoerd. Dit materiaal – en de ermee geassocieerde organismen – gingen terug overboord op het moment dat het schip geladen werd. Zo gebeurden wereldwijd heel wat introducties van niet-inheemse soorten. <br />
<br />
Later werd Stanford’s naaldkreeftje waarschijnlijk ook verspreid via het transport van weekdieren voor aquacultuur en in het ballastwater van vrachtschepen <ref name = Sytsma> Sytsma, M.D.; Cordell, J.R.; Chapman, J.W.; Draheim, R. (2004). Lower Columbia River aquatic nonindigenous species survey 2001-2004: final technical report. Portland State University: Portland. 69 + appendices pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206971 details]</ref>. Dit laatste heeft wellicht gezorgd voor de relatief recente introductie van deze soort in de havengebieden langs de Noordzee <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Harde substraten zijn voor deze soort essentieel: ze moeten hun zelfgebouwde slibbuisjes namelijk kunnen vasthechten. Stanford’s naaldkreeftje haalt voordeel uit de steeds talrijker wordende hoeveelheid artificiële harde substraten in het Schelde-estuarium, waar van nature voornamelijk zachte sedimenten voorkomen <ref name = Soors>Soors, J.; Faasse, M.; Stevens, M.; Verbessem, I.; De Regge, N.; Van den Bergh, E. (2010). New crustacean invaders in the Schelde estuary (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 3-10. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=145536 details]</ref>. Voor de bouw van de buisjes waarin ze leven, hebben ze nood aan een zekere hoeveelheid slib in het water <ref name = Vanhaaren> </ref>. En daar is in het Schelde-estuarium geen tekort aan.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
In tegenstelling tot de meeste andere naaldkreeftjes komt Stanford’s naaldkreeftje ook in zoet water voor, maar wordt het voornamelijk geregistreerd in brakke wateren en estuaria <ref name = Vanhaaren> </ref>. De soort kan de sterke schommelingen in zoutgehalte - kenmerkend voor estuaria - gemakkelijk weerstaan. In Noordwest-Europa werd de soort tot nu toe aangetroffen van licht zoet water (1,5 PSU in het Schelde-estuarium) tot bijna zout water (20 PSU in de Waddenzee). Ter vergelijking: het zoutgehalte van het zeewater in de Noordzee bedraagt ongeveer 35 PSU. In andere delen van de wereld werd deze soort zowel gevonden in zoetwatermeren (< 0,5 PSU), als in meren met een zeer hoog zoutgehalte tot 52 PSU <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<br />
De temperatuur van het water waarin Stanford’s naaldkreeftje in onze streken werd gevonden varieert tussen 13 °C en 21 °C <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<br />
Het Stanford’s naaldkreeftje wordt aangetroffen op schelpen, zeepokken, planten, rotsen, artificiële constructies, tussen stenen, in het water en zelfs in de doorstroomkanaaltjes van sponzen <ref name = Gardiner>Gardiner, L.F. (1975). A fresh- and brackish-water Tanaidacean, ''Tanais stanfordi'' Richardson, 1901, from a hypersaline lake in the Galapagos Archipelago, with a report on West Indian specimens Crustaceana 29(2): 127-140. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206825 details]</ref>. Hoewel harde substraten de grootste aantallen huisvesten, worden ze ook in mindere mate gevonden op zachtere slib-, klei- of zandbodems <ref name = Gardiner> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
In België en Nederland komen er enkele inheemse soorten voor – zoals de vlokreeftjes ''Apocorophium lacustre'' en ''Corophium multisetosum'' – die net als Stanford’s naaldkreeftje slibbuisjes vormen en zich voeden met gelijkaardig voedsel. De verwachte competitie voor plaats en voedsel met deze inheemse soorten is nog niet bewezen <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<br />
Andere potentiële effecten van deze exoot op zijn leefomgeving zijn ongekend <ref name = Gittenberger> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
<br />
[[Image:Sinelobus stanfordi2.jpg|thumb|right|280px| <div style="text-align: center;font-size:90%"><br />
Een mannelijk (boven) en een vrouwelijk (beneden) Stanford’s naaldkreeftje. <P> Foto: Ton Van Haaren</span></div>]]<br />
<br />
Volwassen exemplaren van Stanford’s naaldkreeftje zijn 4 á 7 millimeter groot <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<br />
Zoals andere naaldkreeftjes bestaat Stanford’s naaldkreeftje uit een kopborststuk (cephalothorax) met een schild (carapax), een paar scharen (chelipoden), ogen en twee paar antennes, en uit een achterlijf (abdomen) bestaande uit zes segmenten met kleine pootjes (pereopoden) en een staart (pleon). Bij de buisbewonende soorten worden de pootjes op het achterlichaam niet gebruikt om te zwemmen, maar om een stroom van zuurstofrijk water in het buisje te creëren. Bij vrouwtjes vormen afgeplatte plaatjes aan de pootjes een broedzak (marsupium) waarin de eitjes en vervolgens de larven zich ontwikkelen tot bijna volmaakte exemplaren <ref name = ALR>Animal Life Resource. Tanaids: Tanaidacea - Physical Characteristics. [http://animals.jrank.org/pages/1809/Tanaids-Tanaidacea-PHYSICAL-CHARACTERISTICS.html online beschikbaar], geraadpleegd op 03-08-2011.</ref>. <br />
In tegenstelling tot andere naaldkreeftjes is er bij Stanford’s naaldkreeftje een duidelijk verschil in lichaamsbouw tussen de mannetjes en vrouwtjes. Bij mannetjes is het kopborststuk opvallend minder breed (zie foto) en zijn de scharen groter dan bij de vrouwtjes <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Familie in de diepte''</span>====<br />
<br />
Hoewel Stanford’s naaldkreeftje voornamelijk in ondiep water voorkomt, worden veel verwante soorten naaldkreeftjes aangetroffen op waterdiepten van 200 meter tot zelfs meer dan 9000 meter. In sommige van deze diepwaterhabitats behoren de naaldkreeftjes tot de meest diverse en talrijkste onder de aanwezige fauna <ref>The University of Southern Mississippi. Tanaidacea Home Page. [http://www.usm.edu//gcrl/tanaids/ online beschikbaar], geraadpleegd op 02-08-2011.</ref>.<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Eén soort?''</span>====<br />
<br />
Hoewel de exemplaren van Stanford’s naaldkreeftje uit de Noordzee qua uitzicht en gedrag quasi identiek zijn aan tropische en subtropische exemplaren is het onzeker of het om dezelfde soort gaat <ref name = >Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=8466 Roger Bamber] 2011. </ref>. Individuen die door grote afstand van elkaar gescheiden zijn, kunnen immers op een verschillende manier evolueren waardoor ze zich op een bepaald moment niet meer succesvol met elkaar kunnen voortplanten. Eens dit gebeurt, moet de oorspronkelijke soort opgesplitst worden in meerdere soorten. Het correct identificeren en beschrijven van deze soorten vormt echter een grote uitdaging voor taxonomen en ecologen.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Stanford%C3%A2%E2%82%AC%E2%84%A2s_naaldkreeftje&diff=43315Stanford’s naaldkreeftje2011-11-30T08:43:34Z<p>LeenVandepitte: </p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Stanford’s naaldkreeftje<br />
|Foto= <div style="padding:1em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Sinelobus stanfordi3.jpg|caption|right|165px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Floris Bennema</span></div><br />
|abstract= <br />
Stanford’s naaldkreeftje ''Sinelobus stanfordi'' is vermoedelijk al sinds de 16de eeuw wereldwijd verspreid, waardoor het oorsprongsgebied van deze soort heel moeilijk te achterhalen is. Dit naaldkreeftje bewoont slibbuisjes die vastgehecht zijn aan harde, veelal artificiële substraten in het brak water van havens en estuaria. De verspreiding van het diertje gebeurde vermoedelijk via scheepvaart: het kreeftje kon zich vasthechtten aan scheepsrompen of kon verzeild raken in het vast ballastmateriaal en het ballastwater van schepen. Ondanks zijn nagenoeg wereldwijde verspreiding duurde het tot 2007 voordat dit naaldkreeftje voor het eerst in België waargenomen werd. De soort werd bij ons – kort na de eerste Europese observaties in de Nederlandse Rijndelta – gemeld in de haven van Antwerpen.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=247737 ''Sinelobus stanfordi'' (Richardson, 1901b)]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Waarschijnlijk werd Stanford’s naaldkreeftje al sinds de 16de eeuw over de wereld verspreid door het toen steeds toenemende transport van handelswaar over zee. Bijgevolg had dit naaldkreeftje op het moment waarop men het voor het eerst begon te registreren - in het begin van de 20ste eeuw - al een grote verspreiding, wat het niet meer mogelijk maakte zijn oorsprongsgebied te achterhalen <ref name = Vanhaaren>van Haaren, T.; Soors, J. (2009). ''Sinelobus stanfordi'' (Richardson, 1901): A new crustacean invader in Europe Aquat. Invasions 4(4): 703-711. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=203907 details]</ref>. In de jaren 1980 kon men deze soort wereldwijd terugvinden, zowel in tropische tot gematigde kustwateren, en dit aan beide zijden van de evenaar <ref name = Sieg>Sieg, J. (1986). Distribution of the Tanaidacea: synopsis of the known data and suggestions on possible distribution patterns, in: Gore, R.H. et al. (1986). Crustacean biogeography. Crustacean Issues, 4: pp. 165-194. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=12751 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
In België werd Stanford’s naaldkreeftje voor het eerst aangetroffen op 19 juli 2007 in het Verrebroekdok van de haven van Antwerpen, op een artificieel substraat dat gebruikt wordt voor de monitoring van glasaal. Dit substraat werd gedomineerd door andere niet-inheemse soorten zoals de [[tijgervlokreeft]] ''Gammarus tigrinus'', het [[Zuiderzeekrabbetje]] ''Rhithropanopeus harrisii'' en [[Jenkins' waterhoren]] ''Potamopyrgus antipodarum'' <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
[[Image:Sinelobus stanfordi.jpg|thumb|right|170px| <div style="text-align: center;font-size:90%">Een mannelijk Stanford’s naaldkreeftje met het achterlijf in een zelfgemaakte slijkkoker. <P> Foto: Floris Bennema</span></div>]]<br />
In 2007 – een paar maanden na de eerste vondst van Stanford’s naaldkreeftje in de Antwerpse haven – werden grote aantallen van de soort (tot 4200 exemplaren per staal) in ons studiegebied aangetroffen in het Kanaal Gent-Terneuzen, ter hoogte van Terneuzen. In het daaropvolgende jaar werd de vondst uit de Zeeschelde bevestigd door nieuwe waarnemingen en bleek Stanford’s naaldkreeftje ook meer landinwaarts – tot aan de instroomplaats van het Albertkanaal – voor te komen <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<br />
Ondanks de tot op heden beperkte aantallen - steeds minder dan 10 exemplaren per staal - in de Zeeschelde, wordt er verwacht dat de soort zich hier en in aanpalende kanalen (met zowel brak als zoet water) op artificiële substraten zoals boeien en dokmuren zal vestigen <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De eerste Europese melding van Stanford’s naaldkreeftje dateert van 14 september 2006 toen dit naaldkreeftje in de Oude Maas, nabij Hoogvliet (Rotterdam, Nederland) werd aangetroffen. Enkele dagen later bleek – met waarnemingen in Nieuwe waterweg en de Hollandse IJssel – dat de soort ook al voorkwam in de waterwegen rond de Rotterdamse haven. Ook meer noordelijk - nabij de monding van het Noordzeekanaal dat Amsterdam met de Noordzee verbindt - werd de soort in dit jaar aangetroffen <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
In 2009 en 2010 werd het naaldkreeftje nog verder noordelijk aangetroffen; namelijk in de Waddenzee ter hoogte van Harlingen (Noord-Nederland), en de havens van Emden (Duits-Nederlandse grens) en in Brunsbüttel (aan de Duitse Elbe) <ref name = Gittenberger>Gittenberger, A.; Rensing, M.; Stegenga, H.; Hoeksema, B. (2010). Native and non-native species of hard substrata in the Dutch Wadden Sea Ned. Faunist. Meded. 33: 21-76. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206549 details]</ref>.<br />
<br />
Het blijft vreemd dat deze bijna wereldwijd verspreide soort zo veel tijd nodig heeft gehad om ook de estuaria van de Noordzee te bereiken <ref name = Vanhaaren> </ref>. Mogelijk was de soort hier al langer aanwezig, maar wordt er nu pas specifiek naar gezocht. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
Vermoedelijk heeft dit diertje zich initieel verspreid door zich met zijn koker vast te hechten aan scheepsrompen of via vast ballastmateriaal <ref name = Vanhaaren> </ref>. Schepen werden vroeger verzwaard met stenen, grind of zand om de stabiliteit te verhogen als er geen goederen werden vervoerd. Dit materiaal – en de ermee geassocieerde organismen – gingen terug overboord op het moment dat het schip geladen werd. Zo gebeurden wereldwijd heel wat introducties van niet-inheemse soorten. <br />
<br />
Later werd Stanford’s naaldkreeftje waarschijnlijk ook verspreid via het transport van weekdieren voor aquacultuur en in het ballastwater van vrachtschepen <ref name = Sytsma> Sytsma, M.D.; Cordell, J.R.; Chapman, J.W.; Draheim, R. (2004). Lower Columbia River aquatic nonindigenous species survey 2001-2004: final technical report. Portland State University: Portland. 69 + appendices pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206971 details]</ref>. Dit laatste heeft wellicht gezorgd voor de relatief recente introductie van deze soort in de havengebieden langs de Noordzee <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Harde substraten zijn voor deze soort essentieel: ze moeten hun zelfgebouwde slibbuisjes namelijk kunnen vasthechten. Stanford’s naaldkreeftje haalt voordeel uit de steeds talrijker wordende hoeveelheid artificiële harde substraten in het Schelde-estuarium, waar van nature voornamelijk zachte sedimenten voorkomen <ref name = Soors>Soors, J.; Faasse, M.; Stevens, M.; Verbessem, I.; De Regge, N.; Van den Bergh, E. (2010). New crustacean invaders in the Schelde estuary (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 3-10. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=145536 details]</ref>. Voor de bouw van de buisjes waarin ze leven, hebben ze nood aan een zekere hoeveelheid slib in het water <ref name = Vanhaaren> </ref>. En daar is in het Schelde-estuarium geen tekort aan.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
In tegenstelling tot de meeste andere naaldkreeftjes komt Stanford’s naaldkreeftje ook in zoet water voor, maar wordt het voornamelijk geregistreerd in brakke wateren en estuaria <ref name = Vanhaaren> </ref>. De soort kan de sterke schommelingen in zoutgehalte - kenmerkend voor estuaria - gemakkelijk weerstaan. In Noordwest-Europa werd de soort tot nu toe aangetroffen van licht zoet water (1,5 PSU in het Schelde-estuarium) tot bijna zout water (20 PSU in de Waddenzee). Ter vergelijking: het zoutgehalte van het zeewater in de Noordzee bedraagt ongeveer 35 PSU. In andere delen van de wereld werd deze soort zowel gevonden in zoetwatermeren (< 0,5 PSU), als in meren met een zeer hoog zoutgehalte tot 52 PSU <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<br />
De temperatuur van het water waarin Stanford’s naaldkreeftje in onze streken werd gevonden varieert tussen 13 °C en 21 °C <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<br />
Het Stanford’s naaldkreeftje wordt aangetroffen op schelpen, zeepokken, planten, rotsen, artificiële constructies, tussen stenen, in het water en zelfs in de doorstroomkanaaltjes van sponzen <ref name = Gardiner>Gardiner, L.F. (1975). A fresh- and brackish-water Tanaidacean, ''Tanais stanfordi'' Richardson, 1901, from a hypersaline lake in the Galapagos Archipelago, with a report on West Indian specimens Crustaceana 29(2): 127-140. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206825 details]</ref>. Hoewel harde substraten de grootste aantallen huisvesten, worden ze ook in mindere mate gevonden op zachtere slib-, klei- of zandbodems <ref name = Gardiner> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
In België en Nederland komen er enkele inheemse soorten voor – zoals de vlokreeftjes ''Apocorophium lacustre'' en ''Corophium multisetosum'' – die net als Stanford’s naaldkreeftje slibbuisjes vormen en zich voeden met gelijkaardig voedsel. De verwachte competitie voor plaats en voedsel met deze inheemse soorten is nog niet bewezen <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<br />
Andere potentiële effecten van deze exoot op zijn leefomgeving zijn ongekend <ref name = Gittenberger> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
<br />
[[Image:Sinelobus stanfordi2.jpg|thumb|right|280px| <div style="text-align: center;font-size:90%"><br />
Een mannelijk (boven) en een vrouwelijk (beneden) Stanford’s naaldkreeftje. <P> Foto: Ton Van Haaren</span></div>]]<br />
<br />
Volwassen exemplaren van Stanford’s naaldkreeftje zijn 4 á 7 millimeter groot <ref name = Vanhaaren> </ref>. <br />
<br />
Zoals andere naaldkreeftjes bestaat Stanford’s naaldkreeftje uit een kopborststuk (cephalothorax) met een schild (carapax), een paar scharen (chelipoden), ogen en twee paar antennes, en uit een achterlijf (abdomen) bestaande uit zes segmenten met kleine pootjes (pereopoden) en een staart (pleon). Bij de buisbewonende soorten worden de pootjes op het achterlichaam niet gebruikt om te zwemmen, maar om een stroom van zuurstofrijk water in het buisje te creëren. Bij vrouwtjes vormen afgeplatte plaatjes aan de pootjes een broedzak (marsupium) waarin de eitjes en vervolgens de larven zich ontwikkelen tot bijna volmaakte exemplaren <ref name = ALR>Animal Life Resource. Tanaids: Tanaidacea - Physical Characteristics. [http://animals.jrank.org/pages/1809/Tanaids-Tanaidacea-PHYSICAL-CHARACTERISTICS.html online beschikbaar], geraadpleegd op 03-08-2011.</ref>. <br />
In tegenstelling tot andere naaldkreeftjes is er bij Stanford’s naaldkreeftje een duidelijk verschil in lichaamsbouw tussen de mannetjes en vrouwtjes. Bij mannetjes is het kopborststuk opvallend minder breed (zie foto) en zijn de scharen groter dan bij de vrouwtjes <ref name = Vanhaaren> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Familie in de diepte''</span>====<br />
<br />
Hoewel Stanford’s naaldkreeftje voornamelijk in ondiep water voorkomt, worden veel verwante soorten naaldkreeftjes aangetroffen op waterdiepten van 200 meter tot zelfs meer dan 9000 meter. In sommige van deze diepwaterhabitats behoren de naaldkreeftjes tot de meest diverse en talrijkste onder de aanwezige fauna <ref>The University of Southern Mississippi. Tanaidacea Home Page. [http://www.usm.edu//gcrl/tanaids/ online beschikbaar], geraadpleegd op 02-08-2011.</ref>.<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Eén soort?''</span>====<br />
<br />
Hoewel de exemplaren van Stanford’s naaldkreeftje uit de Noordzee qua uitzicht en gedrag quasi identiek zijn aan tropische en subtropische exemplaren is het onzeker of het om dezelfde soort gaat <ref name = >Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=8466 Roger Bamber] 2011. </ref>. Individuen die door grote afstand van elkaar gescheiden zijn, kunnen immers op een verschillende manier evolueren waardoor ze zich op een bepaald moment niet meer succesvol met elkaar kunnen voortplanten. Eens dit gebeurt, moet de oorspronkelijke soort opgesplitst worden in meerdere soorten. Het correct identificeren en beschrijven van deze soorten vormt echter een grote uitdaging voor taxonomen en ecologen.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Zuiders_waterezeltje&diff=43313Zuiders waterezeltje2011-11-29T15:59:09Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">''TITEL''</span> */</p>
<hr />
<div>{{Nietinheemse|Naam=<span style="color:#FFFFFF">Zuiders waterezeltje</span><br />
|abstract= [[Image:Proasellus_Coxalis.jpg|left|125px|</div> ]]<br />
Het zuiders waterezeltje ''Proasellus coxalis'' is een zoetwaterpissebed, die oorspronkelijk enkel voorkwam in rivieren en riviermondingen rond het Middellandse Zeegebied. Deze soort heeft zich sinds 1931 doorheen West-Europa verspreid, waarschijnlijk als verstekeling in het ballastwater van binnenvaartschepen. In 1998 werd de soort voor het eerst in België waargenomen, waar hij anno 2011 verspreid is in de binnenwateren vooral in het centrum en het westen van Vlaanderen. Als slechte zwemmers zijn zoetwaterpissebedden vooral te vinden tussen waterplanten, tussen stenen en op de bodem, waar ze zich voeden met dood organisch materiaal.<P><br><P><br />
Foto: Thierry Vercauteren (Provinciaal Instituut voor Hygiëne, Antwerpen)<br />
}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=233891 ''Proasellus coxalis'' (Dollfus, 1892)]<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Het zuiders waterezeltje ''Proasellus coxalis'' werd in 1892 voor het eerst beschreven op basis van exemplaren uit het meer van Kinnereth in Israël <ref name = Vercauteren2008>Vercauteren, Th.; Wouters, K.A. (2008). ''Proasellus coxalis'' sensu auctorum (Crustacea, Isopoda) in de bovenloop van de Raambeek te Heist-op-den-Berg: eerste vaststelling van deze zoetwaterpissebed in België Antenne : tijdschrift van de Antwerpse Koepel voor Natuurstudie 2(4): 12-16. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207789 details]</ref>. Men vermoedt echter dat de soort afkomstig is uit Zuid-Italië en de Egeïsche eilanden in Griekenland <ref name = Vercauteren2008> </ref>, al rekenen sommigen de hele Middellandse Zee-regio tot het oorsprongsgebied <ref name = Nehring1999>Nehring, S.; Leuchs, H. (1999). Neozoa (Makrozoobenthos) an der deutschen Nordseeküste: eine Übersicht. Bericht BfG, 1200. Bundesanstalt für Gewässerkunde = Federal Institute of Hydrology: Koblenz. 131 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=120661 details] </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
Het zuiders waterezeltje werd in België voor het eerst waargenomen in 1998 <ref name = Messiaen2010>Messiaen, M.; Lock, K.; Gabriels, W.; Vercauteren, Th.; Wouters, K.; Boets, P.; Goethals, P.L.M. (2010). Alien macrocrustaceans in freshwater ecosystems in the eastern part of Flanders (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 30-39. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206040 details]</ref>. De soort werd toen aangetroffen in een aantal stalen die door Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM) op diverse locaties in Vlaanderen genomen waren. Hoewel de meeste stalen in zoetwater genomen werden, werd het zuiders waterezeltje ook aangetroffen in brak water, behorende tot het studiegebied <ref name = Pieter>persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=24266 Pieter Boets] 2011.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
Het zuiders waterezeltje wordt in en rond het Kanaal Gent-Terneuzen waargenomen, zoals in de Avrijevaart en een aantal kreekjes ten noorden van Gent nabij de Nederlandse grens. Ook in het nabijgelegen Leopoldkanaal dat in Zeebrugge in zee uitmondt, komt deze soort voor <ref name = Pieter> </ref>.<P><br />
Deze pissebed werd eveneens gemeld in de bovenloop van de Raambeek in Heist-op-den-Berg, nabij Mechelen <ref name = Vercauteren2008> </ref> en aan de Antwerpse Noord-Zuidverbinding <ref name = Pieter> </ref>.<P><br />
Hoewel het een typische zoetwatersoort is, gedijt het in België ook in brakke wateren en werd daarom opgenomen in deze niet-inheemse soortenlijst <ref name = Boetscru>Boets, P.; Lock, K.; Goethals, P.L.M. (2011). Shifts in the gammarid (Amphipoda) fauna of brackish polder waters in Flanders (Belgium) J. Crust. Biol. 31(2): 270-277. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=205858 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De eerste waarneming van het zuiders waterezeltje buiten zijn oorsprongsgebied dateert van 1931 en vond plaats in het Duitse Rijngebied <ref name = Holdich> Holdich, D.; Pölck, M. (2007). Invasive crustaceans in European inland waters, in: Gherardi, F. (Ed.) (2007). Biological invaders in inland waters: profiles, distribution, and threats. Invading Nature - Springer Series in Invasion Ecology, : pp. 29-75. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207787 details]</ref>. Vermoedelijk kwam het zuiders waterezeltje vanuit de monding van de Rhône in Zuid-Frankrijk in de Rijn terecht, via het Rijn-Rhônekanaal. Via het Dortmund-Eemskanaal bereikte de soort in 1987 het Eems-estuarium in Noord-Duitsland. Sinds de jaren 1950 komt deze zoetwaterpissebed in de meeste binnenwateren van Noord-Duitsland voor, zoals in de Eems, de Elbe, de Ruhr en de Wezer. In de Bovenrijn in Zuid-Duitsland is deze soort echter vrij zeldzaam <ref name = Holdich> </ref><ref name = Nehring2005>Nehring, S. (2005). International shipping – a risk for aquatic biodiversity in Germany, in: Nentwig, W. et al. (Ed.) (2005). Biological invasions – From ecology to control. NeoBiota, 6: pp. 125-143. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207779 details]</ref>.<P><br />
<br />
In Nederland werd het zuiders waterezeltje voor het eerst vermeld in 1978 <ref name = Vercauteren2008> </ref> toen de soort gevonden werd in enkele beken in de provincie Limburg. Anno 2011 is de soort er vrij algemeen te vinden <ref name = Huwae2003>Huwae, P.; Rappé, G. (2003). Waterpissebedden: een determineertabel voor de zoet-, brak- en zoutwaterpissebedden van Nederland en België. Wetenschappelijke Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, 226. KNNV Uitgeverij: Utrecht. ISBN 90-5011-171-8. 55 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40665 details]</ref><ref name = Tolkamp>Tolkamp, H. (1983). Beken in Noord- en Midden-Limburg Natura (Amst.) 80(1): 94-101. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208160 details] </ref>. Centraal in Nederland is deze zoetwaterpissebed te vinden in de Waal (nabij Nijmegen), de Rijn (nabij Arnhem) <ref name = Vermonden2010>Vermonden, K.; Leuven, R.S.E.W.; van der Velde, G. (2010). Environmental factors determining invasibility of urban waters for exotic macroinvertebrates Diversity Distrib. 16: 1009-1021. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207790 details]</ref> en de Maas <ref name = Josens2005>Josens, G.; Bij de Vaate, A.; Usseglio-Polatera, P.; Cammaerts, R.; Chérot, F.; Grisez, F.; Verboonen, P.; Vanden Bossche, J.P. (2005). Native and exotic Amphipoda and other Peracarida in the River Meuse: new assemblages emerge from a fast changing fauna Hydrobiologia 542: 203-220. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207710 details]</ref>. Na het herbekijken van eerder verzameld materiaal, werd duidelijk dat de soort al sinds 1948 in Nederlands Limburg (in Vlodrop aan de Ruhr rivier) gevonden werd, maar toendertijd werd verward met een andere zoetwaterpissebed ''Proasellus meridianus'' <ref name = Huwae2003> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Deze zoetwaterpissebed heeft zich vermoedelijk via inlandse scheepvaart – als verstekeling in het ballastwater – doorheen de binnenwateren van Europa weten te verspreiden. De opening van verbindingskanalen maakte eveneens autonome verspreiding tussen voorheen gescheiden rivierbekkens mogelijk <ref name = Nehring1999> </ref><ref name = Nehring2005>Nehring, S. (2005). International shipping – a risk for aquatic biodiversity in Germany, in: Nentwig, W. et al. (Ed.) (2005). Biological invasions – From ecology to control. NeoBiota, 6: pp. 125-143. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207779 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Water met een verhoogde hoeveelheid voedingsstoffen bevat meestal veel organisch afval, wat als voedsel dient voor deze zoetwaterpissebed. Het zuiders waterezeltje ondervindt in nutriëntenarm water concurrentie van het bij ons inheemse waterezeltje ''Asellus aquaticus'', ook een zoetwaterpissebed <ref name = Vermonden2010> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Deze zoetwaterpissebed verkiest water met weinig stroming. Het is een slechte zwemmer en de volwassen exemplaren leven voornamelijk op de bodem. Het zijn vooral stromingen die voor de verspreiding zorgen: deze sleuren de jonge exemplaren gewoon mee. Gezien deze stroming echter zo traag is, gaat dit slechts over korte afstanden <ref name = Ketmaier>Ketmaier, V. (2002). Isolation by distance, gene flow and phylogeography in the ''Proasellus coxalis''-group (Crustacea, Isopoda) in Central Italy: allozyme data Aquat. Sci. 64: 66-75. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207788 details]</ref>. <P><br />
<br />
Hoewel het zuiders waterezeltje een typische zoetwatersoort is, gedijt het ook in lichtjes brak water, zoals in estuaria. Zo wordt de soort in Duitse en Belgische waterlopen bij zoutgehaltes tot 3100 mg Cl<sup>-</sup>/l teruggevonden, wat ongeveer overeenkomt met 5 PSU <ref name = Nehring1999> </ref><ref name = Boetscru> </ref>. Ter vergelijking: het zeewater van de Noordzee heeft een zoutgehalte van ongeveer 35 PSU.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Er zijn geen effecten van deze soort gekend. <br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
Zoetwaterpissebedden lijken sprekend op landpissebedden <ref name = Huwae2003> </ref>, al zijn ze doorgaans platter en hebben ze langere antennes <ref>waterwereld.nu zoetwaterpissebed of ''Assellus'' [http://www.waterwereld.nu/zoetwaterpissebed.php. online beschikbaar], geraadpleegd op 23-09-2011.</ref>. De mannetjes van deze soort zijn tussen 7 en 10 millimeter lang, vrouwtjes bereiken een lengte tussen 5 en 8 millimeter <ref name = Vercauteren2008> </ref>. Ze hebben een grijsbruin tot beige kleur <ref name = Vercauteren2008> </ref> of kunnen – in plaatsen zonder zonlicht – kleurloos zijn <ref name = Nehring1999> </ref>.<P><br />
<br />
Het zuiders waterezeltje leeft als slechte zwemmer op de bodem of tussen rotsen en waterplanten van stilstaande en traagstromende wateren waar ze zich voeden met dood organisch materiaal <ref name = Huwae2003> </ref><ref name = Vandevelde> van der Velde, G.; Rajagopal, S.; Kelleher, B.; Muskó, I.; Bij de Vaate, A. (2000). Ecological impact of crustacean invaders: general considerations and examples from the Rhine River, in: von Pauwel Klein, J.C. et al. (Ed.) (2000). The biodiversity crisis and Crustacea: Proceedings of the 4th International Crustacean Congress, Amsterdam, Netherlands, 20-24 July, 1998, volume 2. Crustacean Issues, 12: pp. 3-33. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207016 detail]</ref>. <P><br />
<br />
Net als de meeste zoetwaterpissebedsoorten draagt ook deze soort de bevruchte eieren in een broedbuidel met zich mee tot alle larvale stadia zijn doorlopen. Platen die bevestigd zijn aan de eerste vijf paar looppoten schuiven als dakpannen over elkaar en vormen zo de broedbuidel <ref name = Huwae2003> </ref>.<P><br />
<br />
Specifiek kan het zuiders waterezeltje onderscheiden worden van het waterezeltje ''Asellus aquaticus'' en ''Proasellus meridianus'' door te kijken naar de vlekken op de kop. Het waterezeltje heeft twee witte vlekken, terwijl ''P. meridianus'' en het zuiders waterezeltje er slechts 1 hebben. Het onderscheid tussen deze laatste 2 soorten kan toch gemaakt worden doordat de vlek van ''P. meridianus'' regelmatig is van vorm (trapeziumvormig) terwijl deze van het zuiders waterezeltje iets onregelmatiger is <ref name = Huwae2003> </ref>.<br />
Ook kunnen deze soorten onderscheiden worden door naar de zwempoten (pleopoden) te kijken. Zo is er onder andere een verschil in de beharing op de vertakkingen (exopodieten) van deze zwempoten <ref name = Huwae2003> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Wie is wie?''</span>====<br />
<br />
Twee exemplaren van het zuiders waterezeltje kunnen er erg verschillend uitzien. Wetenschappers hebben de soort dan ook onderverdeeld in 28 verschillende groepen of ondersoorten <ref name = Stoch>Stoch, F.; Valentino, F.; Volpi, E. (1996). Taxonomic and biogeographic analysis of the ''Proasellus coxalis''-group (Crustacea, Isopoda, Asellidae) in Sicily, with description of ''Proasellus montalentii'' n. sp. Hydrobiologia 317: 247-258. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208341 details]</ref>. Aangezien een aantal van deze ondersoorten ook in West-Europa voorkomen, vermoedt men dat de soort er verscheidene onafhankelijke van elkaar staande introducties heeft gekend <ref name = Ketmaier> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Zuiders_waterezeltje&diff=43312Zuiders waterezeltje2011-11-29T15:58:52Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span> */</p>
<hr />
<div>{{Nietinheemse|Naam=<span style="color:#FFFFFF">Zuiders waterezeltje</span><br />
|abstract= [[Image:Proasellus_Coxalis.jpg|left|125px|</div> ]]<br />
Het zuiders waterezeltje ''Proasellus coxalis'' is een zoetwaterpissebed, die oorspronkelijk enkel voorkwam in rivieren en riviermondingen rond het Middellandse Zeegebied. Deze soort heeft zich sinds 1931 doorheen West-Europa verspreid, waarschijnlijk als verstekeling in het ballastwater van binnenvaartschepen. In 1998 werd de soort voor het eerst in België waargenomen, waar hij anno 2011 verspreid is in de binnenwateren vooral in het centrum en het westen van Vlaanderen. Als slechte zwemmers zijn zoetwaterpissebedden vooral te vinden tussen waterplanten, tussen stenen en op de bodem, waar ze zich voeden met dood organisch materiaal.<P><br><P><br />
Foto: Thierry Vercauteren (Provinciaal Instituut voor Hygiëne, Antwerpen)<br />
}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=233891 ''Proasellus coxalis'' (Dollfus, 1892)]<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Het zuiders waterezeltje ''Proasellus coxalis'' werd in 1892 voor het eerst beschreven op basis van exemplaren uit het meer van Kinnereth in Israël <ref name = Vercauteren2008>Vercauteren, Th.; Wouters, K.A. (2008). ''Proasellus coxalis'' sensu auctorum (Crustacea, Isopoda) in de bovenloop van de Raambeek te Heist-op-den-Berg: eerste vaststelling van deze zoetwaterpissebed in België Antenne : tijdschrift van de Antwerpse Koepel voor Natuurstudie 2(4): 12-16. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207789 details]</ref>. Men vermoedt echter dat de soort afkomstig is uit Zuid-Italië en de Egeïsche eilanden in Griekenland <ref name = Vercauteren2008> </ref>, al rekenen sommigen de hele Middellandse Zee-regio tot het oorsprongsgebied <ref name = Nehring1999>Nehring, S.; Leuchs, H. (1999). Neozoa (Makrozoobenthos) an der deutschen Nordseeküste: eine Übersicht. Bericht BfG, 1200. Bundesanstalt für Gewässerkunde = Federal Institute of Hydrology: Koblenz. 131 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=120661 details] </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
Het zuiders waterezeltje werd in België voor het eerst waargenomen in 1998 <ref name = Messiaen2010>Messiaen, M.; Lock, K.; Gabriels, W.; Vercauteren, Th.; Wouters, K.; Boets, P.; Goethals, P.L.M. (2010). Alien macrocrustaceans in freshwater ecosystems in the eastern part of Flanders (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 30-39. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206040 details]</ref>. De soort werd toen aangetroffen in een aantal stalen die door Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM) op diverse locaties in Vlaanderen genomen waren. Hoewel de meeste stalen in zoetwater genomen werden, werd het zuiders waterezeltje ook aangetroffen in brak water, behorende tot het studiegebied <ref name = Pieter>persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=24266 Pieter Boets] 2011.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
Het zuiders waterezeltje wordt in en rond het Kanaal Gent-Terneuzen waargenomen, zoals in de Avrijevaart en een aantal kreekjes ten noorden van Gent nabij de Nederlandse grens. Ook in het nabijgelegen Leopoldkanaal dat in Zeebrugge in zee uitmondt, komt deze soort voor <ref name = Pieter> </ref>.<P><br />
Deze pissebed werd eveneens gemeld in de bovenloop van de Raambeek in Heist-op-den-Berg, nabij Mechelen <ref name = Vercauteren2008> </ref> en aan de Antwerpse Noord-Zuidverbinding <ref name = Pieter> </ref>.<P><br />
Hoewel het een typische zoetwatersoort is, gedijt het in België ook in brakke wateren en werd daarom opgenomen in deze niet-inheemse soortenlijst <ref name = Boetscru>Boets, P.; Lock, K.; Goethals, P.L.M. (2011). Shifts in the gammarid (Amphipoda) fauna of brackish polder waters in Flanders (Belgium) J. Crust. Biol. 31(2): 270-277. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=205858 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De eerste waarneming van het zuiders waterezeltje buiten zijn oorsprongsgebied dateert van 1931 en vond plaats in het Duitse Rijngebied <ref name = Holdich> Holdich, D.; Pölck, M. (2007). Invasive crustaceans in European inland waters, in: Gherardi, F. (Ed.) (2007). Biological invaders in inland waters: profiles, distribution, and threats. Invading Nature - Springer Series in Invasion Ecology, : pp. 29-75. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207787 details]</ref>. Vermoedelijk kwam het zuiders waterezeltje vanuit de monding van de Rhône in Zuid-Frankrijk in de Rijn terecht, via het Rijn-Rhônekanaal. Via het Dortmund-Eemskanaal bereikte de soort in 1987 het Eems-estuarium in Noord-Duitsland. Sinds de jaren 1950 komt deze zoetwaterpissebed in de meeste binnenwateren van Noord-Duitsland voor, zoals in de Eems, de Elbe, de Ruhr en de Wezer. In de Bovenrijn in Zuid-Duitsland is deze soort echter vrij zeldzaam <ref name = Holdich> </ref><ref name = Nehring2005>Nehring, S. (2005). International shipping – a risk for aquatic biodiversity in Germany, in: Nentwig, W. et al. (Ed.) (2005). Biological invasions – From ecology to control. NeoBiota, 6: pp. 125-143. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207779 details]</ref>.<P><br />
<br />
In Nederland werd het zuiders waterezeltje voor het eerst vermeld in 1978 <ref name = Vercauteren2008> </ref> toen de soort gevonden werd in enkele beken in de provincie Limburg. Anno 2011 is de soort er vrij algemeen te vinden <ref name = Huwae2003>Huwae, P.; Rappé, G. (2003). Waterpissebedden: een determineertabel voor de zoet-, brak- en zoutwaterpissebedden van Nederland en België. Wetenschappelijke Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, 226. KNNV Uitgeverij: Utrecht. ISBN 90-5011-171-8. 55 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40665 details]</ref><ref name = Tolkamp>Tolkamp, H. (1983). Beken in Noord- en Midden-Limburg Natura (Amst.) 80(1): 94-101. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208160 details] </ref>. Centraal in Nederland is deze zoetwaterpissebed te vinden in de Waal (nabij Nijmegen), de Rijn (nabij Arnhem) <ref name = Vermonden2010>Vermonden, K.; Leuven, R.S.E.W.; van der Velde, G. (2010). Environmental factors determining invasibility of urban waters for exotic macroinvertebrates Diversity Distrib. 16: 1009-1021. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207790 details]</ref> en de Maas <ref name = Josens2005>Josens, G.; Bij de Vaate, A.; Usseglio-Polatera, P.; Cammaerts, R.; Chérot, F.; Grisez, F.; Verboonen, P.; Vanden Bossche, J.P. (2005). Native and exotic Amphipoda and other Peracarida in the River Meuse: new assemblages emerge from a fast changing fauna Hydrobiologia 542: 203-220. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207710 details]</ref>. Na het herbekijken van eerder verzameld materiaal, werd duidelijk dat de soort al sinds 1948 in Nederlands Limburg (in Vlodrop aan de Ruhr rivier) gevonden werd, maar toendertijd werd verward met een andere zoetwaterpissebed ''Proasellus meridianus'' <ref name = Huwae2003> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Deze zoetwaterpissebed heeft zich vermoedelijk via inlandse scheepvaart – als verstekeling in het ballastwater – doorheen de binnenwateren van Europa weten te verspreiden. De opening van verbindingskanalen maakte eveneens autonome verspreiding tussen voorheen gescheiden rivierbekkens mogelijk <ref name = Nehring1999> </ref><ref name = Nehring2005>Nehring, S. (2005). International shipping – a risk for aquatic biodiversity in Germany, in: Nentwig, W. et al. (Ed.) (2005). Biological invasions – From ecology to control. NeoBiota, 6: pp. 125-143. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207779 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Water met een verhoogde hoeveelheid voedingsstoffen bevat meestal veel organisch afval, wat als voedsel dient voor deze zoetwaterpissebed. Het zuiders waterezeltje ondervindt in nutriëntenarm water concurrentie van het bij ons inheemse waterezeltje ''Asellus aquaticus'', ook een zoetwaterpissebed <ref name = Vermonden2010> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Deze zoetwaterpissebed verkiest water met weinig stroming. Het is een slechte zwemmer en de volwassen exemplaren leven voornamelijk op de bodem. Het zijn vooral stromingen die voor de verspreiding zorgen: deze sleuren de jonge exemplaren gewoon mee. Gezien deze stroming echter zo traag is, gaat dit slechts over korte afstanden <ref name = Ketmaier>Ketmaier, V. (2002). Isolation by distance, gene flow and phylogeography in the ''Proasellus coxalis''-group (Crustacea, Isopoda) in Central Italy: allozyme data Aquat. Sci. 64: 66-75. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207788 details]</ref>. <P><br />
<br />
Hoewel het zuiders waterezeltje een typische zoetwatersoort is, gedijt het ook in lichtjes brak water, zoals in estuaria. Zo wordt de soort in Duitse en Belgische waterlopen bij zoutgehaltes tot 3100 mg Cl<sup>-</sup>/l teruggevonden, wat ongeveer overeenkomt met 5 PSU <ref name = Nehring1999> </ref><ref name = Boetscru> </ref>. Ter vergelijking: het zeewater van de Noordzee heeft een zoutgehalte van ongeveer 35 PSU.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Er zijn geen effecten van deze soort gekend. <br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
Zoetwaterpissebedden lijken sprekend op landpissebedden <ref name = Huwae2003> </ref>, al zijn ze doorgaans platter en hebben ze langere antennes <ref>waterwereld.nu zoetwaterpissebed of ''Assellus'' [http://www.waterwereld.nu/zoetwaterpissebed.php. online beschikbaar], geraadpleegd op 23-09-2011.</ref>. De mannetjes van deze soort zijn tussen 7 en 10 millimeter lang, vrouwtjes bereiken een lengte tussen 5 en 8 millimeter <ref name = Vercauteren2008> </ref>. Ze hebben een grijsbruin tot beige kleur <ref name = Vercauteren2008> </ref> of kunnen – in plaatsen zonder zonlicht – kleurloos zijn <ref name = Nehring1999> </ref>.<P><br />
<br />
Het zuiders waterezeltje leeft als slechte zwemmer op de bodem of tussen rotsen en waterplanten van stilstaande en traagstromende wateren waar ze zich voeden met dood organisch materiaal <ref name = Huwae2003> </ref><ref name = Vandevelde> van der Velde, G.; Rajagopal, S.; Kelleher, B.; Muskó, I.; Bij de Vaate, A. (2000). Ecological impact of crustacean invaders: general considerations and examples from the Rhine River, in: von Pauwel Klein, J.C. et al. (Ed.) (2000). The biodiversity crisis and Crustacea: Proceedings of the 4th International Crustacean Congress, Amsterdam, Netherlands, 20-24 July, 1998, volume 2. Crustacean Issues, 12: pp. 3-33. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207016 detail]</ref>. <P><br />
<br />
Net als de meeste zoetwaterpissebedsoorten draagt ook deze soort de bevruchte eieren in een broedbuidel met zich mee tot alle larvale stadia zijn doorlopen. Platen die bevestigd zijn aan de eerste vijf paar looppoten schuiven als dakpannen over elkaar en vormen zo de broedbuidel <ref name = Huwae2003> </ref>.<P><br />
<br />
Specifiek kan het zuiders waterezeltje onderscheiden worden van het waterezeltje ''Asellus aquaticus'' en ''Proasellus meridianus'' door te kijken naar de vlekken op de kop. Het waterezeltje heeft twee witte vlekken, terwijl ''P. meridianus'' en het zuiders waterezeltje er slechts 1 hebben. Het onderscheid tussen deze laatste 2 soorten kan toch gemaakt worden doordat de vlek van ''P. meridianus'' regelmatig is van vorm (trapeziumvormig) terwijl deze van het zuiders waterezeltje iets onregelmatiger is <ref name = Huwae2003> </ref>.<br />
Ook kunnen deze soorten onderscheiden worden door naar de zwempoten (pleopoden) te kijken. Zo is er onder andere een verschil in de beharing op de vertakkingen (exopodieten) van deze zwempoten <ref name = Huwae2003> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''TITEL''</span>====<br />
<br />
Twee exemplaren van het zuiders waterezeltje kunnen er erg verschillend uitzien. Wetenschappers hebben de soort dan ook onderverdeeld in 28 verschillende groepen of ondersoorten <ref name = Stoch>Stoch, F.; Valentino, F.; Volpi, E. (1996). Taxonomic and biogeographic analysis of the ''Proasellus coxalis''-group (Crustacea, Isopoda, Asellidae) in Sicily, with description of ''Proasellus montalentii'' n. sp. Hydrobiologia 317: 247-258. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208341 details]</ref>. Aangezien een aantal van deze ondersoorten ook in West-Europa voorkomen, vermoedt men dat de soort er verscheidene onafhankelijke van elkaar staande introducties heeft gekend <ref name = Ketmaier> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Zuiders_waterezeltje&diff=43311Zuiders waterezeltje2011-11-29T15:57:49Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span> */</p>
<hr />
<div>{{Nietinheemse|Naam=<span style="color:#FFFFFF">Zuiders waterezeltje</span><br />
|abstract= [[Image:Proasellus_Coxalis.jpg|left|125px|</div> ]]<br />
Het zuiders waterezeltje ''Proasellus coxalis'' is een zoetwaterpissebed, die oorspronkelijk enkel voorkwam in rivieren en riviermondingen rond het Middellandse Zeegebied. Deze soort heeft zich sinds 1931 doorheen West-Europa verspreid, waarschijnlijk als verstekeling in het ballastwater van binnenvaartschepen. In 1998 werd de soort voor het eerst in België waargenomen, waar hij anno 2011 verspreid is in de binnenwateren vooral in het centrum en het westen van Vlaanderen. Als slechte zwemmers zijn zoetwaterpissebedden vooral te vinden tussen waterplanten, tussen stenen en op de bodem, waar ze zich voeden met dood organisch materiaal.<P><br><P><br />
Foto: Thierry Vercauteren (Provinciaal Instituut voor Hygiëne, Antwerpen)<br />
}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=233891 ''Proasellus coxalis'' (Dollfus, 1892)]<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Het zuiders waterezeltje ''Proasellus coxalis'' werd in 1892 voor het eerst beschreven op basis van exemplaren uit het meer van Kinnereth in Israël <ref name = Vercauteren2008>Vercauteren, Th.; Wouters, K.A. (2008). ''Proasellus coxalis'' sensu auctorum (Crustacea, Isopoda) in de bovenloop van de Raambeek te Heist-op-den-Berg: eerste vaststelling van deze zoetwaterpissebed in België Antenne : tijdschrift van de Antwerpse Koepel voor Natuurstudie 2(4): 12-16. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207789 details]</ref>. Men vermoedt echter dat de soort afkomstig is uit Zuid-Italië en de Egeïsche eilanden in Griekenland <ref name = Vercauteren2008> </ref>, al rekenen sommigen de hele Middellandse Zee-regio tot het oorsprongsgebied <ref name = Nehring1999>Nehring, S.; Leuchs, H. (1999). Neozoa (Makrozoobenthos) an der deutschen Nordseeküste: eine Übersicht. Bericht BfG, 1200. Bundesanstalt für Gewässerkunde = Federal Institute of Hydrology: Koblenz. 131 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=120661 details] </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
Het zuiders waterezeltje werd in België voor het eerst waargenomen in 1998 <ref name = Messiaen2010>Messiaen, M.; Lock, K.; Gabriels, W.; Vercauteren, Th.; Wouters, K.; Boets, P.; Goethals, P.L.M. (2010). Alien macrocrustaceans in freshwater ecosystems in the eastern part of Flanders (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 30-39. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206040 details]</ref>. De soort werd toen aangetroffen in een aantal stalen die door Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM) op diverse locaties in Vlaanderen genomen waren. Hoewel de meeste stalen in zoetwater genomen werden, werd het zuiders waterezeltje ook aangetroffen in brak water, behorende tot het studiegebied <ref name = Pieter>persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=24266 Pieter Boets] 2011.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
Het zuiders waterezeltje wordt in en rond het Kanaal Gent-Terneuzen waargenomen, zoals in de Avrijevaart en een aantal kreekjes ten noorden van Gent nabij de Nederlandse grens. Ook in het nabijgelegen Leopoldkanaal dat in Zeebrugge in zee uitmondt, komt deze soort voor <ref name = Pieter> </ref>.<P><br />
Deze pissebed werd eveneens gemeld in de bovenloop van de Raambeek in Heist-op-den-Berg, nabij Mechelen <ref name = Vercauteren2008> </ref> en aan de Antwerpse Noord-Zuidverbinding <ref name = Pieter> </ref>.<P><br />
Hoewel het een typische zoetwatersoort is, gedijt het in België ook in brakke wateren en werd daarom opgenomen in deze niet-inheemse soortenlijst <ref name = Boetscru>Boets, P.; Lock, K.; Goethals, P.L.M. (2011). Shifts in the gammarid (Amphipoda) fauna of brackish polder waters in Flanders (Belgium) J. Crust. Biol. 31(2): 270-277. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=205858 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De eerste waarneming van het zuiders waterezeltje buiten zijn oorsprongsgebied dateert van 1931 en vond plaats in het Duitse Rijngebied <ref name = Holdich> Holdich, D.; Pölck, M. (2007). Invasive crustaceans in European inland waters, in: Gherardi, F. (Ed.) (2007). Biological invaders in inland waters: profiles, distribution, and threats. Invading Nature - Springer Series in Invasion Ecology, : pp. 29-75. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207787 details]</ref>. Vermoedelijk kwam het zuiders waterezeltje vanuit de monding van de Rhône in Zuid-Frankrijk in de Rijn terecht, via het Rijn-Rhônekanaal. Via het Dortmund-Eemskanaal bereikte de soort in 1987 het Eems-estuarium in Noord-Duitsland. Sinds de jaren 1950 komt deze zoetwaterpissebed in de meeste binnenwateren van Noord-Duitsland voor, zoals in de Eems, de Elbe, de Ruhr en de Wezer. In de Bovenrijn in Zuid-Duitsland is deze soort echter vrij zeldzaam <ref name = Holdich> </ref><ref name = Nehring2005>Nehring, S. (2005). International shipping – a risk for aquatic biodiversity in Germany, in: Nentwig, W. et al. (Ed.) (2005). Biological invasions – From ecology to control. NeoBiota, 6: pp. 125-143. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207779 details]</ref>.<P><br />
<br />
In Nederland werd het zuiders waterezeltje voor het eerst vermeld in 1978 <ref name = Vercauteren2008> </ref> toen de soort gevonden werd in enkele beken in de provincie Limburg. Anno 2011 is de soort er vrij algemeen te vinden <ref name = Huwae2003>Huwae, P.; Rappé, G. (2003). Waterpissebedden: een determineertabel voor de zoet-, brak- en zoutwaterpissebedden van Nederland en België. Wetenschappelijke Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, 226. KNNV Uitgeverij: Utrecht. ISBN 90-5011-171-8. 55 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40665 details]</ref><ref name = Tolkamp>Tolkamp, H. (1983). Beken in Noord- en Midden-Limburg Natura (Amst.) 80(1): 94-101. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208160 details] </ref>. Centraal in Nederland is deze zoetwaterpissebed te vinden in de Waal (nabij Nijmegen), de Rijn (nabij Arnhem) <ref name = Vermonden2010>Vermonden, K.; Leuven, R.S.E.W.; van der Velde, G. (2010). Environmental factors determining invasibility of urban waters for exotic macroinvertebrates Diversity Distrib. 16: 1009-1021. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207790 details]</ref> en de Maas <ref name = Josens2005>Josens, G.; Bij de Vaate, A.; Usseglio-Polatera, P.; Cammaerts, R.; Chérot, F.; Grisez, F.; Verboonen, P.; Vanden Bossche, J.P. (2005). Native and exotic Amphipoda and other Peracarida in the River Meuse: new assemblages emerge from a fast changing fauna Hydrobiologia 542: 203-220. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207710 details]</ref>. Na het herbekijken van eerder verzameld materiaal, werd duidelijk dat de soort al sinds 1948 in Nederlands Limburg (in Vlodrop aan de Ruhr rivier) gevonden werd, maar toendertijd werd verward met een andere zoetwaterpissebed ''Proasellus meridianus'' <ref name = Huwae2003> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Deze zoetwaterpissebed heeft zich vermoedelijk via inlandse scheepvaart – als verstekeling in het ballastwater – doorheen de binnenwateren van Europa weten te verspreiden. De opening van verbindingskanalen maakte eveneens autonome verspreiding tussen voorheen gescheiden rivierbekkens mogelijk <ref name = Nehring1999> </ref><ref name = Nehring2005>Nehring, S. (2005). International shipping – a risk for aquatic biodiversity in Germany, in: Nentwig, W. et al. (Ed.) (2005). Biological invasions – From ecology to control. NeoBiota, 6: pp. 125-143. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207779 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Water met een verhoogde hoeveelheid voedingsstoffen bevat meestal veel organisch afval, wat als voedsel dient voor deze zoetwaterpissebed. Het zuiders waterezeltje ondervindt in nutriëntenarm water concurrentie van het bij ons inheemse waterezeltje ''Asellus aquaticus'', ook een zoetwaterpissebed <ref name = Vermonden2010> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Deze zoetwaterpissebed verkiest water met weinig stroming. Het is een slechte zwemmer en de volwassen exemplaren leven voornamelijk op de bodem. Het zijn vooral stromingen die voor de verspreiding zorgen: deze sleuren de jonge exemplaren gewoon mee. Gezien deze stroming echter zo traag is, gaat dit slechts over korte afstanden <ref name = Ketmaier>Ketmaier, V. (2002). Isolation by distance, gene flow and phylogeography in the ''Proasellus coxalis''-group (Crustacea, Isopoda) in Central Italy: allozyme data Aquat. Sci. 64: 66-75. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207788 details]</ref>. <P><br />
<br />
Hoewel het zuiders waterezeltje een typische zoetwatersoort is, gedijt het ook in lichtjes brak water, zoals in estuaria. Zo wordt de soort in Duitse en Belgische waterlopen bij zoutgehaltes tot 3100 mg Cl<sup>-</sup>/l teruggevonden, wat ongeveer overeenkomt met 5 PSU <ref name = Nehring1999> </ref><ref name = Boetscru> </ref>. Ter vergelijking: het zeewater van de Noordzee heeft een zoutgehalte van ongeveer 35 PSU.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Er zijn geen effecten van deze soort gekend. <br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
Zoetwaterpissebedden lijken sprekend op landpissebedden <ref name = Huwae2003> </ref>, al zijn ze doorgaans platter en hebben ze langere antennes <ref>waterwereld.nu zoetwaterpissebed of ''Assellus'' [http://www.waterwereld.nu/zoetwaterpissebed.php. online beschikbaar], geraadpleegd op 23-09-2011.</ref>. De mannetjes van deze soort zijn tussen 7 en 10 millimeter lang, vrouwtjes bereiken een lengte tussen 5 en 8 millimeter <ref name = Vercauteren2008> </ref>. Ze hebben een grijsbruin tot beige kleur <ref name = Vercauteren2008> </ref> of kunnen – in plaatsen zonder zonlicht – kleurloos zijn <ref name = Nehring1999> </ref>.<P><br />
<br />
Het zuiders waterezeltje leeft als slechte zwemmer op de bodem of tussen rotsen en waterplanten van stilstaande en traagstromende wateren waar ze zich voeden met dood organisch materiaal <ref name = Huwae2003> </ref><ref name = Vandevelde> van der Velde, G.; Rajagopal, S.; Kelleher, B.; Muskó, I.; Bij de Vaate, A. (2000). Ecological impact of crustacean invaders: general considerations and examples from the Rhine River, in: von Pauwel Klein, J.C. et al. (Ed.) (2000). The biodiversity crisis and Crustacea: Proceedings of the 4th International Crustacean Congress, Amsterdam, Netherlands, 20-24 July, 1998, volume 2. Crustacean Issues, 12: pp. 3-33. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207016 detail]</ref>. <P><br />
<br />
Net als de meeste zoetwaterpissebedsoorten draagt ook deze soort de bevruchte eieren in een broedbuidel met zich mee tot alle larvale stadia zijn doorlopen. Platen die bevestigd zijn aan de eerste vijf paar looppoten schuiven – als dakpannen – over elkaar en vormen zo de broedbuidel <ref name = Huwae2003> </ref>.<P><br />
<br />
Specifiek kan het zuiders waterezeltje onderscheiden worden van het waterezeltje ''Asellus aquaticus'' en ''Proasellus meridianus'' door te kijken naar de vlekken op de kop. Het waterezeltje heeft twee witte vlekken. ''P. meridianus'' en het zuiders waterezeltje hebben er slechts 1. Het onderscheid tussen deze 2 laatste soorten kan toch gemaakt worden doordat de vlek van ''P. meridianus'' regelmatig is van vorm (trapeziumvormig) terwijl deze van het zuiders waterezeltje iets onregelmatiger is <ref name = Huwae2003> </ref>.<br />
Ook kunnen deze soorten onderscheiden worden door naar de zwempoten (pleopoden) te kijken. Zo is er onder andere een verschil in de beharing op de vertakkingen (exopodieten) van deze zwempoten <ref name = Huwae2003> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''TITEL''</span>====<br />
<br />
Twee exemplaren van het zuiders waterezeltje kunnen er erg verschillend uitzien. Wetenschappers hebben de soort dan ook onderverdeeld in 28 verschillende groepen of ondersoorten <ref name = Stoch>Stoch, F.; Valentino, F.; Volpi, E. (1996). Taxonomic and biogeographic analysis of the ''Proasellus coxalis''-group (Crustacea, Isopoda, Asellidae) in Sicily, with description of ''Proasellus montalentii'' n. sp. Hydrobiologia 317: 247-258. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208341 details]</ref>. Aangezien een aantal van deze ondersoorten ook in West-Europa voorkomen, vermoedt men dat de soort er verscheidene onafhankelijke van elkaar staande introducties heeft gekend <ref name = Ketmaier> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Zuiders_waterezeltje&diff=43310Zuiders waterezeltje2011-11-29T15:56:52Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span> */</p>
<hr />
<div>{{Nietinheemse|Naam=<span style="color:#FFFFFF">Zuiders waterezeltje</span><br />
|abstract= [[Image:Proasellus_Coxalis.jpg|left|125px|</div> ]]<br />
Het zuiders waterezeltje ''Proasellus coxalis'' is een zoetwaterpissebed, die oorspronkelijk enkel voorkwam in rivieren en riviermondingen rond het Middellandse Zeegebied. Deze soort heeft zich sinds 1931 doorheen West-Europa verspreid, waarschijnlijk als verstekeling in het ballastwater van binnenvaartschepen. In 1998 werd de soort voor het eerst in België waargenomen, waar hij anno 2011 verspreid is in de binnenwateren vooral in het centrum en het westen van Vlaanderen. Als slechte zwemmers zijn zoetwaterpissebedden vooral te vinden tussen waterplanten, tussen stenen en op de bodem, waar ze zich voeden met dood organisch materiaal.<P><br><P><br />
Foto: Thierry Vercauteren (Provinciaal Instituut voor Hygiëne, Antwerpen)<br />
}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=233891 ''Proasellus coxalis'' (Dollfus, 1892)]<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Het zuiders waterezeltje ''Proasellus coxalis'' werd in 1892 voor het eerst beschreven op basis van exemplaren uit het meer van Kinnereth in Israël <ref name = Vercauteren2008>Vercauteren, Th.; Wouters, K.A. (2008). ''Proasellus coxalis'' sensu auctorum (Crustacea, Isopoda) in de bovenloop van de Raambeek te Heist-op-den-Berg: eerste vaststelling van deze zoetwaterpissebed in België Antenne : tijdschrift van de Antwerpse Koepel voor Natuurstudie 2(4): 12-16. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207789 details]</ref>. Men vermoedt echter dat de soort afkomstig is uit Zuid-Italië en de Egeïsche eilanden in Griekenland <ref name = Vercauteren2008> </ref>, al rekenen sommigen de hele Middellandse Zee-regio tot het oorsprongsgebied <ref name = Nehring1999>Nehring, S.; Leuchs, H. (1999). Neozoa (Makrozoobenthos) an der deutschen Nordseeküste: eine Übersicht. Bericht BfG, 1200. Bundesanstalt für Gewässerkunde = Federal Institute of Hydrology: Koblenz. 131 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=120661 details] </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
Het zuiders waterezeltje werd in België voor het eerst waargenomen in 1998 <ref name = Messiaen2010>Messiaen, M.; Lock, K.; Gabriels, W.; Vercauteren, Th.; Wouters, K.; Boets, P.; Goethals, P.L.M. (2010). Alien macrocrustaceans in freshwater ecosystems in the eastern part of Flanders (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 30-39. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206040 details]</ref>. De soort werd toen aangetroffen in een aantal stalen die door Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM) op diverse locaties in Vlaanderen genomen waren. Hoewel de meeste stalen in zoetwater genomen werden, werd het zuiders waterezeltje ook aangetroffen in brak water, behorende tot het studiegebied <ref name = Pieter>persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=24266 Pieter Boets] 2011.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
Het zuiders waterezeltje wordt in en rond het Kanaal Gent-Terneuzen waargenomen, zoals in de Avrijevaart en een aantal kreekjes ten noorden van Gent nabij de Nederlandse grens. Ook in het nabijgelegen Leopoldkanaal dat in Zeebrugge in zee uitmondt, komt deze soort voor <ref name = Pieter> </ref>.<P><br />
Deze pissebed werd eveneens gemeld in de bovenloop van de Raambeek in Heist-op-den-Berg, nabij Mechelen <ref name = Vercauteren2008> </ref> en aan de Antwerpse Noord-Zuidverbinding <ref name = Pieter> </ref>.<P><br />
Hoewel het een typische zoetwatersoort is, gedijt het in België ook in brakke wateren en werd daarom opgenomen in deze niet-inheemse soortenlijst <ref name = Boetscru>Boets, P.; Lock, K.; Goethals, P.L.M. (2011). Shifts in the gammarid (Amphipoda) fauna of brackish polder waters in Flanders (Belgium) J. Crust. Biol. 31(2): 270-277. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=205858 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De eerste waarneming van het zuiders waterezeltje buiten zijn oorsprongsgebied dateert van 1931 en vond plaats in het Duitse Rijngebied <ref name = Holdich> Holdich, D.; Pölck, M. (2007). Invasive crustaceans in European inland waters, in: Gherardi, F. (Ed.) (2007). Biological invaders in inland waters: profiles, distribution, and threats. Invading Nature - Springer Series in Invasion Ecology, : pp. 29-75. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207787 details]</ref>. Vermoedelijk kwam het zuiders waterezeltje vanuit de monding van de Rhône in Zuid-Frankrijk in de Rijn terecht, via het Rijn-Rhônekanaal. Via het Dortmund-Eemskanaal bereikte de soort in 1987 het Eems-estuarium in Noord-Duitsland. Sinds de jaren 1950 komt deze zoetwaterpissebed in de meeste binnenwateren van Noord-Duitsland voor, zoals in de Eems, de Elbe, de Ruhr en de Wezer. In de Bovenrijn in Zuid-Duitsland is deze soort echter vrij zeldzaam <ref name = Holdich> </ref><ref name = Nehring2005>Nehring, S. (2005). International shipping – a risk for aquatic biodiversity in Germany, in: Nentwig, W. et al. (Ed.) (2005). Biological invasions – From ecology to control. NeoBiota, 6: pp. 125-143. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207779 details]</ref>.<P><br />
<br />
In Nederland werd het zuiders waterezeltje voor het eerst vermeld in 1978 <ref name = Vercauteren2008> </ref> toen de soort gevonden werd in enkele beken in de provincie Limburg. Anno 2011 is de soort er vrij algemeen te vinden <ref name = Huwae2003>Huwae, P.; Rappé, G. (2003). Waterpissebedden: een determineertabel voor de zoet-, brak- en zoutwaterpissebedden van Nederland en België. Wetenschappelijke Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, 226. KNNV Uitgeverij: Utrecht. ISBN 90-5011-171-8. 55 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40665 details]</ref><ref name = Tolkamp>Tolkamp, H. (1983). Beken in Noord- en Midden-Limburg Natura (Amst.) 80(1): 94-101. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208160 details] </ref>. Centraal in Nederland is deze zoetwaterpissebed te vinden in de Waal (nabij Nijmegen), de Rijn (nabij Arnhem) <ref name = Vermonden2010>Vermonden, K.; Leuven, R.S.E.W.; van der Velde, G. (2010). Environmental factors determining invasibility of urban waters for exotic macroinvertebrates Diversity Distrib. 16: 1009-1021. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207790 details]</ref> en de Maas <ref name = Josens2005>Josens, G.; Bij de Vaate, A.; Usseglio-Polatera, P.; Cammaerts, R.; Chérot, F.; Grisez, F.; Verboonen, P.; Vanden Bossche, J.P. (2005). Native and exotic Amphipoda and other Peracarida in the River Meuse: new assemblages emerge from a fast changing fauna Hydrobiologia 542: 203-220. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207710 details]</ref>. Na het herbekijken van eerder verzameld materiaal, werd duidelijk dat de soort al sinds 1948 in Nederlands Limburg (in Vlodrop aan de Ruhr rivier) gevonden werd, maar toendertijd werd verward met een andere zoetwaterpissebed ''Proasellus meridianus'' <ref name = Huwae2003> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Deze zoetwaterpissebed heeft zich vermoedelijk via inlandse scheepvaart – als verstekeling in het ballastwater – doorheen de binnenwateren van Europa weten te verspreiden. De opening van verbindingskanalen maakte eveneens autonome verspreiding tussen voorheen gescheiden rivierbekkens mogelijk <ref name = Nehring1999> </ref><ref name = Nehring2005>Nehring, S. (2005). International shipping – a risk for aquatic biodiversity in Germany, in: Nentwig, W. et al. (Ed.) (2005). Biological invasions – From ecology to control. NeoBiota, 6: pp. 125-143. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207779 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Water met een verhoogde hoeveelheid voedingsstoffen bevat meestal veel organisch afval, wat als voedsel dient voor deze zoetwaterpissebed. Het zuiders waterezeltje ondervindt in nutriëntenarm water concurrentie van het bij ons inheemse waterezeltje ''Asellus aquaticus'', ook een zoetwaterpissebed <ref name = Vermonden2010> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Deze zoetwaterpissebed verkiest water met weinig stroming. Het is een slechte zwemmer en de volwassen exemplaren leven voornamelijk op de bodem. Verspreiding gebeurt daarom vooral doordat jonge exemplaren met de stroming meegesleurd worden. Echter, omdat deze stroming zo traag is, gaat dit slechts over korte afstanden <ref name = Ketmaier>Ketmaier, V. (2002). Isolation by distance, gene flow and phylogeography in the ''Proasellus coxalis''-group (Crustacea, Isopoda) in Central Italy: allozyme data Aquat. Sci. 64: 66-75. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207788 details]</ref>. <P><br />
<br />
Hoewel het zuiders waterezeltje een typische zoetwatersoort is, gedijt het ook in lichtjes brak water, zoals in estuaria. Zo wordt de soort in Duitse en Belgische waterlopen bij zoutgehaltes tot 3100 mg Cl<sup>-</sup>/l teruggevonden, wat ongeveer overeenkomt met 5 PSU <ref name = Nehring1999> </ref><ref name = Boetscru> </ref>. Ter vergelijking: het zeewater van de Noordzee heeft een zoutgehalte van ongeveer 35 PSU.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Er zijn geen effecten van deze soort gekend. <br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
Zoetwaterpissebedden lijken sprekend op landpissebedden <ref name = Huwae2003> </ref>, al zijn ze doorgaans platter en hebben ze langere antennes <ref>waterwereld.nu zoetwaterpissebed of ''Assellus'' [http://www.waterwereld.nu/zoetwaterpissebed.php. online beschikbaar], geraadpleegd op 23-09-2011.</ref>. De mannetjes van deze soort zijn tussen 7 en 10 millimeter lang, vrouwtjes bereiken een lengte tussen 5 en 8 millimeter <ref name = Vercauteren2008> </ref>. Ze hebben een grijsbruin tot beige kleur <ref name = Vercauteren2008> </ref> of kunnen – in plaatsen zonder zonlicht – kleurloos zijn <ref name = Nehring1999> </ref>.<P><br />
<br />
Het zuiders waterezeltje leeft als slechte zwemmer op de bodem of tussen rotsen en waterplanten van stilstaande en traagstromende wateren waar ze zich voeden met dood organisch materiaal <ref name = Huwae2003> </ref><ref name = Vandevelde> van der Velde, G.; Rajagopal, S.; Kelleher, B.; Muskó, I.; Bij de Vaate, A. (2000). Ecological impact of crustacean invaders: general considerations and examples from the Rhine River, in: von Pauwel Klein, J.C. et al. (Ed.) (2000). The biodiversity crisis and Crustacea: Proceedings of the 4th International Crustacean Congress, Amsterdam, Netherlands, 20-24 July, 1998, volume 2. Crustacean Issues, 12: pp. 3-33. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207016 detail]</ref>. <P><br />
<br />
Net als de meeste zoetwaterpissebedsoorten draagt ook deze soort de bevruchte eieren in een broedbuidel met zich mee tot alle larvale stadia zijn doorlopen. Platen die bevestigd zijn aan de eerste vijf paar looppoten schuiven – als dakpannen – over elkaar en vormen zo de broedbuidel <ref name = Huwae2003> </ref>.<P><br />
<br />
Specifiek kan het zuiders waterezeltje onderscheiden worden van het waterezeltje ''Asellus aquaticus'' en ''Proasellus meridianus'' door te kijken naar de vlekken op de kop. Het waterezeltje heeft twee witte vlekken. ''P. meridianus'' en het zuiders waterezeltje hebben er slechts 1. Het onderscheid tussen deze 2 laatste soorten kan toch gemaakt worden doordat de vlek van ''P. meridianus'' regelmatig is van vorm (trapeziumvormig) terwijl deze van het zuiders waterezeltje iets onregelmatiger is <ref name = Huwae2003> </ref>.<br />
Ook kunnen deze soorten onderscheiden worden door naar de zwempoten (pleopoden) te kijken. Zo is er onder andere een verschil in de beharing op de vertakkingen (exopodieten) van deze zwempoten <ref name = Huwae2003> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''TITEL''</span>====<br />
<br />
Twee exemplaren van het zuiders waterezeltje kunnen er erg verschillend uitzien. Wetenschappers hebben de soort dan ook onderverdeeld in 28 verschillende groepen of ondersoorten <ref name = Stoch>Stoch, F.; Valentino, F.; Volpi, E. (1996). Taxonomic and biogeographic analysis of the ''Proasellus coxalis''-group (Crustacea, Isopoda, Asellidae) in Sicily, with description of ''Proasellus montalentii'' n. sp. Hydrobiologia 317: 247-258. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208341 details]</ref>. Aangezien een aantal van deze ondersoorten ook in West-Europa voorkomen, vermoedt men dat de soort er verscheidene onafhankelijke van elkaar staande introducties heeft gekend <ref name = Ketmaier> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Zuiders_waterezeltje&diff=43309Zuiders waterezeltje2011-11-29T15:56:20Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span> */</p>
<hr />
<div>{{Nietinheemse|Naam=<span style="color:#FFFFFF">Zuiders waterezeltje</span><br />
|abstract= [[Image:Proasellus_Coxalis.jpg|left|125px|</div> ]]<br />
Het zuiders waterezeltje ''Proasellus coxalis'' is een zoetwaterpissebed, die oorspronkelijk enkel voorkwam in rivieren en riviermondingen rond het Middellandse Zeegebied. Deze soort heeft zich sinds 1931 doorheen West-Europa verspreid, waarschijnlijk als verstekeling in het ballastwater van binnenvaartschepen. In 1998 werd de soort voor het eerst in België waargenomen, waar hij anno 2011 verspreid is in de binnenwateren vooral in het centrum en het westen van Vlaanderen. Als slechte zwemmers zijn zoetwaterpissebedden vooral te vinden tussen waterplanten, tussen stenen en op de bodem, waar ze zich voeden met dood organisch materiaal.<P><br><P><br />
Foto: Thierry Vercauteren (Provinciaal Instituut voor Hygiëne, Antwerpen)<br />
}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=233891 ''Proasellus coxalis'' (Dollfus, 1892)]<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Het zuiders waterezeltje ''Proasellus coxalis'' werd in 1892 voor het eerst beschreven op basis van exemplaren uit het meer van Kinnereth in Israël <ref name = Vercauteren2008>Vercauteren, Th.; Wouters, K.A. (2008). ''Proasellus coxalis'' sensu auctorum (Crustacea, Isopoda) in de bovenloop van de Raambeek te Heist-op-den-Berg: eerste vaststelling van deze zoetwaterpissebed in België Antenne : tijdschrift van de Antwerpse Koepel voor Natuurstudie 2(4): 12-16. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207789 details]</ref>. Men vermoedt echter dat de soort afkomstig is uit Zuid-Italië en de Egeïsche eilanden in Griekenland <ref name = Vercauteren2008> </ref>, al rekenen sommigen de hele Middellandse Zee-regio tot het oorsprongsgebied <ref name = Nehring1999>Nehring, S.; Leuchs, H. (1999). Neozoa (Makrozoobenthos) an der deutschen Nordseeküste: eine Übersicht. Bericht BfG, 1200. Bundesanstalt für Gewässerkunde = Federal Institute of Hydrology: Koblenz. 131 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=120661 details] </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
Het zuiders waterezeltje werd in België voor het eerst waargenomen in 1998 <ref name = Messiaen2010>Messiaen, M.; Lock, K.; Gabriels, W.; Vercauteren, Th.; Wouters, K.; Boets, P.; Goethals, P.L.M. (2010). Alien macrocrustaceans in freshwater ecosystems in the eastern part of Flanders (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 30-39. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206040 details]</ref>. De soort werd toen aangetroffen in een aantal stalen die door Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM) op diverse locaties in Vlaanderen genomen waren. Hoewel de meeste stalen in zoetwater genomen werden, werd het zuiders waterezeltje ook aangetroffen in brak water, behorende tot het studiegebied <ref name = Pieter>persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=24266 Pieter Boets] 2011.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
Het zuiders waterezeltje wordt in en rond het Kanaal Gent-Terneuzen waargenomen, zoals in de Avrijevaart en een aantal kreekjes ten noorden van Gent nabij de Nederlandse grens. Ook in het nabijgelegen Leopoldkanaal dat in Zeebrugge in zee uitmondt, komt deze soort voor <ref name = Pieter> </ref>.<P><br />
Deze pissebed werd eveneens gemeld in de bovenloop van de Raambeek in Heist-op-den-Berg, nabij Mechelen <ref name = Vercauteren2008> </ref> en aan de Antwerpse Noord-Zuidverbinding <ref name = Pieter> </ref>.<P><br />
Hoewel het een typische zoetwatersoort is, gedijt het in België ook in brakke wateren en werd daarom opgenomen in deze niet-inheemse soortenlijst <ref name = Boetscru>Boets, P.; Lock, K.; Goethals, P.L.M. (2011). Shifts in the gammarid (Amphipoda) fauna of brackish polder waters in Flanders (Belgium) J. Crust. Biol. 31(2): 270-277. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=205858 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De eerste waarneming van het zuiders waterezeltje buiten zijn oorsprongsgebied dateert van 1931 en vond plaats in het Duitse Rijngebied <ref name = Holdich> Holdich, D.; Pölck, M. (2007). Invasive crustaceans in European inland waters, in: Gherardi, F. (Ed.) (2007). Biological invaders in inland waters: profiles, distribution, and threats. Invading Nature - Springer Series in Invasion Ecology, : pp. 29-75. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207787 details]</ref>. Vermoedelijk kwam het zuiders waterezeltje vanuit de monding van de Rhône in Zuid-Frankrijk in de Rijn terecht, via het Rijn-Rhônekanaal. Via het Dortmund-Eemskanaal bereikte de soort in 1987 het Eems-estuarium in Noord-Duitsland. Sinds de jaren 1950 komt deze zoetwaterpissebed in de meeste binnenwateren van Noord-Duitsland voor, zoals in de Eems, de Elbe, de Ruhr en de Wezer. In de Bovenrijn in Zuid-Duitsland is deze soort echter vrij zeldzaam <ref name = Holdich> </ref><ref name = Nehring2005>Nehring, S. (2005). International shipping – a risk for aquatic biodiversity in Germany, in: Nentwig, W. et al. (Ed.) (2005). Biological invasions – From ecology to control. NeoBiota, 6: pp. 125-143. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207779 details]</ref>.<P><br />
<br />
In Nederland werd het zuiders waterezeltje voor het eerst vermeld in 1978 <ref name = Vercauteren2008> </ref> toen de soort gevonden werd in enkele beken in de provincie Limburg. Anno 2011 is de soort er vrij algemeen te vinden <ref name = Huwae2003>Huwae, P.; Rappé, G. (2003). Waterpissebedden: een determineertabel voor de zoet-, brak- en zoutwaterpissebedden van Nederland en België. Wetenschappelijke Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, 226. KNNV Uitgeverij: Utrecht. ISBN 90-5011-171-8. 55 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40665 details]</ref><ref name = Tolkamp>Tolkamp, H. (1983). Beken in Noord- en Midden-Limburg Natura (Amst.) 80(1): 94-101. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208160 details] </ref>. Centraal in Nederland is deze zoetwaterpissebed te vinden in de Waal (nabij Nijmegen), de Rijn (nabij Arnhem) <ref name = Vermonden2010>Vermonden, K.; Leuven, R.S.E.W.; van der Velde, G. (2010). Environmental factors determining invasibility of urban waters for exotic macroinvertebrates Diversity Distrib. 16: 1009-1021. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207790 details]</ref> en de Maas <ref name = Josens2005>Josens, G.; Bij de Vaate, A.; Usseglio-Polatera, P.; Cammaerts, R.; Chérot, F.; Grisez, F.; Verboonen, P.; Vanden Bossche, J.P. (2005). Native and exotic Amphipoda and other Peracarida in the River Meuse: new assemblages emerge from a fast changing fauna Hydrobiologia 542: 203-220. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207710 details]</ref>. Na het herbekijken van eerder verzameld materiaal, werd duidelijk dat de soort al sinds 1948 in Nederlands Limburg (in Vlodrop aan de Ruhr rivier) gevonden werd, maar toendertijd werd verward met een andere zoetwaterpissebed ''Proasellus meridianus'' <ref name = Huwae2003> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Deze zoetwaterpissebed heeft zich vermoedelijk via inlandse scheepvaart – als verstekeling in het ballastwater – doorheen de binnenwateren van Europa weten te verspreiden. De opening van verbindingskanalen maakte eveneens autonome verspreiding tussen voorheen gescheiden rivierbekkens mogelijk <ref name = Nehring1999> </ref><ref name = Nehring2005>Nehring, S. (2005). International shipping – a risk for aquatic biodiversity in Germany, in: Nentwig, W. et al. (Ed.) (2005). Biological invasions – From ecology to control. NeoBiota, 6: pp. 125-143. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207779 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Water met een verhoogde hoeveelheid voedingsstoffen bevat meestal veel organisch afval, wat als voedsel dient voor deze zoetwaterpissebed. Het zuiders waterezeltje ondervindt in nutriëntenarm water concurrentie door de bij ons inheemse zoetwaterpissebed het waterezeltje ''Asellus aquaticus'' <ref name = Vermonden2010> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Deze zoetwaterpissebed verkiest water met weinig stroming. Het is een slechte zwemmer en de volwassen exemplaren leven voornamelijk op de bodem. Verspreiding gebeurt daarom vooral doordat jonge exemplaren met de stroming meegesleurd worden. Echter, omdat deze stroming zo traag is, gaat dit slechts over korte afstanden <ref name = Ketmaier>Ketmaier, V. (2002). Isolation by distance, gene flow and phylogeography in the ''Proasellus coxalis''-group (Crustacea, Isopoda) in Central Italy: allozyme data Aquat. Sci. 64: 66-75. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207788 details]</ref>. <P><br />
<br />
Hoewel het zuiders waterezeltje een typische zoetwatersoort is, gedijt het ook in lichtjes brak water, zoals in estuaria. Zo wordt de soort in Duitse en Belgische waterlopen bij zoutgehaltes tot 3100 mg Cl<sup>-</sup>/l teruggevonden, wat ongeveer overeenkomt met 5 PSU <ref name = Nehring1999> </ref><ref name = Boetscru> </ref>. Ter vergelijking: het zeewater van de Noordzee heeft een zoutgehalte van ongeveer 35 PSU.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Er zijn geen effecten van deze soort gekend. <br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
Zoetwaterpissebedden lijken sprekend op landpissebedden <ref name = Huwae2003> </ref>, al zijn ze doorgaans platter en hebben ze langere antennes <ref>waterwereld.nu zoetwaterpissebed of ''Assellus'' [http://www.waterwereld.nu/zoetwaterpissebed.php. online beschikbaar], geraadpleegd op 23-09-2011.</ref>. De mannetjes van deze soort zijn tussen 7 en 10 millimeter lang, vrouwtjes bereiken een lengte tussen 5 en 8 millimeter <ref name = Vercauteren2008> </ref>. Ze hebben een grijsbruin tot beige kleur <ref name = Vercauteren2008> </ref> of kunnen – in plaatsen zonder zonlicht – kleurloos zijn <ref name = Nehring1999> </ref>.<P><br />
<br />
Het zuiders waterezeltje leeft als slechte zwemmer op de bodem of tussen rotsen en waterplanten van stilstaande en traagstromende wateren waar ze zich voeden met dood organisch materiaal <ref name = Huwae2003> </ref><ref name = Vandevelde> van der Velde, G.; Rajagopal, S.; Kelleher, B.; Muskó, I.; Bij de Vaate, A. (2000). Ecological impact of crustacean invaders: general considerations and examples from the Rhine River, in: von Pauwel Klein, J.C. et al. (Ed.) (2000). The biodiversity crisis and Crustacea: Proceedings of the 4th International Crustacean Congress, Amsterdam, Netherlands, 20-24 July, 1998, volume 2. Crustacean Issues, 12: pp. 3-33. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207016 detail]</ref>. <P><br />
<br />
Net als de meeste zoetwaterpissebedsoorten draagt ook deze soort de bevruchte eieren in een broedbuidel met zich mee tot alle larvale stadia zijn doorlopen. Platen die bevestigd zijn aan de eerste vijf paar looppoten schuiven – als dakpannen – over elkaar en vormen zo de broedbuidel <ref name = Huwae2003> </ref>.<P><br />
<br />
Specifiek kan het zuiders waterezeltje onderscheiden worden van het waterezeltje ''Asellus aquaticus'' en ''Proasellus meridianus'' door te kijken naar de vlekken op de kop. Het waterezeltje heeft twee witte vlekken. ''P. meridianus'' en het zuiders waterezeltje hebben er slechts 1. Het onderscheid tussen deze 2 laatste soorten kan toch gemaakt worden doordat de vlek van ''P. meridianus'' regelmatig is van vorm (trapeziumvormig) terwijl deze van het zuiders waterezeltje iets onregelmatiger is <ref name = Huwae2003> </ref>.<br />
Ook kunnen deze soorten onderscheiden worden door naar de zwempoten (pleopoden) te kijken. Zo is er onder andere een verschil in de beharing op de vertakkingen (exopodieten) van deze zwempoten <ref name = Huwae2003> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''TITEL''</span>====<br />
<br />
Twee exemplaren van het zuiders waterezeltje kunnen er erg verschillend uitzien. Wetenschappers hebben de soort dan ook onderverdeeld in 28 verschillende groepen of ondersoorten <ref name = Stoch>Stoch, F.; Valentino, F.; Volpi, E. (1996). Taxonomic and biogeographic analysis of the ''Proasellus coxalis''-group (Crustacea, Isopoda, Asellidae) in Sicily, with description of ''Proasellus montalentii'' n. sp. Hydrobiologia 317: 247-258. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208341 details]</ref>. Aangezien een aantal van deze ondersoorten ook in West-Europa voorkomen, vermoedt men dat de soort er verscheidene onafhankelijke van elkaar staande introducties heeft gekend <ref name = Ketmaier> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Zuiders_waterezeltje&diff=43308Zuiders waterezeltje2011-11-29T15:55:52Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span> */</p>
<hr />
<div>{{Nietinheemse|Naam=<span style="color:#FFFFFF">Zuiders waterezeltje</span><br />
|abstract= [[Image:Proasellus_Coxalis.jpg|left|125px|</div> ]]<br />
Het zuiders waterezeltje ''Proasellus coxalis'' is een zoetwaterpissebed, die oorspronkelijk enkel voorkwam in rivieren en riviermondingen rond het Middellandse Zeegebied. Deze soort heeft zich sinds 1931 doorheen West-Europa verspreid, waarschijnlijk als verstekeling in het ballastwater van binnenvaartschepen. In 1998 werd de soort voor het eerst in België waargenomen, waar hij anno 2011 verspreid is in de binnenwateren vooral in het centrum en het westen van Vlaanderen. Als slechte zwemmers zijn zoetwaterpissebedden vooral te vinden tussen waterplanten, tussen stenen en op de bodem, waar ze zich voeden met dood organisch materiaal.<P><br><P><br />
Foto: Thierry Vercauteren (Provinciaal Instituut voor Hygiëne, Antwerpen)<br />
}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=233891 ''Proasellus coxalis'' (Dollfus, 1892)]<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Het zuiders waterezeltje ''Proasellus coxalis'' werd in 1892 voor het eerst beschreven op basis van exemplaren uit het meer van Kinnereth in Israël <ref name = Vercauteren2008>Vercauteren, Th.; Wouters, K.A. (2008). ''Proasellus coxalis'' sensu auctorum (Crustacea, Isopoda) in de bovenloop van de Raambeek te Heist-op-den-Berg: eerste vaststelling van deze zoetwaterpissebed in België Antenne : tijdschrift van de Antwerpse Koepel voor Natuurstudie 2(4): 12-16. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207789 details]</ref>. Men vermoedt echter dat de soort afkomstig is uit Zuid-Italië en de Egeïsche eilanden in Griekenland <ref name = Vercauteren2008> </ref>, al rekenen sommigen de hele Middellandse Zee-regio tot het oorsprongsgebied <ref name = Nehring1999>Nehring, S.; Leuchs, H. (1999). Neozoa (Makrozoobenthos) an der deutschen Nordseeküste: eine Übersicht. Bericht BfG, 1200. Bundesanstalt für Gewässerkunde = Federal Institute of Hydrology: Koblenz. 131 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=120661 details] </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
Het zuiders waterezeltje werd in België voor het eerst waargenomen in 1998 <ref name = Messiaen2010>Messiaen, M.; Lock, K.; Gabriels, W.; Vercauteren, Th.; Wouters, K.; Boets, P.; Goethals, P.L.M. (2010). Alien macrocrustaceans in freshwater ecosystems in the eastern part of Flanders (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 30-39. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206040 details]</ref>. De soort werd toen aangetroffen in een aantal stalen die door Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM) op diverse locaties in Vlaanderen genomen waren. Hoewel de meeste stalen in zoetwater genomen werden, werd het zuiders waterezeltje ook aangetroffen in brak water, behorende tot het studiegebied <ref name = Pieter>persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=24266 Pieter Boets] 2011.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
Het zuiders waterezeltje wordt in en rond het Kanaal Gent-Terneuzen waargenomen, zoals in de Avrijevaart en een aantal kreekjes ten noorden van Gent nabij de Nederlandse grens. Ook in het nabijgelegen Leopoldkanaal dat in Zeebrugge in zee uitmondt, komt deze soort voor <ref name = Pieter> </ref>.<P><br />
Deze pissebed werd eveneens gemeld in de bovenloop van de Raambeek in Heist-op-den-Berg, nabij Mechelen <ref name = Vercauteren2008> </ref> en aan de Antwerpse Noord-Zuidverbinding <ref name = Pieter> </ref>.<P><br />
Hoewel het een typische zoetwatersoort is, gedijt het in België ook in brakke wateren en werd daarom opgenomen in deze niet-inheemse soortenlijst <ref name = Boetscru>Boets, P.; Lock, K.; Goethals, P.L.M. (2011). Shifts in the gammarid (Amphipoda) fauna of brackish polder waters in Flanders (Belgium) J. Crust. Biol. 31(2): 270-277. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=205858 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De eerste waarneming van het zuiders waterezeltje buiten zijn oorsprongsgebied dateert van 1931 en vond plaats in het Duitse Rijngebied <ref name = Holdich> Holdich, D.; Pölck, M. (2007). Invasive crustaceans in European inland waters, in: Gherardi, F. (Ed.) (2007). Biological invaders in inland waters: profiles, distribution, and threats. Invading Nature - Springer Series in Invasion Ecology, : pp. 29-75. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207787 details]</ref>. Vermoedelijk kwam het zuiders waterezeltje vanuit de monding van de Rhône in Zuid-Frankrijk in de Rijn terecht via het Rijn-Rhônekanaal. Via het Dortmund-Eemskanaal bereikte de soort in 1987 het Eems-estuarium in Noord-Duitsland. Sinds de jaren 50 komt deze zoetwaterpissebed in de meeste binnenwateren van Noord-Duitsland voor, zoals in de Eems, de Elbe, de Ruhr en de Wezer. In de Bovenrijn in Zuid-Duitsland is deze soort echter vrij zeldzaam <ref name = Holdich> </ref><ref name = Nehring2005>Nehring, S. (2005). International shipping – a risk for aquatic biodiversity in Germany, in: Nentwig, W. et al. (Ed.) (2005). Biological invasions – From ecology to control. NeoBiota, 6: pp. 125-143. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207779 details]</ref>.<P><br />
<br />
In Nederland, werd het zuiders waterezeltje voor het eerst vermeld in 1978 <ref name = Vercauteren2008> </ref> toen de soort gevonden werd in enkele beken in de provincie Limburg. Anno 2011 is de soort er vrij algemeen te vinden <ref name = Huwae2003>Huwae, P.; Rappé, G. (2003). Waterpissebedden: een determineertabel voor de zoet-, brak- en zoutwaterpissebedden van Nederland en België. Wetenschappelijke Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, 226. KNNV Uitgeverij: Utrecht. ISBN 90-5011-171-8. 55 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40665 details]</ref><ref name = Tolkamp>Tolkamp, H. (1983). Beken in Noord- en Midden-Limburg Natura (Amst.) 80(1): 94-101. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208160 details] </ref>. Centraal in Nederland is deze zoetwaterpissebed te vinden in de Waal (nabij Nijmegen), de Rijn (nabij Arnhem) <ref name = Vermonden2010>Vermonden, K.; Leuven, R.S.E.W.; van der Velde, G. (2010). Environmental factors determining invasibility of urban waters for exotic macroinvertebrates Diversity Distrib. 16: 1009-1021. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207790 details]</ref> en de Maas <ref name = Josens2005>Josens, G.; Bij de Vaate, A.; Usseglio-Polatera, P.; Cammaerts, R.; Chérot, F.; Grisez, F.; Verboonen, P.; Vanden Bossche, J.P. (2005). Native and exotic Amphipoda and other Peracarida in the River Meuse: new assemblages emerge from a fast changing fauna Hydrobiologia 542: 203-220. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207710 details]</ref>. Na het herbekijken van eerder verzameld materiaal, werd duidelijk dat de soort al sinds 1948 in Nederlands Limburg (in Vlodrop aan de Ruhr rivier) gevonden werd, maar toendertijd werd verward met een andere zoetwaterpissebed ''Proasellus meridianus'' <ref name = Huwae2003> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Deze zoetwaterpissebed heeft zich vermoedelijk via inlandse scheepvaart – als verstekeling in het ballastwater – doorheen de binnenwateren van Europa weten te verspreiden. De opening van verbindingskanalen maakte eveneens autonome verspreiding tussen voorheen gescheiden rivierbekkens mogelijk <ref name = Nehring1999> </ref><ref name = Nehring2005>Nehring, S. (2005). International shipping – a risk for aquatic biodiversity in Germany, in: Nentwig, W. et al. (Ed.) (2005). Biological invasions – From ecology to control. NeoBiota, 6: pp. 125-143. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207779 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Water met een verhoogde hoeveelheid voedingsstoffen bevat meestal veel organisch afval, wat als voedsel dient voor deze zoetwaterpissebed. Het zuiders waterezeltje ondervindt in nutriëntenarm water concurrentie door de bij ons inheemse zoetwaterpissebed het waterezeltje ''Asellus aquaticus'' <ref name = Vermonden2010> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Deze zoetwaterpissebed verkiest water met weinig stroming. Het is een slechte zwemmer en de volwassen exemplaren leven voornamelijk op de bodem. Verspreiding gebeurt daarom vooral doordat jonge exemplaren met de stroming meegesleurd worden. Echter, omdat deze stroming zo traag is, gaat dit slechts over korte afstanden <ref name = Ketmaier>Ketmaier, V. (2002). Isolation by distance, gene flow and phylogeography in the ''Proasellus coxalis''-group (Crustacea, Isopoda) in Central Italy: allozyme data Aquat. Sci. 64: 66-75. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207788 details]</ref>. <P><br />
<br />
Hoewel het zuiders waterezeltje een typische zoetwatersoort is, gedijt het ook in lichtjes brak water, zoals in estuaria. Zo wordt de soort in Duitse en Belgische waterlopen bij zoutgehaltes tot 3100 mg Cl<sup>-</sup>/l teruggevonden, wat ongeveer overeenkomt met 5 PSU <ref name = Nehring1999> </ref><ref name = Boetscru> </ref>. Ter vergelijking: het zeewater van de Noordzee heeft een zoutgehalte van ongeveer 35 PSU.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Er zijn geen effecten van deze soort gekend. <br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
Zoetwaterpissebedden lijken sprekend op landpissebedden <ref name = Huwae2003> </ref>, al zijn ze doorgaans platter en hebben ze langere antennes <ref>waterwereld.nu zoetwaterpissebed of ''Assellus'' [http://www.waterwereld.nu/zoetwaterpissebed.php. online beschikbaar], geraadpleegd op 23-09-2011.</ref>. De mannetjes van deze soort zijn tussen 7 en 10 millimeter lang, vrouwtjes bereiken een lengte tussen 5 en 8 millimeter <ref name = Vercauteren2008> </ref>. Ze hebben een grijsbruin tot beige kleur <ref name = Vercauteren2008> </ref> of kunnen – in plaatsen zonder zonlicht – kleurloos zijn <ref name = Nehring1999> </ref>.<P><br />
<br />
Het zuiders waterezeltje leeft als slechte zwemmer op de bodem of tussen rotsen en waterplanten van stilstaande en traagstromende wateren waar ze zich voeden met dood organisch materiaal <ref name = Huwae2003> </ref><ref name = Vandevelde> van der Velde, G.; Rajagopal, S.; Kelleher, B.; Muskó, I.; Bij de Vaate, A. (2000). Ecological impact of crustacean invaders: general considerations and examples from the Rhine River, in: von Pauwel Klein, J.C. et al. (Ed.) (2000). The biodiversity crisis and Crustacea: Proceedings of the 4th International Crustacean Congress, Amsterdam, Netherlands, 20-24 July, 1998, volume 2. Crustacean Issues, 12: pp. 3-33. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207016 detail]</ref>. <P><br />
<br />
Net als de meeste zoetwaterpissebedsoorten draagt ook deze soort de bevruchte eieren in een broedbuidel met zich mee tot alle larvale stadia zijn doorlopen. Platen die bevestigd zijn aan de eerste vijf paar looppoten schuiven – als dakpannen – over elkaar en vormen zo de broedbuidel <ref name = Huwae2003> </ref>.<P><br />
<br />
Specifiek kan het zuiders waterezeltje onderscheiden worden van het waterezeltje ''Asellus aquaticus'' en ''Proasellus meridianus'' door te kijken naar de vlekken op de kop. Het waterezeltje heeft twee witte vlekken. ''P. meridianus'' en het zuiders waterezeltje hebben er slechts 1. Het onderscheid tussen deze 2 laatste soorten kan toch gemaakt worden doordat de vlek van ''P. meridianus'' regelmatig is van vorm (trapeziumvormig) terwijl deze van het zuiders waterezeltje iets onregelmatiger is <ref name = Huwae2003> </ref>.<br />
Ook kunnen deze soorten onderscheiden worden door naar de zwempoten (pleopoden) te kijken. Zo is er onder andere een verschil in de beharing op de vertakkingen (exopodieten) van deze zwempoten <ref name = Huwae2003> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''TITEL''</span>====<br />
<br />
Twee exemplaren van het zuiders waterezeltje kunnen er erg verschillend uitzien. Wetenschappers hebben de soort dan ook onderverdeeld in 28 verschillende groepen of ondersoorten <ref name = Stoch>Stoch, F.; Valentino, F.; Volpi, E. (1996). Taxonomic and biogeographic analysis of the ''Proasellus coxalis''-group (Crustacea, Isopoda, Asellidae) in Sicily, with description of ''Proasellus montalentii'' n. sp. Hydrobiologia 317: 247-258. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208341 details]</ref>. Aangezien een aantal van deze ondersoorten ook in West-Europa voorkomen, vermoedt men dat de soort er verscheidene onafhankelijke van elkaar staande introducties heeft gekend <ref name = Ketmaier> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Zuiders_waterezeltje&diff=43307Zuiders waterezeltje2011-11-29T15:55:33Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span> */</p>
<hr />
<div>{{Nietinheemse|Naam=<span style="color:#FFFFFF">Zuiders waterezeltje</span><br />
|abstract= [[Image:Proasellus_Coxalis.jpg|left|125px|</div> ]]<br />
Het zuiders waterezeltje ''Proasellus coxalis'' is een zoetwaterpissebed, die oorspronkelijk enkel voorkwam in rivieren en riviermondingen rond het Middellandse Zeegebied. Deze soort heeft zich sinds 1931 doorheen West-Europa verspreid, waarschijnlijk als verstekeling in het ballastwater van binnenvaartschepen. In 1998 werd de soort voor het eerst in België waargenomen, waar hij anno 2011 verspreid is in de binnenwateren vooral in het centrum en het westen van Vlaanderen. Als slechte zwemmers zijn zoetwaterpissebedden vooral te vinden tussen waterplanten, tussen stenen en op de bodem, waar ze zich voeden met dood organisch materiaal.<P><br><P><br />
Foto: Thierry Vercauteren (Provinciaal Instituut voor Hygiëne, Antwerpen)<br />
}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=233891 ''Proasellus coxalis'' (Dollfus, 1892)]<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Het zuiders waterezeltje ''Proasellus coxalis'' werd in 1892 voor het eerst beschreven op basis van exemplaren uit het meer van Kinnereth in Israël <ref name = Vercauteren2008>Vercauteren, Th.; Wouters, K.A. (2008). ''Proasellus coxalis'' sensu auctorum (Crustacea, Isopoda) in de bovenloop van de Raambeek te Heist-op-den-Berg: eerste vaststelling van deze zoetwaterpissebed in België Antenne : tijdschrift van de Antwerpse Koepel voor Natuurstudie 2(4): 12-16. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207789 details]</ref>. Men vermoedt echter dat de soort afkomstig is uit Zuid-Italië en de Egeïsche eilanden in Griekenland <ref name = Vercauteren2008> </ref>, al rekenen sommigen de hele Middellandse Zee-regio tot het oorsprongsgebied <ref name = Nehring1999>Nehring, S.; Leuchs, H. (1999). Neozoa (Makrozoobenthos) an der deutschen Nordseeküste: eine Übersicht. Bericht BfG, 1200. Bundesanstalt für Gewässerkunde = Federal Institute of Hydrology: Koblenz. 131 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=120661 details] </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
Het zuiders waterezeltje werd in België voor het eerst waargenomen in 1998 <ref name = Messiaen2010>Messiaen, M.; Lock, K.; Gabriels, W.; Vercauteren, Th.; Wouters, K.; Boets, P.; Goethals, P.L.M. (2010). Alien macrocrustaceans in freshwater ecosystems in the eastern part of Flanders (Belgium) Belg. J. Zool. 140(1): 30-39. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206040 details]</ref>. De soort werd toen aangetroffen in een aantal stalen die door Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM) op diverse locaties in Vlaanderen genomen waren. Hoewel de meeste stalen in zoetwater genomen werden, werd het zuiders waterezeltje ook aangetroffen in brak water, behorende tot het studiegebied <ref name = Pieter>persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=24266 Pieter Boets] 2011.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
Het zuiders waterezeltje wordt in en rond het Kanaal Gent-Terneuzen waargenomen, zoals in de Avrijevaart en een aantal kreekjes ten noorden van Gent nabij de Nederlandse grens. Ook in het nabijgelegen Leopoldkanaal dat in Zeebrugge in zee uitmondt, komt deze soort voor <ref name = Pieter> </ref>.<P><br />
Deze pissebed werd eveneens vermeld in de bovenloop van de Raambeek in Heist-op-den-Berg, nabij Mechelen <ref name = Vercauteren2008> </ref> en aan de Antwerpse Noord-Zuidverbinding <ref name = Pieter> </ref>.<P><br />
Hoewel het een typische zoetwatersoort is, gedijt het in België ook in brakke wateren en werd daarom opgenomen in deze niet-inheemse soortenlijst <ref name = Boetscru>Boets, P.; Lock, K.; Goethals, P.L.M. (2011). Shifts in the gammarid (Amphipoda) fauna of brackish polder waters in Flanders (Belgium) J. Crust. Biol. 31(2): 270-277. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=205858 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De eerste waarneming van het zuiders waterezeltje buiten zijn oorsprongsgebied dateert van 1931 en vond plaats in het Duitse Rijngebied <ref name = Holdich> Holdich, D.; Pölck, M. (2007). Invasive crustaceans in European inland waters, in: Gherardi, F. (Ed.) (2007). Biological invaders in inland waters: profiles, distribution, and threats. Invading Nature - Springer Series in Invasion Ecology, : pp. 29-75. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207787 details]</ref>. Vermoedelijk kwam het zuiders waterezeltje vanuit de monding van de Rhône in Zuid-Frankrijk in de Rijn terecht via het Rijn-Rhônekanaal. Via het Dortmund-Eemskanaal bereikte de soort in 1987 het Eems-estuarium in Noord-Duitsland. Sinds de jaren 50 komt deze zoetwaterpissebed in de meeste binnenwateren van Noord-Duitsland voor, zoals in de Eems, de Elbe, de Ruhr en de Wezer. In de Bovenrijn in Zuid-Duitsland is deze soort echter vrij zeldzaam <ref name = Holdich> </ref><ref name = Nehring2005>Nehring, S. (2005). International shipping – a risk for aquatic biodiversity in Germany, in: Nentwig, W. et al. (Ed.) (2005). Biological invasions – From ecology to control. NeoBiota, 6: pp. 125-143. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207779 details]</ref>.<P><br />
<br />
In Nederland, werd het zuiders waterezeltje voor het eerst vermeld in 1978 <ref name = Vercauteren2008> </ref> toen de soort gevonden werd in enkele beken in de provincie Limburg. Anno 2011 is de soort er vrij algemeen te vinden <ref name = Huwae2003>Huwae, P.; Rappé, G. (2003). Waterpissebedden: een determineertabel voor de zoet-, brak- en zoutwaterpissebedden van Nederland en België. Wetenschappelijke Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, 226. KNNV Uitgeverij: Utrecht. ISBN 90-5011-171-8. 55 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40665 details]</ref><ref name = Tolkamp>Tolkamp, H. (1983). Beken in Noord- en Midden-Limburg Natura (Amst.) 80(1): 94-101. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208160 details] </ref>. Centraal in Nederland is deze zoetwaterpissebed te vinden in de Waal (nabij Nijmegen), de Rijn (nabij Arnhem) <ref name = Vermonden2010>Vermonden, K.; Leuven, R.S.E.W.; van der Velde, G. (2010). Environmental factors determining invasibility of urban waters for exotic macroinvertebrates Diversity Distrib. 16: 1009-1021. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207790 details]</ref> en de Maas <ref name = Josens2005>Josens, G.; Bij de Vaate, A.; Usseglio-Polatera, P.; Cammaerts, R.; Chérot, F.; Grisez, F.; Verboonen, P.; Vanden Bossche, J.P. (2005). Native and exotic Amphipoda and other Peracarida in the River Meuse: new assemblages emerge from a fast changing fauna Hydrobiologia 542: 203-220. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207710 details]</ref>. Na het herbekijken van eerder verzameld materiaal, werd duidelijk dat de soort al sinds 1948 in Nederlands Limburg (in Vlodrop aan de Ruhr rivier) gevonden werd, maar toendertijd werd verward met een andere zoetwaterpissebed ''Proasellus meridianus'' <ref name = Huwae2003> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Deze zoetwaterpissebed heeft zich vermoedelijk via inlandse scheepvaart – als verstekeling in het ballastwater – doorheen de binnenwateren van Europa weten te verspreiden. De opening van verbindingskanalen maakte eveneens autonome verspreiding tussen voorheen gescheiden rivierbekkens mogelijk <ref name = Nehring1999> </ref><ref name = Nehring2005>Nehring, S. (2005). International shipping – a risk for aquatic biodiversity in Germany, in: Nentwig, W. et al. (Ed.) (2005). Biological invasions – From ecology to control. NeoBiota, 6: pp. 125-143. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207779 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Water met een verhoogde hoeveelheid voedingsstoffen bevat meestal veel organisch afval, wat als voedsel dient voor deze zoetwaterpissebed. Het zuiders waterezeltje ondervindt in nutriëntenarm water concurrentie door de bij ons inheemse zoetwaterpissebed het waterezeltje ''Asellus aquaticus'' <ref name = Vermonden2010> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Deze zoetwaterpissebed verkiest water met weinig stroming. Het is een slechte zwemmer en de volwassen exemplaren leven voornamelijk op de bodem. Verspreiding gebeurt daarom vooral doordat jonge exemplaren met de stroming meegesleurd worden. Echter, omdat deze stroming zo traag is, gaat dit slechts over korte afstanden <ref name = Ketmaier>Ketmaier, V. (2002). Isolation by distance, gene flow and phylogeography in the ''Proasellus coxalis''-group (Crustacea, Isopoda) in Central Italy: allozyme data Aquat. Sci. 64: 66-75. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207788 details]</ref>. <P><br />
<br />
Hoewel het zuiders waterezeltje een typische zoetwatersoort is, gedijt het ook in lichtjes brak water, zoals in estuaria. Zo wordt de soort in Duitse en Belgische waterlopen bij zoutgehaltes tot 3100 mg Cl<sup>-</sup>/l teruggevonden, wat ongeveer overeenkomt met 5 PSU <ref name = Nehring1999> </ref><ref name = Boetscru> </ref>. Ter vergelijking: het zeewater van de Noordzee heeft een zoutgehalte van ongeveer 35 PSU.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Er zijn geen effecten van deze soort gekend. <br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
Zoetwaterpissebedden lijken sprekend op landpissebedden <ref name = Huwae2003> </ref>, al zijn ze doorgaans platter en hebben ze langere antennes <ref>waterwereld.nu zoetwaterpissebed of ''Assellus'' [http://www.waterwereld.nu/zoetwaterpissebed.php. online beschikbaar], geraadpleegd op 23-09-2011.</ref>. De mannetjes van deze soort zijn tussen 7 en 10 millimeter lang, vrouwtjes bereiken een lengte tussen 5 en 8 millimeter <ref name = Vercauteren2008> </ref>. Ze hebben een grijsbruin tot beige kleur <ref name = Vercauteren2008> </ref> of kunnen – in plaatsen zonder zonlicht – kleurloos zijn <ref name = Nehring1999> </ref>.<P><br />
<br />
Het zuiders waterezeltje leeft als slechte zwemmer op de bodem of tussen rotsen en waterplanten van stilstaande en traagstromende wateren waar ze zich voeden met dood organisch materiaal <ref name = Huwae2003> </ref><ref name = Vandevelde> van der Velde, G.; Rajagopal, S.; Kelleher, B.; Muskó, I.; Bij de Vaate, A. (2000). Ecological impact of crustacean invaders: general considerations and examples from the Rhine River, in: von Pauwel Klein, J.C. et al. (Ed.) (2000). The biodiversity crisis and Crustacea: Proceedings of the 4th International Crustacean Congress, Amsterdam, Netherlands, 20-24 July, 1998, volume 2. Crustacean Issues, 12: pp. 3-33. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207016 detail]</ref>. <P><br />
<br />
Net als de meeste zoetwaterpissebedsoorten draagt ook deze soort de bevruchte eieren in een broedbuidel met zich mee tot alle larvale stadia zijn doorlopen. Platen die bevestigd zijn aan de eerste vijf paar looppoten schuiven – als dakpannen – over elkaar en vormen zo de broedbuidel <ref name = Huwae2003> </ref>.<P><br />
<br />
Specifiek kan het zuiders waterezeltje onderscheiden worden van het waterezeltje ''Asellus aquaticus'' en ''Proasellus meridianus'' door te kijken naar de vlekken op de kop. Het waterezeltje heeft twee witte vlekken. ''P. meridianus'' en het zuiders waterezeltje hebben er slechts 1. Het onderscheid tussen deze 2 laatste soorten kan toch gemaakt worden doordat de vlek van ''P. meridianus'' regelmatig is van vorm (trapeziumvormig) terwijl deze van het zuiders waterezeltje iets onregelmatiger is <ref name = Huwae2003> </ref>.<br />
Ook kunnen deze soorten onderscheiden worden door naar de zwempoten (pleopoden) te kijken. Zo is er onder andere een verschil in de beharing op de vertakkingen (exopodieten) van deze zwempoten <ref name = Huwae2003> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''TITEL''</span>====<br />
<br />
Twee exemplaren van het zuiders waterezeltje kunnen er erg verschillend uitzien. Wetenschappers hebben de soort dan ook onderverdeeld in 28 verschillende groepen of ondersoorten <ref name = Stoch>Stoch, F.; Valentino, F.; Volpi, E. (1996). Taxonomic and biogeographic analysis of the ''Proasellus coxalis''-group (Crustacea, Isopoda, Asellidae) in Sicily, with description of ''Proasellus montalentii'' n. sp. Hydrobiologia 317: 247-258. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208341 details]</ref>. Aangezien een aantal van deze ondersoorten ook in West-Europa voorkomen, vermoedt men dat de soort er verscheidene onafhankelijke van elkaar staande introducties heeft gekend <ref name = Ketmaier> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Oevervlokreeft&diff=43304Oevervlokreeft2011-11-29T15:39:03Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Oevervlokreeft<br />
|Foto= <div style="padding:1.5em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:47097 orchestia-cavimana.jpg|caption|right|230px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Roger Key</span></div><br />
|abstract= <br />
Het oorspronkelijke verspreidingsgebied van de oevervlokreeft ''Orchestia cavimana'' strekt zich uit over de Kaspische Zee, de Zwarte Zee en het oosten van de Middellandse Zee. Hoe deze soort - die zowel in zoet als in brak water voorkomt - precies tot in België raakte is nog niet gekend. Wel staat vast dat de vele (zoetwater)kanalen bij ons en in onze buurlanden de verspreiding hebben bespoedigd. De soort werd voor de eerste keer in België waargenomen op 26 maart 1927. Al snel was dit een heel algemene soort in zowel zoete als licht brakke wateren. Vooral in de IJzer, de Schelde en de Maas is de oevervlokreeft nu een algemene soort geworden.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=103200 ''Orchestia cavimana'' Heller, 1865]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
Het oorspronkelijke verspreidingsgebied van de oevervlokreeft ''Orchestia cavimana'' strekt zich uit over de Kaspische Zee, de Zwarte Zee en het oosten van de Middellandse Zee <ref name=kinzelbach1972>Kinzelbach, R. (1972). Zur Verbreitung und Ökologie des Süßwasser-strandflohs ''Orchestia cavimana'' Heller, 1865 (Crustacea: Amphipoda: Talitridae). Bonn. Zool. Beitr 23: 267-282. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=120964 details] </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
Bij het bekijken van collecties van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) bleek het oudste bewaarde exemplaar verzameld te zijn in Antwerpen, aan de linkeroever van de Schelde op 26 maart 1927 <ref name=wouters2002>Wouters, K. (2002). On the distribution of alien non-marine and estuarine macro-crustaceans in Belgium. Bull. Kon. Belg. Inst. Natuurwet. Biologie 72: 119-129. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=35968 details] </ref>. Men vermoedt echter dat de soort al rond 1900 in de Belgische Schelde aanwezig was <ref name=vandervelde2000>van der Velde, G.; Rajagopal, S.; Kelleher, B.; Muskó, I.; Bij de Vaate, A. (2000). Ecological impact of crustacean invaders: general considerations and examples from the Rhine River, in: von Pauwel Klein, J.C. et al. (Ed.) (2000). The biodiversity crisis and Crustacea: Proceedings of the 4th International Crustacean Congress, Amsterdam, Netherlands, 20-24 July, 1998, volume 2. Crustacean Issues, 12: pp. 3-33. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207016 details]</ref>.<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Vooral in de estuaria van de IJzer, de Schelde en de Maas en hun bovenlopen is de oevervlokreeft algemeen. De soort is tot ver landinwaarts terug te vinden, en voelt zich in het zoete water perfect thuis. Toch gedijt de oevervlokreeft ook in de brakke riviermondingen van zowel de IJzer als de Schelde <ref name=kinzelbach1972> </ref><ref name=wouters2002> </ref><ref name=denhartog1963>den Hartog, J.C. (1963). The amphipods of the deltaic region of the rivers Rhine, Meuse and Scheldt in relation to the hydrography of the area. II. The talitridae. Neth. J. Sea Res. 2(1): 40-67. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=120958 details]</ref> en werd deze exoot daarom opgenomen in deze niet-inheemse soortenlijst. <br />
<br />
In ons studiegebied werd deze soort in maart 2009 eveneens in zeer hoge densiteiten (meer dan 200 exemplaren per m<sup>2</sup>) teruggevonden langsheen het Kanaal Gent-Terneuzen <ref name=boets2011>Boets, P.; Lock, K.; Goethals, P.L.M. (2011). Using long-term monitoring to investigate the changes in species composition in the harbour of Ghent (Belgium) Hydrobiologia 663: 155-166. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=201947 details] </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De eerste West-Europese waarneming dateert van 1878 in Nederland, onder bloempotten in een tuin te Zaltbommel (provincie Gelderland). Waarschijnlijk kwam dit vlokreeftje er terecht bij het overgieten van de bloemen met water afkomstig uit de nabijgelegen beekje, in de buurt van de rivier de Waal <ref name=hoek1879>Hoek, P.P.C. (1879). Carcinologisches. III Eine Orchestide des Festlandes. Tijdschrift der Nederlandsche Dierkundige Vereeniging 4: 130-134. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=120962 details]</ref>.<br />
Na de oorspronkelijke introductie in de Nederlandse Waal, verspreidde de soort zich over de gehele Rijn-Maas-Schelde delta. Vanuit de Schelde - waarlangs de oevervlokreeft al in 1906 het Noord-Franse stadje Cambrai bereikte - kon de soort verder stroomopwaarts oprukken tot de Seine <ref name=kinzelbach1972> </ref>. Vervolgens kon deze exoot via de Marne - langs het Rijn-Marne-Moezelkanaal - naar Duitsland trekken. De kolonisatie van de Duitse Boven-Rijn en de Moezel vond pas plaats na 1950 <ref name=kinzelbach1972> </ref>. <P><br />
<br />
Deze exoot migreerde recentelijk ook vanuit de Baltische Zee tot de Poolse Wisla rivier <ref name=konopacka2009>Konopacka, Al; Michal Grabowski, Karolina Bącela-Spychalska and Tomasz Rewicz (2009) ''Orchestia cavimana'' Heller, 1865 (Amphipoda: Talitridae) enters freshwater inland habitats in the Vistula River, Poland Aquatic Invasions (2009) Volume 4, Issue 4: 689-691. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207600 details] </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Hoe de soort precies in de Nederlandse Waal terecht is gekomen, is niet gekend. Wel staat vast dat de vele (zoetwater)kanalen de verdere verspreiding hebben bespoedigd <ref name=kinzelbach1972> </ref>. Ook transport via ballastwater in vrachtschepen kan een rol gespeeld hebben <ref name=ices2006>ICES Advisory Committee on the Marine Environment (2006). Working Group on Introductions and Transfers of Marine Organisms (WGITMO) 16–17 March 2006 Oostende, Belgium. ICES Committee Meetings Documents, 2006(ACME:05). ICES: Copenhagen, Denmark. 330 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=111237 details]</ref>.<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
De oevervlokreeft is in staat zich razendsnel te vermenigvuldigen. Daarenboven blijken onze koudere winters geen probleem te vormen en leiden ze niet tot sterfte binnen de populaties <ref name=herkul2006>Herkül, K.; Kotta, J.; Kotte, I. (2006). Distribution and population characteristics of the alien talitrid amphipod ''Orchestia cavimana'' in relation to environmental conditions in the Northeastern Baltic Sea. Helgol. Mar. Res. 60(2): 121-126. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=100429 details] </ref>. Ook het vermogen van deze soort om boven de waterlijn – op vochtige plekken – te overleven draagt bij tot zijn succes. Hierdoor ondervindt hij immers minder negatieve effecten door watervervuiling <ref name=boetsp>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=24266 Pieter Boets] 2011.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
De oevervlokreeft is een soort van zowel het zoete als het brakke milieu. Hij kan niet in volle zee gedijen, omdat het zoutgehalte daar te hoog is <ref name=ices2006> </ref><ref name=herkul2006> </ref>.<br />
De soort kan vervoerd worden in het zoete of brakke ballastwater van schepen en zo nieuwe gebieden bereiken. Deze exoot is daarenboven waargenomen op drijvende plantenresten en kan hierop via de waterstromingen een eind verder worden getransporteerd <ref name=herkul2006> </ref><ref name=herkul2006a>Herkül, K. (2006). Invasion history of the amphipods ''Orchestia cavimana'' and ''Gammarus tigrinus'' in the Estonian Coastal Sea. University of Tartu: Tartu, Estonia. 60 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=120960 details]</ref>.<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Tot dusver zijn er geen meldingen van de effecten van de oevervlokreeft op onze lokale soorten en hun leefomgeving. Al dient hierbij opgemerkt te worden dat er al heel hoge densiteiten - zelfs tot 1975 individuen per m<sup>2</sup> - werden opgemeten. Het spreekt voor zich dat als een soort in zulke grote getale voorkomt, dit een effect kan hebben op de andere aanwezige organismen <ref name=herkul2006> </ref><ref name=herkul2006a> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
<br />
Mannetjes van de oevervlokreeft bereiken een lengte van 22 millimeter, vrouwtjes worden 16 millimeter lang. Ze zijn donkerbruin gekleurd met ronde zwarte ogen <ref name=lincoln1979>Lincoln, R.J. (1979). British marine Amphipoda: Gammaridea. British Museum (Natural History): London, UK. ISBN 0-565-00818-8. vi, 658 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=17631 details]</ref>.<br />
De oevervlokreeft behoort tot de familie van de strandvlooien of Talitridae. Hoewel dit een grote familie is, zijn er slechts 5 genera, waaronder het genus ''Orchestia'', waartoe de oevervlokreeft behoort. De soorten binnen dit genus hebben een “semi-terrestrische” levenswijze. Dit betekent dat deze soorten zowel onder water als op vochtige plekjes boven de waterlijn voorkomen, zoals onder stenen, tussen vochtige vegetatie en in de bovenste laag van het sediment <ref name=lincoln1979> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Een zoutminnende neef''</span>====<br />
Binnen de familie van de Talitridae vindt men ook onze inheemse strandvlo ''Talitrus saltator''. Soorten van het genus ''Talitrus'' worden gekenmerkt door een volledige terrestrische levenswijze, dit in tegenstelling tot de semi-terrestrische levenswijze van de soorten behorende tot het genus ''Orchestia'' (zoals de oevervlokreeft). Men vindt de inheemse strandvlo enkel terug op het strand in de zone waar wieren en ander organisch materiaal door het getij op het strand geworpen worden <ref name=lincoln1979> </ref>.<br />
<P><br />
====<span style="color:#00787A">''En een inheemse broer''</span>====<br />
De oevervlokreeft heeft in Belgische wateren eveneens een inheemse tegenhanger: ''Orchestia gammarellus''. Deze kan in Nieuwpoort in het natuurgebied de ijzermonding en in Oostende aan de halve maandijk worden waarnemen. Deze soort heeft een gelijkaardige levenswijze als de oevervlokreeft <ref name=boetsp> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Rood_darmroeipootkreeftje&diff=43303Rood darmroeipootkreeftje2011-11-29T15:30:03Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Rood darmroeipootkreeftje<br />
|Foto= <div style="padding:1em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Mytilicolac.jpg|caption|right|190px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Marco Faasse (www.acteon.nl)</span></div><br />
|abstract= <br />
Het rood darmroeipootkreeftje ''Mytilicola intestinalis'' is een parasitair roeipootkreeftje dat zich in het spijsverteringsstelsel van mosselen nestelt. De soort kwam oorspronkelijk voor in de Middellandse Zee en is ongewild in onze streken terechtgekomen samen met het transport van mosselen. De soort werd voor het eerst in België waargenomen in 1950 in mosselen die vanuit Nederland naar de Oostendse Spuikom getransporteerd waren. Niet veel later was de parasiet langs de hele Belgische oostkust te vinden. Vermoedelijk is de soort nog steeds bij ons aanwezig, maar wordt er gewoon niet op gelet.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=128900 ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, 1902 ]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Het rood darmroeipootkreeftje nestelt zich in het spijsverteringsstelsel van mosselen ''Mytilus edulis'' en diepwatermosselen ''Mytilus galloprovincialis'' <ref name = Davey1988> Davey, J.T.; Gee, J.M. (1988). ''Mytilicola intestinalis'', a copepod parasite of blue mussels, in: Fisher, W.S. (1988). Disease processes in marine bivalve molluscs. Special Publication. American Fisheries Society, 18: pp. 64-73. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206962 details]</ref>. <P><br />
<br />
In 1902 werd deze parasiet beschreven op basis van exemplaren die in diepwatermosselen uit de Adriatische Zee (de zee tussen Italië en Griekenland) werden aangetroffen <ref name = Steuer>Steuer, A. (1902). ''Mytilicola intestinalis'' n. gen. n. spec. aus dem Darme von ''Mytilus galloprovincialis'' Lam. (Vorläufige Mittheilung) Zool. Anz. 25: 635-637. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206844 details]</ref>. Het Middellandse Zeegebied wordt dan ook als het oorsprongsgebied van het rood darmroeipootkreeftje beschouwd <ref name = Korringa1968>Korringa, P. (1968). On the ecology and distribution of the parasitic copepod ''Mytilicola intestinalis'' Steuer Bijdr. Dierkd. 38: 47-57. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206824 details]</ref>.<P> <br />
<br />
Er werd echter geopperd dat deze parasiet mogelijk van nature in Noord-Europa voorkomt, maar omwille van de lage infectiegraad niet opgemerkt werd <ref name = Davey1988> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
In augustus 1950 ontdekten Belgische mosseltelers in de Spuikom van Oostende voor het eerst het rood darmroeipootkreeftje in mosselen ''Mytilus edulis'' die vanuit Nederland waren ingevoerd. Tijdens de daaropvolgende maanden bleek dat deze parasiet reeds langs de volledige Belgische oostkust – van Oostende tot aan de Belgisch-Nederlandse grens – voorkwam <ref name= Leloup1951>Leloup, E. (1951). IX. - Sur la présence de ''Mytilicola intestinalis'' Steuer le long de la côte Belge Rev. Trav. Off. Pêch. Marit. 17(2): 57-58. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=12086 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Tijdens inspecties van mosselen verzameld op strandhoofden en havenpieren langs de hele Belgische kust tussen 1950 en 1958, werd het rood darmroeipootkreeftje vooral langs de oostkust aangetroffen. Ten noordoosten van de haven van Zeebrugge nam de populatie tijdens deze periode gestaag toe en tegen 1958 bleek 28 % (lokaal tot 66 %) van de mosselen geïnfecteerd te zijn met deze parasiet (tegenover slechts 4 tot 8 % in 1950). Ten westen van de haven bleek de parasiet veel minder aanwezig (rond 10 % tegen 1958) en ten westen van Oostende bleek deze parasiet bijna niet meer voor te komen. Deze distributie zou vooral te maken hebben met de zeestromingen die in oostelijke richting lopen. De dijk van de haven van Zeebrugge werkt als een barrière voor de westwaartse verspreiding van deze parasiet <ref name = Leloup1960>Leloup, E. (1960). Recherches sur la répartition de ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, 1905, le long de la côte belge (1950-1958) Bull. K. Belg. Inst. Nat. Wet. 36(4): 1-12. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=7899 details]</ref>.<P><br />
<br />
In 1971 werd het rood darmroeipootkreeftje nog eens gemeld in de Oostendse Spuikom: in oktober van dat jaar bleek meer dan 24 % van de mosselen geïnfecteerd te zijn <ref name = Leloup1973> Leloup, E. (1973). Recherches sur l'ostréiculture dans le bassin de chasse d'Ostende en 1970 et 1971 Bull. K. Belg. Inst. Nat. Wet. 49(10): 1-23. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=3473 details]</ref>. <br />
<br />
Hoewel recente informatie ontbreekt, is deze parasiet waarschijnlijk nog steeds aanwezig langsheen onze kust, maar wordt er gewoon niet op gelet <ref name = Francis>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=320 Francis Kerckhof] 2011.</ref><ref name = Manu>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=2889 Emmanuel Dumoulin] 2011.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
In tegenstelling tot het Middellandse Zeegebied – waar het rood darmroeipootkreeftje voorkomt in diepwatermosselen ''Mytilus galloprovincialis'' – worden in Noord-Europa voornamelijk blauwe of eetbare mosselen ''Mytilus edulis'' geïnfecteerd. <P><br />
<br />
De eerste waarneming van deze parasiet buiten de Middellandse Zee vond plaats te Portsmouth (Verenigd Koninkrijk) in 1937 in een mossel <ref name = Nobanis>European Network on Invasive Alien Species (NOBANIS). ''Mytilicola intestinalis'', Steuer, 1902 – Red worm disease? [http://www.nobanis.org/MarineIdkey/Small%20crustaceans/MytilicolaIntestinalis.htm online beschikbaar], geraadpleegd op 24-09-2011.</ref>. Het bleef hier echter niet bij en in 1938 werden geïnfecteerde mosselen aangetroffen nabij Cuxhaven en Ostfriesland in de Duitse Waddenzee <ref name = Davey1988> </ref>. Hierna volgden Ierland (1948) <ref name = Minchin2007>Minchin, D. (2007). A checklist of alien and cryptogenic aquatic species in Ireland Aquat. Invasions 2(4): 341-366. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=199605 details]</ref>, de Frans-Atlantische kust (Normandië, 1949) <ref name = Goulletquer2002>Goulletquer, P.; Bachelet, G.; Sauriau, P.G.; Noel, P. (2002). Open Atlantic coast of Europe: a century of introduced species, in: Leppäkoski, E. et al. (Ed.) (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 276-290. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40609 details]</ref>, Nederland (Zandkreek, 9 september 1949) <ref name = Wolf2005>Wolff, W.J. (2005). Non-indigenous marine and estuarine species in the Netherlands Zool. Meded. 79(1): 3-116. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=101200 details] </ref> en Noordwest Denenmarken (Limfjord in 1964) <ref name = Nobanis> </ref>.<P><br />
<br />
Na zijn introductie in Noord-Europa nam dit roeipootkreeftje in de jaren 1950 epidemische proporties aan in de mosselpopulatie. Vandaag - meer dan 50 jaar later - is deze parasiet nog altijd wijdverspreid in het Noordzeegebied <ref name = Elsner>Elsner, N.O.; Jacobsen, S.; Thieltges, D.W.; Reise, K. (2011). Alien parasitic copepods in mussels and oysters of the Wadden Sea Helgol. Mar. Res. 65(3): 299-307. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206839 details] </ref>. In Europa komt de soort voor van Denemarken tot Italië – het Verenigd Koninkrijk en Ierland inbegrepen – maar niet in de Baltische Zee <ref name = Meyers2009>Meyers, T.R.; Burton, T. (2009). Diseases of wild and cultured shellfish in Alaska. Alaska Department of Fish and Game: Alaska. 130 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207808 details]</ref>. De soort vormt vandaag geen probleem voor de mosselkweek <ref name = Stock1993> Stock, J.H. (1993). Copepoda (Crustacea) associated with commercial and non-commercial Bivalvia in the East Scheldt, The Netherlands Bijdr. Dierkd. 63(1): 61-64. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=116423 details]</ref>, hoewel hij in Engeland en Spanje - waar op sommige plaatsen tot 80 % van de mosselen geïnfecteerd zijn - nog steeds abundant aan te treffen is <ref name = Robledo1994>Robledo, J.A.F.; Santarém, M.M.; Figueras, A. (1994). Parasite loads of rafted blue mussels (''Mytilus galloprovincialis'') in Spain with special reference to the copepod, ''Mytilicola intestinalis'' Aquaculture 127: 287-302. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207866 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Waarschijnlijk werd het rood darmroeipootkreeftje vanuit de Middellandse Zee meegedragen met geïnfecteerde mosselen voor aquacultuur of met mosselen die op de romp van schepen vastgehecht waren <ref name = Korringa1968> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Het rood darmroeipootkreeftje is een parasiet van schelpdieren, vooral in diepwatermosselen ''Mytilus galloprovincialis'' en mosselen ''Mytilus edulis''. Langs onze kust vindt dit parasitair roeipootkreeftje – in bescheiden mate – mosselen terug als geschikte gastheer <ref name = Korringa1968> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
De larven van deze parasiet zwemmen enkele dagen vrij rond, wat een beperkte actieve verspreiding mogelijk maakt <ref name = Korringa1968> </ref>.<P><br />
Mosselen, de gastheren van deze parasiet, hebben een vast substraat nodig om zich te vestigen. Mosselen die voorkomen in de ondiepe bodems voor de kust, blijken een hogere infectiegraad te hebben dan mosselen die zich aan pieren, touwen, of in hangculturen vestigen. Dit zou te maken hebben met de neiging van de rood darmroeipootkreeftjes om naar de bodem - weg van het licht - te zwemmen op zoek naar gastheren <ref name = Davey1988> </ref>. In gebieden met rustig water zonder sterke stromingen (zoals havens) is de verspreiding van de larven beperkt, waardoor ze dezelfde mosselpopulaties opnieuw infecteren. Hierdoor zijn de mosselen in havengebieden doorgaans meer geïnfecteerd dan minder beschutte mosselpopulaties <ref name = Davey1988> </ref>. Ook mosselen gekweekt in open zee hebben doorgaans een lage infectiegraad <ref name = Buck2005>Buck, B.H.; Thieltges, D.W.; Walter, U.; Nehls, G.; Rosenthal, H. (2005). Inshore-offshore comparison of parasite infestation in ''Mytilus edulis'': implications for open ocean aquaculture J. Appl. Ichthyol. 21: 107-113. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206963 details]</ref>. <P><br />
<br />
In tegenstelling tot andere parasieten produceert het rood darmroeipootkreeftje slechts een relatief klein aantal nakomelingen (een 300 tal eitjes per cyclus). Gezien een succesvolle voortplanting vereist dat zowel een mannelijke als een vrouwelijke parasiet in dezelfde mossel moeten aanwezig zijn, bepert dit eveneens de infectie van mosselpopulaties. Wanneer er slechts een paar procent van de mosselen geïnfecteerd zijn, zullen er zeer weinig mosselen zijn waarin beide geslachten tegelijkertijd aanwezig zijn <ref name = Davey1988> </ref>. <P><br />
<br />
Het rood darmroeipootkreeftje tolereert een wijd spectrum aan temperaturen, gaande van -1,4 tot 30 °C <ref name = Korringa1968> </ref>. De watertemperatuur heeft echter wél een invloed op de voortplantingscyclus van dit roeipootkreeftje. In Noord-Europa leidt een verhoogde watertemperatuur tot een populatietoename van maart tot september, terwijl deze seizoenaliteit afwezig is in de Middellandse Zee <ref name = Davey1988> </ref>. <P><br />
<br />
De brede zouttolerantie van deze parasiet wordt gedemonstreerd door zijn voorkomen in zowel estuaria als in de open zee <ref name = Korringa1968> </ref>. De soort kan overleven in zeewater (zoutgehalte van 35 PSU) en ook in brak water met vrij lage zoutgehaltes (5 PSU), al lijkt hij het dan het moeilijker te hebben om mosselen te infecteren <ref name = Bolster1954>Bolster, G.C. (1954). The biology and dispersal of ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, a copepod parasite of mussels. Fishery Investigations. Series II, XVIII(6). Her Majesty's Stationery Office: London. 30 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206903 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Deze parasiet werd aanvankelijk verantwoordelijk geacht voor de massale sterfte van mosselen en de daaropvolgende stilstand van de mosselindustrie in Nederland in 1949 en in Duitsland in 1950. Men vermoedde dat parasieten de filtercapaciteit en de voedselopname van de mosselen bemoeilijkten en zo een negatieve invloed hadden op de groeisnelheid en het vleesgewicht. Doordat geïnfecteerde mosselen meer energie verbruiken, zou de parasiet onder extreme omstandigheden kunnen leiden tot massale mosselsterfte <ref name = Korringa1968> </ref>. <P><br />
<br />
Deze stelling was echter controversieel. Zo kon niet uitgesloten worden dat andere ziekteverwekkers of ongunstige omgevingsomstandigheden verantwoordelijk waren voor de mosselsterfte <ref name = Dollfus> Dollfus, R.Ph. (1951). Le copépode ''Mytilicola intestinalis'' A. Steuer peut-il être la cause d'une maladie épidémique des moules? Rev. Trav. Off. Pêch. Marit. XVII(2): 81-84. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206964 details]</ref>. Meer recent werd er aangetoond dat dit roeipootkreeftje zich enkel voedt met materiaal dat niet door de mossel zelf gebruikt wordt en er dus enkel niet-noodzakelijke voedingsstoffen van de mossel worden afgenomen <ref name = Davey1988> </ref>. Het is echter nog steeds niet zeker of het rood darmroeipootkreeftje een (sterk) negatief effect heeft op de vleesgewicht van de getroffen mossel <ref name = Thesisen1987>Theisen, B.F. (1987). ''Mytilicola intestinalis'' Steuer and the condition of its host ''Mytilus edulis'' L. Ophelia 27(2): 77-86. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206961 details]</ref>. Zo kan aanhechting van de parasiet de ingewanden van de mossel irriteren en beschadigen <ref name = Robledo1994> </ref>. Indirecte effecten kunnen evenmin uitgesloten worden. Zo is het mogelijk dat de parasiet de mossel meer vatbaar maakt voor (andere) ziekteverwekkers, parasitaire infecties of toxische stoffen <ref name = Davey1988> </ref>.<P><br />
<br />
Controle op de introductie van schelpdieren in niet-geïnfecteerde gebieden is wellicht de meest efficiënte maatregel om infecties door het rood darmroeipootkreeftje te voorkomen <ref name = Gresty1992>Gresty, K.A. (1992). Ultrastructure of the midgut of the copepod ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, an endoparasite of the mussel ''Mytilus edulis'' L. J. Crust. Biol. 12(2): 169-177. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207812 details]</ref>. Daarnaast kan men de infectiegraad beperken door de dichtheden van de mosselen tijdens het kweken laag te houden <ref name = Canada>Fisheries and Oceans Canada. Synopsis of Infectious Diseases and Parasites of Commercially Exploited Shellfish. ''Mytilicola intestinalis'' (Red Worm Disease) of Mussels. [http://www.pac.dfo-mpo.gc.ca/science/species-especes/shellfish-coquillages/diseases-maladies/pages/mirwdmu-eng.htm online beschikbaar], geraadpleegd op 24-08-2011.</ref>. Mosselen gekweekt op palen en touwen in snelstromend water, in open zee of in brak water blijken minder last te hebben van deze parasiet <ref name = Davey1988> </ref><ref name = Buck2005> </ref>. Het gebruik van pesticiden is af te raden als oplossing omwille van hun giftigheid voor andere (niet-schadelijke) zeebewoners en het milieu. <P><br />
<br />
Naast mosselen kunnen ook oesters geïnfecteerd worden, maar het percentage blijft verwaarloosbaar laag en er werden tot noch toe geen negatieve effecten geobserveerd <ref name = Canada> </ref>.<P><br />
<br />
De aanwezigheid van deze parasiet in de spijsverteringskanalen van mosselen vormt op geen enkel vlak een gevaar voor de consument <ref name = Meyers2009> Meyers, T.R.; Burton, T. (2009). Diseases of wild and cultured shellfish in Alaska. Alaska Department of Fish and Game: Alaska. 130 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207808 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
Bij dissectie van mosselen kan men het rood darmroeipootkreeftje gemakkelijk herkennen aan zijn rode kleur en zijn wormachtig uiterlijk. Hierdoor wordt de infectie soms ook de ‘rode-worm-ziekte’ genoemd, wat een verwarrende terminologie is omdat het hier om een vlokreeftje gaat en niet om een worm. <br />
<br />
Volwassen exemplaren hebben korte uitsteeksels die in paren op de rug staan. Het hoofd bezit één rode oogvlek en drie paar antennes. Het tweede paar antennes kan door de haakachtige vorm dienst doen als anker en voorkomen dat de parasiet uit het spijsverteringsstelsel van de gastheer wordt geduwd <ref name = Hockley1951>Hockley, A.R. (1951). On the biology of ''Myticola intestinalis'' J. Mar. Biol. Ass. U.K. 30(2): 223-232. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206973 details]</ref>. <br />
<br />
Met hun maximale lengte van 9 millimeter zijn de wijfjes ongeveer dubbel zo groot als de mannetjes. Wijfjes bezitten twee uitwendige eierzakken die vasthangen aan het achtereinde van hun lichaam en eveneens rood gekleurd zijn <ref name = Gee1986> Gee, J.M.; Davey, J.T. (1986). Stages in the life history of ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, a copepod parasite of ''Mytilus edulis'' (L.), and the effect of temperature on their rates of development J. Cons. - Cons. Int. Explor. Mer 42(3): 254-264. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=134195 detail]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Minder maar beter''</span>====<br />
<br />
Door zijn parasitaire levenswijze heeft het bouwplan van het rood darmroeipootkreeftje evolutionaire vereenvoudigingen ondergaan. Deze soort is veel kleiner dan andere vrijlevende roeipootkreeftjes en heeft gereduceerde monddelen <ref name = Hockley1951> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Rood_darmroeipootkreeftje&diff=43301Rood darmroeipootkreeftje2011-11-29T15:28:26Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Rood darmroeipootkreeftje<br />
|Foto= <div style="padding:1em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Mytilicolac.jpg|caption|right|190px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Marco Faasse (www.acteon.nl)</span></div><br />
|abstract= <br />
Het rood darmroeipootkreeftje ''Mytilicola intestinalis'' is een parasitair roeipootkreeftje dat zich in het spijsverteringsstelsel van mosselen nestelt. De soort kwam oorspronkelijk voor in de Middellandse Zee en is ongewild in onze streken terechtgekomen samen met het transport van mosselen. De soort werd voor het eerst in België waargenomen in 1950 in mosselen die vanuit Nederland naar de Oostendse Spuikom getransporteerd waren. Niet veel later was de parasiet langs de hele Belgische oostkust te vinden. Vermoedelijk is de soort nog steeds bij ons aanwezig, maar wordt er gewoon niet op gelet.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=128900 ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, 1902 ]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Het rood darmroeipootkreeftje nestelt zich in het spijsverteringsstelsel van mosselen ''Mytilus edulis'' en diepwatermosselen ''Mytilus galloprovincialis'' <ref name = Davey1988> Davey, J.T.; Gee, J.M. (1988). ''Mytilicola intestinalis'', a copepod parasite of blue mussels, in: Fisher, W.S. (1988). Disease processes in marine bivalve molluscs. Special Publication. American Fisheries Society, 18: pp. 64-73. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206962 details]</ref>. <P><br />
<br />
In 1902 werd deze parasiet beschreven op basis van exemplaren die in diepwatermosselen uit de Adriatische Zee (de zee tussen Italië en Griekenland) werden aangetroffen <ref name = Steuer>Steuer, A. (1902). ''Mytilicola intestinalis'' n. gen. n. spec. aus dem Darme von ''Mytilus galloprovincialis'' Lam. (Vorläufige Mittheilung) Zool. Anz. 25: 635-637. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206844 details]</ref>. Het Middellandse Zeegebied wordt dan ook als het oorsprongsgebied van het rood darmroeipootkreeftje beschouwd <ref name = Korringa1968>Korringa, P. (1968). On the ecology and distribution of the parasitic copepod ''Mytilicola intestinalis'' Steuer Bijdr. Dierkd. 38: 47-57. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206824 details]</ref>.<P> <br />
<br />
Er werd echter geopperd dat deze parasiet mogelijk van nature in Noord-Europa voorkomt, maar omwille van de lage infectiegraad niet opgemerkt werd <ref name = Davey1988> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
In augustus 1950 ontdekten Belgische mosseltelers in de Spuikom van Oostende voor het eerst het rood darmroeipootkreeftje in mosselen ''Mytilus edulis'' die vanuit Nederland waren ingevoerd. Tijdens de daaropvolgende maanden bleek dat deze parasiet reeds langs de volledige Belgische oostkust – van Oostende tot aan de Belgisch-Nederlandse grens – voorkwam <ref name= Leloup1951>Leloup, E. (1951). IX. - Sur la présence de ''Mytilicola intestinalis'' Steuer le long de la côte Belge Rev. Trav. Off. Pêch. Marit. 17(2): 57-58. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=12086 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Tijdens inspecties van mosselen verzameld op strandhoofden en havenpieren langs de hele Belgische kust tussen 1950 en 1958, werd het rood darmroeipootkreeftje vooral langs de oostkust aangetroffen. Ten noordoosten van de haven van Zeebrugge nam de populatie tijdens deze periode gestaag toe en tegen 1958 bleek 28 % (lokaal tot 66 %) van de mosselen geïnfecteerd te zijn met deze parasiet (tegenover slechts 4 tot 8 % in 1950). Ten westen van de haven bleek de parasiet veel minder aanwezig (rond 10 % tegen 1958) en ten westen van Oostende bleek deze parasiet bijna niet meer voor te komen. Deze distributie zou vooral te maken hebben met de zeestromingen die in oostelijke richting lopen. De dijk van de haven van Zeebrugge werkt als een barrière voor de westwaartse verspreiding van deze parasiet <ref name = Leloup1960>Leloup, E. (1960). Recherches sur la répartition de ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, 1905, le long de la côte belge (1950-1958) Bull. K. Belg. Inst. Nat. Wet. 36(4): 1-12. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=7899 details]</ref>.<P><br />
<br />
In 1971 werd het rood darmroeipootkreeftje nog eens gemeld in de Oostendse Spuikom: in oktober van dat jaar bleek meer dan 24 % van de mosselen geïnfecteerd te zijn <ref name = Leloup1973> Leloup, E. (1973). Recherches sur l'ostréiculture dans le bassin de chasse d'Ostende en 1970 et 1971 Bull. K. Belg. Inst. Nat. Wet. 49(10): 1-23. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=3473 details]</ref>. <br />
<br />
Hoewel recente informatie ontbreekt, is deze parasiet waarschijnlijk nog steeds aanwezig langsheen onze kust, maar wordt er gewoon niet op gelet <ref name = Francis>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=320 Francis Kerckhof] 2011.</ref><ref name = Manu>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=2889 Emmanuel Dumoulin] 2011.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
In tegenstelling tot het Middellandse Zeegebied – waar het rood darmroeipootkreeftje voorkomt in diepwatermosselen ''Mytilus galloprovincialis'' – worden in Noord-Europa voornamelijk blauwe of eetbare mosselen ''Mytilus edulis'' geïnfecteerd. <P><br />
<br />
De eerste waarneming van deze parasiet buiten de Middellandse Zee vond plaats te Portsmouth (Verenigd Koninkrijk) in 1937 in een mossel <ref name = Nobanis>European Network on Invasive Alien Species (NOBANIS). ''Mytilicola intestinalis'', Steuer, 1902 – Red worm disease? [http://www.nobanis.org/MarineIdkey/Small%20crustaceans/MytilicolaIntestinalis.htm online beschikbaar], geraadpleegd op 24-09-2011.</ref>. Het bleef hier echter niet bij en in 1938 werden geïnfecteerde mosselen aangetroffen nabij Cuxhaven en Ostfriesland in de Duitse Waddenzee <ref name = Davey1988> </ref>. Hierna volgden Ierland (1948) <ref name = Minchin2007>Minchin, D. (2007). A checklist of alien and cryptogenic aquatic species in Ireland Aquat. Invasions 2(4): 341-366. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=199605 details]</ref>, de Frans-Atlantische kust (Normandië, 1949) <ref name = Goulletquer2002>Goulletquer, P.; Bachelet, G.; Sauriau, P.G.; Noel, P. (2002). Open Atlantic coast of Europe: a century of introduced species, in: Leppäkoski, E. et al. (Ed.) (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 276-290. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40609 details]</ref>, Nederland (Zandkreek, 9 september 1949) <ref name = Wolf2005>Wolff, W.J. (2005). Non-indigenous marine and estuarine species in the Netherlands Zool. Meded. 79(1): 3-116. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=101200 details] </ref> en Noordwest Denenmarken (Limfjord in 1964) <ref name = Nobanis> </ref>.<P><br />
<br />
Na zijn introductie in Noord-Europa nam dit roeipootkreeftje in de jaren 1950 epidemische proporties aan in de mosselpopulatie. Vandaag - meer dan 50 jaar later - is deze parasiet nog altijd wijdverspreid in het Noordzeegebied <ref name = Elsner>Elsner, N.O.; Jacobsen, S.; Thieltges, D.W.; Reise, K. (2011). Alien parasitic copepods in mussels and oysters of the Wadden Sea Helgol. Mar. Res. 65(3): 299-307. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206839 details] </ref>. In Europa komt de soort voor van Denemarken tot Italië – het Verenigd Koninkrijk en Ierland inbegrepen – maar niet in de Baltische Zee <ref name = Meyers2009>Meyers, T.R.; Burton, T. (2009). Diseases of wild and cultured shellfish in Alaska. Alaska Department of Fish and Game: Alaska. 130 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207808 details]</ref>. De soort vormt vandaag geen probleem voor de mosselkweek <ref name = Stock1993> Stock, J.H. (1993). Copepoda (Crustacea) associated with commercial and non-commercial Bivalvia in the East Scheldt, The Netherlands Bijdr. Dierkd. 63(1): 61-64. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=116423 details]</ref>, hoewel hij in Engeland en Spanje - waar op sommige plaatsen tot 80 % van de mosselen geïnfecteerd zijn - nog steeds abundant aan te treffen is <ref name = Robledo1994>Robledo, J.A.F.; Santarém, M.M.; Figueras, A. (1994). Parasite loads of rafted blue mussels (''Mytilus galloprovincialis'') in Spain with special reference to the copepod, ''Mytilicola intestinalis'' Aquaculture 127: 287-302. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207866 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Waarschijnlijk werd het rood darmroeipootkreeftje vanuit de Middellandse Zee meegedragen met geïnfecteerde mosselen voor aquacultuur of met mosselen die op de romp van schepen vastgehecht waren <ref name = Korringa1968> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Het rood darmroeipootkreeftje is een parasiet van schelpdieren, vooral in diepwatermosselen ''Mytilus galloprovincialis'' en mosselen ''Mytilus edulis''. Langs onze kust vindt dit parasitair roeipootkreeftje – in bescheiden mate – mosselen terug als geschikte gastheer <ref name = Korringa1968> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
De larven van deze parasiet zwemmen enkele dagen vrij rond, wat een beperkte actieve verspreiding mogelijk maakt <ref name = Korringa1968> </ref>.<P><br />
Mosselen, de gastheren van deze parasiet, hebben een vast substraat nodig om zich te vestigen. Mosselen die voorkomen in de ondiepe bodems voor de kust, blijken een hogere infectiegraad te hebben dan mosselen die zich aan pieren, touwen, of in hangculturen vestigen. Dit zou te maken hebben met de neiging van de rood darmroeipootkreeftjes om naar de bodem - weg van het licht - te zwemmen op zoek naar gastheren <ref name = Davey1988> </ref>. In gebieden met rustig water zonder sterke stromingen (zoals havens) is de verspreiding van de larven beperkt, waardoor ze dezelfde mosselpopulaties opnieuw infecteren. Hierdoor zijn de mosselen in havengebieden doorgaans meer geïnfecteerd dan minder beschutte mosselpopulaties <ref name = Davey1988> </ref>. Ook mosselen gekweekt in open zee hebben doorgaans een lage infectiegraad <ref name = Buck2005>Buck, B.H.; Thieltges, D.W.; Walter, U.; Nehls, G.; Rosenthal, H. (2005). Inshore-offshore comparison of parasite infestation in ''Mytilus edulis'': implications for open ocean aquaculture J. Appl. Ichthyol. 21: 107-113. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206963 details]</ref>. <P><br />
<br />
In tegenstelling tot andere parasieten produceert het rood darmroeipootkreeftje slechts een relatief klein aantal nakomelingen (een 300 tal eitjes per cyclus). Gezien een succesvolle voortplanting vereist dat zowel een mannelijke als een vrouwelijke parasiet in dezelfde mossel moeten aanwezig zijn, bepert dit eveneens de infectie van mosselpopulaties. Wanneer er slechts een paar procent van de mosselen geïnfecteerd zijn, zullen er zeer weinig mosselen zijn waarin beide geslachten tegelijkertijd aanwezig zijn <ref name = Davey1988> </ref>. <P><br />
<br />
Het rood darmroeipootkreeftje tolereert een wijd spectrum aan temperaturen, gaande van -1,4 tot 30 °C <ref name = Korringa1968> </ref>. De watertemperatuur heeft echter wél een invloed op de voortplantingscyclus van dit roeipootkreeftje. In Noord-Europa leidt een verhoogde watertemperatuur tot een populatietoename van maart tot september, terwijl deze seizoenaliteit afwezig is in de Middellandse Zee <ref name = Davey1988> </ref>. <P><br />
<br />
De brede zouttolerantie van deze parasiet wordt gedemonstreerd door zijn voorkomen in zowel estuaria als in de open zee <ref name = Korringa1968> </ref>. De soort kan overleven in zeewater (zoutgehalte van 35 PSU) en ook in brak water met vrij lage zoutgehaltes (5 PSU), al lijkt hij het dan het moeilijker te hebben om mosselen te infecteren <ref name = Bolster1954>Bolster, G.C. (1954). The biology and dispersal of ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, a copepod parasite of mussels. Fishery Investigations. Series II, XVIII(6). Her Majesty's Stationery Office: London. 30 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206903 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Deze parasiet werd aanvankelijk verantwoordelijk geacht voor de massale sterfte van mosselen en de daaropvolgende stilstand van de mosselindustrie in Nederland in 1949 en in Duitsland in 1950. Men vermoedde dat parasieten de filtercapaciteit en de voedselopname bemoeilijken en zo een negatieve invloed hebben op de groeisnelheid en het vleesgewicht. Doordat geïnfecteerde mosselen meer energie verbruiken, zou de parasiet onder extreme omstandigheden kunnen leiden tot massale mosselsterfte <ref name = Korringa1968> </ref>. <P><br />
<br />
Deze stelling was echter controversieel. Zo kon niet uitgesloten worden dat andere ziekteverwekkers of ongunstige omgevingsomstandigheden verantwoordelijk waren voor de mosselsterfte <ref name = Dollfus> Dollfus, R.Ph. (1951). Le copépode ''Mytilicola intestinalis'' A. Steuer peut-il être la cause d'une maladie épidémique des moules? Rev. Trav. Off. Pêch. Marit. XVII(2): 81-84. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206964 details]</ref>. Meer recent werd er aangetoond dat dit roeipootkreeftje zich enkel voedt met materiaal dat niet door de mossel zelf gebruikt wordt en er dus enkel niet-noodzakelijke voedingsstoffen van de mossel worden afgenomen <ref name = Davey1988> </ref>. Het is echter nog steeds niet zeker of het rood darmroeipootkreeftje een (sterk) negatief effect heeft op de vleesgewicht van de getroffen mossel <ref name = Thesisen1987>Theisen, B.F. (1987). ''Mytilicola intestinalis'' Steuer and the condition of its host ''Mytilus edulis'' L. Ophelia 27(2): 77-86. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206961 details]</ref>. Zo kan aanhechting van de parasiet de ingewanden van de mossel irriteren en beschadigen <ref name = Robledo1994> </ref>. Indirecte effecten kunnen evenmin uitgesloten worden. Zo is het mogelijk dat de parasiet de mossel vatbaarder maakt voor (andere) ziektes/pathogenen/parasitaire infecties of toxische stoffen <ref name = Davey1988> </ref>.<P><br />
<br />
Controle op de introductie van schelpdieren in niet-geïnfecteerde gebieden is wellicht de meest efficiënte maatregel om infecties door het rood darmroeipootkreeftje te voorkomen <ref name = Gresty1992>Gresty, K.A. (1992). Ultrastructure of the midgut of the copepod ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, an endoparasite of the mussel ''Mytilus edulis'' L. J. Crust. Biol. 12(2): 169-177. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207812 details]</ref>. Daarnaast kan men de infectiegraad beperken door de dichtheden/populatiegrootte van de mosselen tijdens het kweken laag te houden <ref name = Canada>Fisheries and Oceans Canada. Synopsis of Infectious Diseases and Parasites of Commercially Exploited Shellfish. ''Mytilicola intestinalis'' (Red Worm Disease) of Mussels. [http://www.pac.dfo-mpo.gc.ca/science/species-especes/shellfish-coquillages/diseases-maladies/pages/mirwdmu-eng.htm online beschikbaar], geraadpleegd op 24-08-2011.</ref>. Mosselen gekweekt op staken en touwen in snelstromend water, in open zee of in brak water blijken minder last te hebben van deze parasiet <ref name = Davey1988> </ref><ref name = Buck2005> </ref>. Het gebruik van pesticiden is af te raden als oplossing omwille van hun giftigheid voor andere (niet-schadelijke) zeebewoners en het milieu. <P><br />
<br />
Naast mosselen kunnen ook oesters geïnfecteerd worden, maar het percentage blijft verwaarloosbaar laag en er werden tot noch toe geen negatieve effecten geobserveerd <ref name = Canada> </ref>.<P><br />
<br />
De aanwezigheid van deze parasiet in de spijsverteringskanalen van mosselen vormt op geen enkel vlak een gevaar voor de consument <ref name = Meyers2009> Meyers, T.R.; Burton, T. (2009). Diseases of wild and cultured shellfish in Alaska. Alaska Department of Fish and Game: Alaska. 130 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207808 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
Bij dissectie van mosselen kan men het rood darmroeipootkreeftje gemakkelijk herkennen aan zijn rode kleur en zijn wormachtig uiterlijk. Hierdoor wordt de infectie soms ook de ‘rode-worm-ziekte’ genoemd, wat een verwarrende terminologie is omdat het hier om een vlokreeftje gaat en niet om een worm. <br />
<br />
Volwassen exemplaren hebben korte uitsteeksels die in paren op de rug staan. Het hoofd bezit één rode oogvlek en drie paar antennes. Het tweede paar antennes kan door de haakachtige vorm dienst doen als anker en voorkomen dat de parasiet uit het spijsverteringsstelsel van de gastheer wordt geduwd <ref name = Hockley1951>Hockley, A.R. (1951). On the biology of ''Myticola intestinalis'' J. Mar. Biol. Ass. U.K. 30(2): 223-232. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206973 details]</ref>. <br />
<br />
Met hun maximale lengte van 9 millimeter zijn de wijfjes ongeveer dubbel zo groot als de mannetjes. Wijfjes bezitten twee uitwendige eierzakken die vasthangen aan het achtereinde van hun lichaam en eveneens rood gekleurd zijn <ref name = Gee1986> Gee, J.M.; Davey, J.T. (1986). Stages in the life history of ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, a copepod parasite of ''Mytilus edulis'' (L.), and the effect of temperature on their rates of development J. Cons. - Cons. Int. Explor. Mer 42(3): 254-264. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=134195 detail]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Minder maar beter''</span>====<br />
<br />
Door zijn parasitaire levenswijze heeft het bouwplan van het rood darmroeipootkreeftje evolutionaire vereenvoudigingen ondergaan. Deze soort is veel kleiner dan andere vrijlevende roeipootkreeftjes en heeft gereduceerde monddelen <ref name = Hockley1951> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Rood_darmroeipootkreeftje&diff=43300Rood darmroeipootkreeftje2011-11-29T15:27:29Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Rood darmroeipootkreeftje<br />
|Foto= <div style="padding:1em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Mytilicolac.jpg|caption|right|190px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Marco Faasse (www.acteon.nl)</span></div><br />
|abstract= <br />
Het rood darmroeipootkreeftje ''Mytilicola intestinalis'' is een parasitair roeipootkreeftje dat zich in het spijsverteringsstelsel van mosselen nestelt. De soort kwam oorspronkelijk voor in de Middellandse Zee en is ongewild in onze streken terechtgekomen samen met het transport van mosselen. De soort werd voor het eerst in België waargenomen in 1950 in mosselen die vanuit Nederland naar de Oostendse Spuikom getransporteerd waren. Niet veel later was de parasiet langs de hele Belgische oostkust te vinden. Vermoedelijk is de soort nog steeds bij ons aanwezig, maar wordt er gewoon niet op gelet.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=128900 ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, 1902 ]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Het rood darmroeipootkreeftje nestelt zich in het spijsverteringsstelsel van mosselen ''Mytilus edulis'' en diepwatermosselen ''Mytilus galloprovincialis'' <ref name = Davey1988> Davey, J.T.; Gee, J.M. (1988). ''Mytilicola intestinalis'', a copepod parasite of blue mussels, in: Fisher, W.S. (1988). Disease processes in marine bivalve molluscs. Special Publication. American Fisheries Society, 18: pp. 64-73. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206962 details]</ref>. <P><br />
<br />
In 1902 werd deze parasiet beschreven op basis van exemplaren die in diepwatermosselen uit de Adriatische Zee (de zee tussen Italië en Griekenland) werden aangetroffen <ref name = Steuer>Steuer, A. (1902). ''Mytilicola intestinalis'' n. gen. n. spec. aus dem Darme von ''Mytilus galloprovincialis'' Lam. (Vorläufige Mittheilung) Zool. Anz. 25: 635-637. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206844 details]</ref>. Het Middellandse Zeegebied wordt dan ook als het oorsprongsgebied van het rood darmroeipootkreeftje beschouwd <ref name = Korringa1968>Korringa, P. (1968). On the ecology and distribution of the parasitic copepod ''Mytilicola intestinalis'' Steuer Bijdr. Dierkd. 38: 47-57. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206824 details]</ref>.<P> <br />
<br />
Er werd echter geopperd dat deze parasiet mogelijk van nature in Noord-Europa voorkomt, maar omwille van de lage infectiegraad niet opgemerkt werd <ref name = Davey1988> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
In augustus 1950 ontdekten Belgische mosseltelers in de Spuikom van Oostende voor het eerst het rood darmroeipootkreeftje in mosselen ''Mytilus edulis'' die vanuit Nederland waren ingevoerd. Tijdens de daaropvolgende maanden bleek dat deze parasiet reeds langs de volledige Belgische oostkust – van Oostende tot aan de Belgisch-Nederlandse grens – voorkwam <ref name= Leloup1951>Leloup, E. (1951). IX. - Sur la présence de ''Mytilicola intestinalis'' Steuer le long de la côte Belge Rev. Trav. Off. Pêch. Marit. 17(2): 57-58. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=12086 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Tijdens inspecties van mosselen verzameld op strandhoofden en havenpieren langs de hele Belgische kust tussen 1950 en 1958, werd het rood darmroeipootkreeftje vooral langs de oostkust aangetroffen. Ten noordoosten van de haven van Zeebrugge nam de populatie tijdens deze periode gestaag toe en tegen 1958 bleek 28 % (lokaal tot 66 %) van de mosselen geïnfecteerd te zijn met deze parasiet (tegenover slechts 4 tot 8 % in 1950). Ten westen van de haven bleek de parasiet veel minder aanwezig (rond 10 % tegen 1958) en ten westen van Oostende bleek deze parasiet bijna niet meer voor te komen. Deze distributie zou vooral te maken hebben met de zeestromingen die in oostelijke richting lopen. De dijk van de haven van Zeebrugge werkt als een barrière voor de westwaartse verspreiding van deze parasiet <ref name = Leloup1960>Leloup, E. (1960). Recherches sur la répartition de ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, 1905, le long de la côte belge (1950-1958) Bull. K. Belg. Inst. Nat. Wet. 36(4): 1-12. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=7899 details]</ref>.<P><br />
<br />
In 1971 werd het rood darmroeipootkreeftje nog eens gemeld in de Oostendse Spuikom: in oktober van dat jaar bleek meer dan 24 % van de mosselen geïnfecteerd te zijn <ref name = Leloup1973> Leloup, E. (1973). Recherches sur l'ostréiculture dans le bassin de chasse d'Ostende en 1970 et 1971 Bull. K. Belg. Inst. Nat. Wet. 49(10): 1-23. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=3473 details]</ref>. <br />
<br />
Hoewel recente informatie ontbreekt, is deze parasiet waarschijnlijk nog steeds aanwezig langsheen onze kust, maar wordt er gewoon niet op gelet <ref name = Francis>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=320 Francis Kerckhof] 2011.</ref><ref name = Manu>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=2889 Emmanuel Dumoulin] 2011.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
In tegenstelling tot het Middellandse Zeegebied – waar het rood darmroeipootkreeftje voorkomt in diepwatermosselen ''Mytilus galloprovincialis'' – worden in Noord-Europa voornamelijk blauwe of eetbare mosselen ''Mytilus edulis'' geïnfecteerd. <P><br />
<br />
De eerste waarneming van deze parasiet buiten de Middellandse Zee vond plaats te Portsmouth (Verenigd Koninkrijk) in 1937 in een mossel <ref name = Nobanis>European Network on Invasive Alien Species (NOBANIS). ''Mytilicola intestinalis'', Steuer, 1902 – Red worm disease? [http://www.nobanis.org/MarineIdkey/Small%20crustaceans/MytilicolaIntestinalis.htm online beschikbaar], geraadpleegd op 24-09-2011.</ref>. Het bleef hier echter niet bij en in 1938 werden geïnfecteerde mosselen aangetroffen nabij Cuxhaven en Ostfriesland in de Duitse Waddenzee <ref name = Davey1988> </ref>. Hierna volgden Ierland (1948) <ref name = Minchin2007>Minchin, D. (2007). A checklist of alien and cryptogenic aquatic species in Ireland Aquat. Invasions 2(4): 341-366. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=199605 details]</ref>, de Frans-Atlantische kust (Normandië, 1949) <ref name = Goulletquer2002>Goulletquer, P.; Bachelet, G.; Sauriau, P.G.; Noel, P. (2002). Open Atlantic coast of Europe: a century of introduced species, in: Leppäkoski, E. et al. (Ed.) (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 276-290. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40609 details]</ref>, Nederland (Zandkreek, 9 september 1949) <ref name = Wolf2005>Wolff, W.J. (2005). Non-indigenous marine and estuarine species in the Netherlands Zool. Meded. 79(1): 3-116. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=101200 details] </ref> en Noordwest Denenmarken (Limfjord in 1964) <ref name = Nobanis> </ref>.<P><br />
<br />
Na zijn introductie in Noord-Europa nam dit roeipootkreeftje in de jaren 1950 epidemische proporties aan in de mosselpopulatie. Vandaag - meer dan 50 jaar later - is deze parasiet nog altijd wijdverspreid in het Noordzeegebied <ref name = Elsner>Elsner, N.O.; Jacobsen, S.; Thieltges, D.W.; Reise, K. (2011). Alien parasitic copepods in mussels and oysters of the Wadden Sea Helgol. Mar. Res. 65(3): 299-307. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206839 details] </ref>. In Europa komt de soort voor van Denemarken tot Italië – het Verenigd Koninkrijk en Ierland inbegrepen – maar niet in de Baltische Zee <ref name = Meyers2009>Meyers, T.R.; Burton, T. (2009). Diseases of wild and cultured shellfish in Alaska. Alaska Department of Fish and Game: Alaska. 130 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207808 details]</ref>. De soort vormt vandaag geen probleem voor de mosselkweek <ref name = Stock1993> Stock, J.H. (1993). Copepoda (Crustacea) associated with commercial and non-commercial Bivalvia in the East Scheldt, The Netherlands Bijdr. Dierkd. 63(1): 61-64. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=116423 details]</ref>, hoewel hij in Engeland en Spanje - waar op sommige plaatsen tot 80 % van de mosselen geïnfecteerd zijn - nog steeds abundant aan te treffen is <ref name = Robledo1994>Robledo, J.A.F.; Santarém, M.M.; Figueras, A. (1994). Parasite loads of rafted blue mussels (''Mytilus galloprovincialis'') in Spain with special reference to the copepod, ''Mytilicola intestinalis'' Aquaculture 127: 287-302. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207866 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Waarschijnlijk werd het rood darmroeipootkreeftje vanuit de Middellandse Zee meegedragen met geïnfecteerde mosselen voor aquacultuur of met mosselen die op de romp van schepen vastgehecht waren <ref name = Korringa1968> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Het rood darmroeipootkreeftje is een parasiet van schelpdieren, vooral in diepwatermosselen ''Mytilus galloprovincialis'' en mosselen ''Mytilus edulis''. Langs onze kust vindt dit parasitair roeipootkreeftje – in bescheiden mate – mosselen terug als geschikte gastheer <ref name = Korringa1968> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
De larven van deze parasiet zwemmen enkele dagen vrij rond, wat een beperkte actieve verspreiding mogelijk maakt <ref name = Korringa1968> </ref>.<P><br />
Mosselen, de gastheren van deze parasiet, hebben een vast substraat nodig om zich te vestigen. Mosselen die voorkomen in de ondiepe bodems voor de kust, blijken een hogere infectiegraad te hebben dan mosselen die zich aan pieren, touwen, of in hangculturen vestigen. Dit zou te maken hebben met de neiging van de rood darmroeipootkreeftjes om naar de bodem - weg van het licht - te zwemmen op zoek naar gastheren <ref name = Davey1988> </ref>. In gebieden met rustig water zonder sterke stromingen (zoals havens) is de verspreiding van de larven beperkt, waardoor ze dezelfde mosselpopulaties opnieuw infecteren. Hierdoor zijn de mosselen in havengebieden doorgaans meer geïnfecteerd dan minder beschutte mosselpopulaties <ref name = Davey1988> </ref>. Ook mosselen gekweekt in open zee hebben doorgaans een lage infectiegraad <ref name = Buck2005>Buck, B.H.; Thieltges, D.W.; Walter, U.; Nehls, G.; Rosenthal, H. (2005). Inshore-offshore comparison of parasite infestation in ''Mytilus edulis'': implications for open ocean aquaculture J. Appl. Ichthyol. 21: 107-113. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206963 details]</ref>. <P><br />
In tegenstelling tot andere parasieten produceert het rood darmroeipootkreeftje slechts een relatief klein aantal nakomelingen (een 300 tal eitjes per cyclus). De infectie van mosselpopulaties wordt eveneens beperkt doordat voor een succesvolle voortplanting zowel een mannelijke als een vrouwelijke parasiet dezelfde mossel moet infecteren. Wanneer er slechts een paar procent van de mosselen geïnfecteerd zijn, zullen er zeer weinig mosselen zijn waarin beide geslachten tegelijkertijd aanwezig zijn <ref name = Davey1988> </ref>. <P><br />
<br />
Het rood darmroeipootkreeftje tolereert een wijd spectrum aan temperaturen, gaande van -1,4 tot 30 °C <ref name = Korringa1968> </ref>. De watertemperatuur heeft echter wél een invloed op de voortplantingscyclus van dit roeipootkreeftje. In Noord-Europa leidt een verhoogde watertemperatuur tot een populatietoename van maart tot september, terwijl deze seizoenaliteit afwezig is in de Middellandse Zee <ref name = Davey1988> </ref>. <P><br />
<br />
De brede zouttolerantie van deze parasiet wordt gedemonstreerd door zijn voorkomen in zowel estuaria als in de open zee <ref name = Korringa1968> </ref>. De soort kan overleven in zeewater (zoutgehalte van 35 PSU) en ook in brak water met vrij lage zoutgehaltes (5 PSU), al lijkt hij het dan het moeilijker te hebben om mosselen te infecteren <ref name = Bolster1954>Bolster, G.C. (1954). The biology and dispersal of ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, a copepod parasite of mussels. Fishery Investigations. Series II, XVIII(6). Her Majesty's Stationery Office: London. 30 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206903 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Deze parasiet werd aanvankelijk verantwoordelijk geacht voor de massale sterfte van mosselen en de daaropvolgende stilstand van de mosselindustrie in Nederland in 1949 en in Duitsland in 1950. Men vermoedde dat parasieten de filtercapaciteit en de voedselopname bemoeilijken en zo een negatieve invloed hebben op de groeisnelheid en het vleesgewicht. Doordat geïnfecteerde mosselen meer energie verbruiken, zou de parasiet onder extreme omstandigheden kunnen leiden tot massale mosselsterfte <ref name = Korringa1968> </ref>. <P><br />
<br />
Deze stelling was echter controversieel. Zo kon niet uitgesloten worden dat andere ziekteverwekkers of ongunstige omgevingsomstandigheden verantwoordelijk waren voor de mosselsterfte <ref name = Dollfus> Dollfus, R.Ph. (1951). Le copépode ''Mytilicola intestinalis'' A. Steuer peut-il être la cause d'une maladie épidémique des moules? Rev. Trav. Off. Pêch. Marit. XVII(2): 81-84. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206964 details]</ref>. Meer recent werd er aangetoond dat dit roeipootkreeftje zich enkel voedt met materiaal dat niet door de mossel zelf gebruikt wordt en er dus enkel niet-noodzakelijke voedingsstoffen van de mossel worden afgenomen <ref name = Davey1988> </ref>. Het is echter nog steeds niet zeker of het rood darmroeipootkreeftje een (sterk) negatief effect heeft op de vleesgewicht van de getroffen mossel <ref name = Thesisen1987>Theisen, B.F. (1987). ''Mytilicola intestinalis'' Steuer and the condition of its host ''Mytilus edulis'' L. Ophelia 27(2): 77-86. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206961 details]</ref>. Zo kan aanhechting van de parasiet de ingewanden van de mossel irriteren en beschadigen <ref name = Robledo1994> </ref>. Indirecte effecten kunnen evenmin uitgesloten worden. Zo is het mogelijk dat de parasiet de mossel vatbaarder maakt voor (andere) ziektes/pathogenen/parasitaire infecties of toxische stoffen <ref name = Davey1988> </ref>.<P><br />
<br />
Controle op de introductie van schelpdieren in niet-geïnfecteerde gebieden is wellicht de meest efficiënte maatregel om infecties door het rood darmroeipootkreeftje te voorkomen <ref name = Gresty1992>Gresty, K.A. (1992). Ultrastructure of the midgut of the copepod ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, an endoparasite of the mussel ''Mytilus edulis'' L. J. Crust. Biol. 12(2): 169-177. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207812 details]</ref>. Daarnaast kan men de infectiegraad beperken door de dichtheden/populatiegrootte van de mosselen tijdens het kweken laag te houden <ref name = Canada>Fisheries and Oceans Canada. Synopsis of Infectious Diseases and Parasites of Commercially Exploited Shellfish. ''Mytilicola intestinalis'' (Red Worm Disease) of Mussels. [http://www.pac.dfo-mpo.gc.ca/science/species-especes/shellfish-coquillages/diseases-maladies/pages/mirwdmu-eng.htm online beschikbaar], geraadpleegd op 24-08-2011.</ref>. Mosselen gekweekt op staken en touwen in snelstromend water, in open zee of in brak water blijken minder last te hebben van deze parasiet <ref name = Davey1988> </ref><ref name = Buck2005> </ref>. Het gebruik van pesticiden is af te raden als oplossing omwille van hun giftigheid voor andere (niet-schadelijke) zeebewoners en het milieu. <P><br />
<br />
Naast mosselen kunnen ook oesters geïnfecteerd worden, maar het percentage blijft verwaarloosbaar laag en er werden tot noch toe geen negatieve effecten geobserveerd <ref name = Canada> </ref>.<P><br />
<br />
De aanwezigheid van deze parasiet in de spijsverteringskanalen van mosselen vormt op geen enkel vlak een gevaar voor de consument <ref name = Meyers2009> Meyers, T.R.; Burton, T. (2009). Diseases of wild and cultured shellfish in Alaska. Alaska Department of Fish and Game: Alaska. 130 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207808 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
Bij dissectie van mosselen kan men het rood darmroeipootkreeftje gemakkelijk herkennen aan zijn rode kleur en zijn wormachtig uiterlijk. Hierdoor wordt de infectie soms ook de ‘rode-worm-ziekte’ genoemd, wat een verwarrende terminologie is omdat het hier om een vlokreeftje gaat en niet om een worm. <br />
<br />
Volwassen exemplaren hebben korte uitsteeksels die in paren op de rug staan. Het hoofd bezit één rode oogvlek en drie paar antennes. Het tweede paar antennes kan door de haakachtige vorm dienst doen als anker en voorkomen dat de parasiet uit het spijsverteringsstelsel van de gastheer wordt geduwd <ref name = Hockley1951>Hockley, A.R. (1951). On the biology of ''Myticola intestinalis'' J. Mar. Biol. Ass. U.K. 30(2): 223-232. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206973 details]</ref>. <br />
<br />
Met hun maximale lengte van 9 millimeter zijn de wijfjes ongeveer dubbel zo groot als de mannetjes. Wijfjes bezitten twee uitwendige eierzakken die vasthangen aan het achtereinde van hun lichaam en eveneens rood gekleurd zijn <ref name = Gee1986> Gee, J.M.; Davey, J.T. (1986). Stages in the life history of ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, a copepod parasite of ''Mytilus edulis'' (L.), and the effect of temperature on their rates of development J. Cons. - Cons. Int. Explor. Mer 42(3): 254-264. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=134195 detail]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Minder maar beter''</span>====<br />
<br />
Door zijn parasitaire levenswijze heeft het bouwplan van het rood darmroeipootkreeftje evolutionaire vereenvoudigingen ondergaan. Deze soort is veel kleiner dan andere vrijlevende roeipootkreeftjes en heeft gereduceerde monddelen <ref name = Hockley1951> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Rood_darmroeipootkreeftje&diff=43299Rood darmroeipootkreeftje2011-11-29T15:25:48Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Rood darmroeipootkreeftje<br />
|Foto= <div style="padding:1em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Mytilicolac.jpg|caption|right|190px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Marco Faasse (www.acteon.nl)</span></div><br />
|abstract= <br />
Het rood darmroeipootkreeftje ''Mytilicola intestinalis'' is een parasitair roeipootkreeftje dat zich in het spijsverteringsstelsel van mosselen nestelt. De soort kwam oorspronkelijk voor in de Middellandse Zee en is ongewild in onze streken terechtgekomen samen met het transport van mosselen. De soort werd voor het eerst in België waargenomen in 1950 in mosselen die vanuit Nederland naar de Oostendse Spuikom getransporteerd waren. Niet veel later was de parasiet langs de hele Belgische oostkust te vinden. Vermoedelijk is de soort nog steeds bij ons aanwezig, maar wordt er gewoon niet op gelet.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=128900 ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, 1902 ]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Het rood darmroeipootkreeftje nestelt zich in het spijsverteringsstelsel van mosselen ''Mytilus edulis'' en diepwatermosselen ''Mytilus galloprovincialis'' <ref name = Davey1988> Davey, J.T.; Gee, J.M. (1988). ''Mytilicola intestinalis'', a copepod parasite of blue mussels, in: Fisher, W.S. (1988). Disease processes in marine bivalve molluscs. Special Publication. American Fisheries Society, 18: pp. 64-73. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206962 details]</ref>. <P><br />
<br />
In 1902 werd deze parasiet beschreven op basis van exemplaren die in diepwatermosselen uit de Adriatische Zee (de zee tussen Italië en Griekenland) werden aangetroffen <ref name = Steuer>Steuer, A. (1902). ''Mytilicola intestinalis'' n. gen. n. spec. aus dem Darme von ''Mytilus galloprovincialis'' Lam. (Vorläufige Mittheilung) Zool. Anz. 25: 635-637. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206844 details]</ref>. Het Middellandse Zeegebied wordt dan ook als het oorsprongsgebied van het rood darmroeipootkreeftje beschouwd <ref name = Korringa1968>Korringa, P. (1968). On the ecology and distribution of the parasitic copepod ''Mytilicola intestinalis'' Steuer Bijdr. Dierkd. 38: 47-57. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206824 details]</ref>.<P> <br />
<br />
Er werd echter geopperd dat deze parasiet mogelijk van nature in Noord-Europa voorkomt, maar omwille van de lage infectiegraad niet opgemerkt werd <ref name = Davey1988> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
In augustus 1950 ontdekten Belgische mosseltelers in de Spuikom van Oostende voor het eerst het rood darmroeipootkreeftje in mosselen ''Mytilus edulis'' die vanuit Nederland waren ingevoerd. Tijdens de daaropvolgende maanden bleek dat deze parasiet reeds langs de volledige Belgische oostkust – van Oostende tot aan de Belgisch-Nederlandse grens – voorkwam <ref name= Leloup1951>Leloup, E. (1951). IX. - Sur la présence de ''Mytilicola intestinalis'' Steuer le long de la côte Belge Rev. Trav. Off. Pêch. Marit. 17(2): 57-58. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=12086 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Tijdens inspecties van mosselen verzameld op strandhoofden en havenpieren langs de hele Belgische kust tussen 1950 en 1958, werd het rood darmroeipootkreeftje vooral langs de oostkust aangetroffen. Ten noordoosten van de haven van Zeebrugge nam de populatie tijdens deze periode gestaag toe en tegen 1958 bleek 28 % (lokaal tot 66 %) van de mosselen geïnfecteerd te zijn met deze parasiet (tegenover slechts 4 tot 8 % in 1950). Ten westen van de haven bleek de parasiet veel minder aanwezig (rond 10 % tegen 1958) en ten westen van Oostende bleek deze parasiet bijna niet meer voor te komen. Deze distributie zou vooral te maken hebben met de zeestromingen die in oostelijke richting lopen. De dijk van de haven van Zeebrugge werkt als een barrière voor de westwaartse verspreiding van deze parasiet <ref name = Leloup1960>Leloup, E. (1960). Recherches sur la répartition de ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, 1905, le long de la côte belge (1950-1958) Bull. K. Belg. Inst. Nat. Wet. 36(4): 1-12. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=7899 details]</ref>.<P><br />
<br />
In 1971 werd het rood darmroeipootkreeftje nog eens gemeld in de Oostendse Spuikom: in oktober van dat jaar bleek meer dan 24 % van de mosselen geïnfecteerd te zijn <ref name = Leloup1973> Leloup, E. (1973). Recherches sur l'ostréiculture dans le bassin de chasse d'Ostende en 1970 et 1971 Bull. K. Belg. Inst. Nat. Wet. 49(10): 1-23. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=3473 details]</ref>. <br />
<br />
Hoewel recente informatie ontbreekt, is deze parasiet waarschijnlijk nog steeds aanwezig langsheen onze kust, maar wordt er gewoon niet op gelet <ref name = Francis>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=320 Francis Kerckhof] 2011.</ref><ref name = Manu>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=2889 Emmanuel Dumoulin] 2011.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
In tegenstelling tot het Middellandse Zeegebied – waar het rood darmroeipootkreeftje voorkomt in diepwatermosselen ''Mytilus galloprovincialis'' – worden in Noord-Europa voornamelijk mosselen ''Mytilus edulis'' geïnfecteerd. <P><br />
De eerste waarneming van deze parasiet buiten de Middellandse Zee vond dan ook plaats te Portsmouth (Verenigd Koninkrijk) in 1937 in een mossel <ref name = Nobanis>European Network on Invasive Alien Species (NOBANIS). ''Mytilicola intestinalis'', Steuer, 1902 – Red worm disease? [http://www.nobanis.org/MarineIdkey/Small%20crustaceans/MytilicolaIntestinalis.htm online beschikbaar], geraadpleegd op 24-09-2011.</ref>. Hier bleef het niet bij en in 1938 werden geïnfecteerde mosselen aangetroffen nabij Cuxhaven en Ostfriesland in de Duitse Waddenzee <ref name = Davey1988> </ref>. Hierna volgden Ierland (1948) <ref name = Minchin2007>Minchin, D. (2007). A checklist of alien and cryptogenic aquatic species in Ireland Aquat. Invasions 2(4): 341-366. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=199605 details]</ref>, de Frans-Atlantische kust (Normandië, 1949) <ref name = Goulletquer2002>Goulletquer, P.; Bachelet, G.; Sauriau, P.G.; Noel, P. (2002). Open Atlantic coast of Europe: a century of introduced species, in: Leppäkoski, E. et al. (Ed.) (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 276-290. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40609 details]</ref>, Nederland (Zandkreek, 9 september 1949) <ref name = Wolf2005>Wolff, W.J. (2005). Non-indigenous marine and estuarine species in the Netherlands Zool. Meded. 79(1): 3-116. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=101200 details] </ref> en Noordwest Denenmarken (Limfjord in 1964) <ref name = Nobanis> </ref>.<P><br />
<br />
Na zijn introductie in Noord-Europa nam dit roeipootkreeftje in de jaren 1950 epidemische proporties aan in de mosselpopulatie. Vandaag, meer dan 50 jaar later is deze parasiet nog altijd wijdverspreid in het Noordzeegebied <ref name = Elsner>Elsner, N.O.; Jacobsen, S.; Thieltges, D.W.; Reise, K. (2011). Alien parasitic copepods in mussels and oysters of the Wadden Sea Helgol. Mar. Res. 65(3): 299-307. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206839 details] </ref>. In Europa komt de soort voor van Denemarken tot Italië – het Verenigd Koninkrijk en Ierland inbegrepen – maar niet in de Baltische Zee <ref name = Meyers2009>Meyers, T.R.; Burton, T. (2009). Diseases of wild and cultured shellfish in Alaska. Alaska Department of Fish and Game: Alaska. 130 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207808 details]</ref>. De soort vormt vandaag geen probleem voor de mosselkweek <ref name = Stock1993> Stock, J.H. (1993). Copepoda (Crustacea) associated with commercial and non-commercial Bivalvia in the East Scheldt, The Netherlands Bijdr. Dierkd. 63(1): 61-64. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=116423 details]</ref>, hoewel hij in Engeland en Spanje (waar op sommige plaatsen tot 80 % van de mosselen geïnfecteerd zijn) nog steeds abundant aan te treffen is <ref name = Robledo1994>Robledo, J.A.F.; Santarém, M.M.; Figueras, A. (1994). Parasite loads of rafted blue mussels (''Mytilus galloprovincialis'') in Spain with special reference to the copepod, ''Mytilicola intestinalis'' Aquaculture 127: 287-302. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207866 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Waarschijnlijk werd het rood darmroeipootkreeftje vanuit de Middellandse Zee meegedragen met geïnfecteerde mosselen voor aquacultuur of met mosselen die op de romp van schepen vastgehecht waren <ref name = Korringa1968> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Het rood darmroeipootkreeftje is een parasiet van schelpdieren, vooral in diepwatermosselen ''Mytilus galloprovincialis'' en mosselen ''Mytilus edulis''. Langs onze kust vindt dit parasitair roeipootkreeftje – in bescheiden mate – mosselen terug als geschikte gastheer <ref name = Korringa1968> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
De larven van deze parasiet zwemmen enkele dagen vrij rond, wat een beperkte actieve verspreiding mogelijk maakt <ref name = Korringa1968> </ref>.<P><br />
Mosselen, de gastheren van deze parasiet, hebben een vast substraat nodig om zich te vestigen. Mosselen die voorkomen in de ondiepe bodems voor de kust, blijken een hogere infectiegraad te hebben dan mosselen die zich aan pieren, touwen, of in hangculturen vestigen. Dit zou te maken hebben met de neiging van de rood darmroeipootkreeftjes om naar de bodem - weg van het licht - te zwemmen op zoek naar gastheren <ref name = Davey1988> </ref>. In gebieden met rustig water zonder sterke stromingen (zoals havens) is de verspreiding van de larven beperkt, waardoor ze dezelfde mosselpopulaties opnieuw infecteren. Hierdoor zijn de mosselen in havengebieden doorgaans meer geïnfecteerd dan minder beschutte mosselpopulaties <ref name = Davey1988> </ref>. Ook mosselen gekweekt in open zee hebben doorgaans een lage infectiegraad <ref name = Buck2005>Buck, B.H.; Thieltges, D.W.; Walter, U.; Nehls, G.; Rosenthal, H. (2005). Inshore-offshore comparison of parasite infestation in ''Mytilus edulis'': implications for open ocean aquaculture J. Appl. Ichthyol. 21: 107-113. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206963 details]</ref>. <P><br />
In tegenstelling tot andere parasieten produceert het rood darmroeipootkreeftje slechts een relatief klein aantal nakomelingen (een 300 tal eitjes per cyclus). De infectie van mosselpopulaties wordt eveneens beperkt doordat voor een succesvolle voortplanting zowel een mannelijke als een vrouwelijke parasiet dezelfde mossel moet infecteren. Wanneer er slechts een paar procent van de mosselen geïnfecteerd zijn, zullen er zeer weinig mosselen zijn waarin beide geslachten tegelijkertijd aanwezig zijn <ref name = Davey1988> </ref>. <P><br />
<br />
Het rood darmroeipootkreeftje tolereert een wijd spectrum aan temperaturen, gaande van -1,4 tot 30 °C <ref name = Korringa1968> </ref>. De watertemperatuur heeft echter wél een invloed op de voortplantingscyclus van dit roeipootkreeftje. In Noord-Europa leidt een verhoogde watertemperatuur tot een populatietoename van maart tot september, terwijl deze seizoenaliteit afwezig is in de Middellandse Zee <ref name = Davey1988> </ref>. <P><br />
<br />
De brede zouttolerantie van deze parasiet wordt gedemonstreerd door zijn voorkomen in zowel estuaria als in de open zee <ref name = Korringa1968> </ref>. De soort kan overleven in zeewater (zoutgehalte van 35 PSU) en ook in brak water met vrij lage zoutgehaltes (5 PSU), al lijkt hij het dan het moeilijker te hebben om mosselen te infecteren <ref name = Bolster1954>Bolster, G.C. (1954). The biology and dispersal of ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, a copepod parasite of mussels. Fishery Investigations. Series II, XVIII(6). Her Majesty's Stationery Office: London. 30 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206903 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Deze parasiet werd aanvankelijk verantwoordelijk geacht voor de massale sterfte van mosselen en de daaropvolgende stilstand van de mosselindustrie in Nederland in 1949 en in Duitsland in 1950. Men vermoedde dat parasieten de filtercapaciteit en de voedselopname bemoeilijken en zo een negatieve invloed hebben op de groeisnelheid en het vleesgewicht. Doordat geïnfecteerde mosselen meer energie verbruiken, zou de parasiet onder extreme omstandigheden kunnen leiden tot massale mosselsterfte <ref name = Korringa1968> </ref>. <P><br />
<br />
Deze stelling was echter controversieel. Zo kon niet uitgesloten worden dat andere ziekteverwekkers of ongunstige omgevingsomstandigheden verantwoordelijk waren voor de mosselsterfte <ref name = Dollfus> Dollfus, R.Ph. (1951). Le copépode ''Mytilicola intestinalis'' A. Steuer peut-il être la cause d'une maladie épidémique des moules? Rev. Trav. Off. Pêch. Marit. XVII(2): 81-84. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206964 details]</ref>. Meer recent werd er aangetoond dat dit roeipootkreeftje zich enkel voedt met materiaal dat niet door de mossel zelf gebruikt wordt en er dus enkel niet-noodzakelijke voedingsstoffen van de mossel worden afgenomen <ref name = Davey1988> </ref>. Het is echter nog steeds niet zeker of het rood darmroeipootkreeftje een (sterk) negatief effect heeft op de vleesgewicht van de getroffen mossel <ref name = Thesisen1987>Theisen, B.F. (1987). ''Mytilicola intestinalis'' Steuer and the condition of its host ''Mytilus edulis'' L. Ophelia 27(2): 77-86. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206961 details]</ref>. Zo kan aanhechting van de parasiet de ingewanden van de mossel irriteren en beschadigen <ref name = Robledo1994> </ref>. Indirecte effecten kunnen evenmin uitgesloten worden. Zo is het mogelijk dat de parasiet de mossel vatbaarder maakt voor (andere) ziektes/pathogenen/parasitaire infecties of toxische stoffen <ref name = Davey1988> </ref>.<P><br />
<br />
Controle op de introductie van schelpdieren in niet-geïnfecteerde gebieden is wellicht de meest efficiënte maatregel om infecties door het rood darmroeipootkreeftje te voorkomen <ref name = Gresty1992>Gresty, K.A. (1992). Ultrastructure of the midgut of the copepod ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, an endoparasite of the mussel ''Mytilus edulis'' L. J. Crust. Biol. 12(2): 169-177. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207812 details]</ref>. Daarnaast kan men de infectiegraad beperken door de dichtheden/populatiegrootte van de mosselen tijdens het kweken laag te houden <ref name = Canada>Fisheries and Oceans Canada. Synopsis of Infectious Diseases and Parasites of Commercially Exploited Shellfish. ''Mytilicola intestinalis'' (Red Worm Disease) of Mussels. [http://www.pac.dfo-mpo.gc.ca/science/species-especes/shellfish-coquillages/diseases-maladies/pages/mirwdmu-eng.htm online beschikbaar], geraadpleegd op 24-08-2011.</ref>. Mosselen gekweekt op staken en touwen in snelstromend water, in open zee of in brak water blijken minder last te hebben van deze parasiet <ref name = Davey1988> </ref><ref name = Buck2005> </ref>. Het gebruik van pesticiden is af te raden als oplossing omwille van hun giftigheid voor andere (niet-schadelijke) zeebewoners en het milieu. <P><br />
<br />
Naast mosselen kunnen ook oesters geïnfecteerd worden, maar het percentage blijft verwaarloosbaar laag en er werden tot noch toe geen negatieve effecten geobserveerd <ref name = Canada> </ref>.<P><br />
<br />
De aanwezigheid van deze parasiet in de spijsverteringskanalen van mosselen vormt op geen enkel vlak een gevaar voor de consument <ref name = Meyers2009> Meyers, T.R.; Burton, T. (2009). Diseases of wild and cultured shellfish in Alaska. Alaska Department of Fish and Game: Alaska. 130 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207808 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
Bij dissectie van mosselen kan men het rood darmroeipootkreeftje gemakkelijk herkennen aan zijn rode kleur en zijn wormachtig uiterlijk. Hierdoor wordt de infectie soms ook de ‘rode-worm-ziekte’ genoemd, wat een verwarrende terminologie is omdat het hier om een vlokreeftje gaat en niet om een worm. <br />
<br />
Volwassen exemplaren hebben korte uitsteeksels die in paren op de rug staan. Het hoofd bezit één rode oogvlek en drie paar antennes. Het tweede paar antennes kan door de haakachtige vorm dienst doen als anker en voorkomen dat de parasiet uit het spijsverteringsstelsel van de gastheer wordt geduwd <ref name = Hockley1951>Hockley, A.R. (1951). On the biology of ''Myticola intestinalis'' J. Mar. Biol. Ass. U.K. 30(2): 223-232. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206973 details]</ref>. <br />
<br />
Met hun maximale lengte van 9 millimeter zijn de wijfjes ongeveer dubbel zo groot als de mannetjes. Wijfjes bezitten twee uitwendige eierzakken die vasthangen aan het achtereinde van hun lichaam en eveneens rood gekleurd zijn <ref name = Gee1986> Gee, J.M.; Davey, J.T. (1986). Stages in the life history of ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, a copepod parasite of ''Mytilus edulis'' (L.), and the effect of temperature on their rates of development J. Cons. - Cons. Int. Explor. Mer 42(3): 254-264. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=134195 detail]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Minder maar beter''</span>====<br />
<br />
Door zijn parasitaire levenswijze heeft het bouwplan van het rood darmroeipootkreeftje evolutionaire vereenvoudigingen ondergaan. Deze soort is veel kleiner dan andere vrijlevende roeipootkreeftjes en heeft gereduceerde monddelen <ref name = Hockley1951> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Rood_darmroeipootkreeftje&diff=43298Rood darmroeipootkreeftje2011-11-29T15:24:43Z<p>LeenVandepitte: </p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Rood darmroeipootkreeftje<br />
|Foto= <div style="padding:1em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Mytilicolac.jpg|caption|right|190px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Marco Faasse (www.acteon.nl)</span></div><br />
|abstract= <br />
Het rood darmroeipootkreeftje ''Mytilicola intestinalis'' is een parasitair roeipootkreeftje dat zich in het spijsverteringsstelsel van mosselen nestelt. De soort kwam oorspronkelijk voor in de Middellandse Zee en is ongewild in onze streken terechtgekomen samen met het transport van mosselen. De soort werd voor het eerst in België waargenomen in 1950 in mosselen die vanuit Nederland naar de Oostendse Spuikom getransporteerd waren. Niet veel later was de parasiet langs de hele Belgische oostkust te vinden. Vermoedelijk is de soort nog steeds bij ons aanwezig, maar wordt er gewoon niet op gelet.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=128900 ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, 1902 ]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Het rood darmroeipootkreeftje nestelt zich in het spijsverteringsstelsel van mosselen ''Mytilus edulis'' en diepwatermosselen ''Mytilus galloprovincialis'' <ref name = Davey1988> Davey, J.T.; Gee, J.M. (1988). ''Mytilicola intestinalis'', a copepod parasite of blue mussels, in: Fisher, W.S. (1988). Disease processes in marine bivalve molluscs. Special Publication. American Fisheries Society, 18: pp. 64-73. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206962 details]</ref>. <P><br />
<br />
In 1902 werd deze parasiet beschreven op basis van exemplaren die in diepwatermosselen uit de Adriatische Zee (de zee tussen Italië en Griekenland) werden aangetroffen <ref name = Steuer>Steuer, A. (1902). ''Mytilicola intestinalis'' n. gen. n. spec. aus dem Darme von ''Mytilus galloprovincialis'' Lam. (Vorläufige Mittheilung) Zool. Anz. 25: 635-637. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206844 details]</ref>. Het Middellandse Zeegebied wordt dan ook als het oorsprongsgebied van het rood darmroeipootkreeftje beschouwd <ref name = Korringa1968>Korringa, P. (1968). On the ecology and distribution of the parasitic copepod ''Mytilicola intestinalis'' Steuer Bijdr. Dierkd. 38: 47-57. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206824 details]</ref>.<P> <br />
<br />
Er werd echter geopperd dat deze parasiet mogelijk van nature in Noord-Europa voorkomt, maar omwille van de lage infectiegraad niet opgemerkt werd <ref name = Davey1988> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
In augustus 1950 ontdekten Belgische mosseltelers in de Spuikom van Oostende voor het eerst het rood darmroeipootkreeftje in mosselen ''Mytilus edulis'' die vanuit Nederland waren ingevoerd. Tijdens de daaropvolgende maanden bleek dat deze parasiet reeds langs de volledige Belgische oostkust – van Oostende tot aan de Belgisch-Nederlandse grens – voorkwam <ref name= Leloup1951>Leloup, E. (1951). IX. - Sur la présence de ''Mytilicola intestinalis'' Steuer le long de la côte Belge Rev. Trav. Off. Pêch. Marit. 17(2): 57-58. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=12086 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Tijdens inspecties van mosselen verzameld van op strandhoofden en havenpieren langs de hele Belgische kust tussen 1950 en 1958 werd het rood darmroeipootkreeftje vooral langs de oostkust aangetroffen. Ten noordoosten van de haven van Zeebrugge nam de populatie tijdens deze periode gestaag toe en tegen 1958 bleek 28 % (lokaal tot 66 %) van de mosselen geïnfecteerd te zijn met deze parasiet (tegenover slechts 4 tot 8 % in 1950). Ten westen van de haven bleek de parasiet veel minder aanwezig (rond 10 % tegen 1958) en ten westen van Oostende bleek deze parasiet bijna niet meer voor te komen. Deze distributie zou vooral veroorzaakt zijn door de zeestromingen die in oostelijke richting lopen. De dijk van de haven van Zeebrugge werkt als een barrière voor de westwaartse verspreiding van deze parasiet <ref name = Leloup1960>Leloup, E. (1960). Recherches sur la répartition de ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, 1905, le long de la côte belge (1950-1958) Bull. K. Belg. Inst. Nat. Wet. 36(4): 1-12. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=7899 details]</ref>.<P><br />
<br />
In 1971 werd het rood darmroeipootkreeftje nog eens gemeld in de Oostendse Spuikom: in oktober van dit jaar bleken hier meer dan 24 % van de mosselen geïnfecteerd <ref name = Leloup1973> Leloup, E. (1973). Recherches sur l'ostréiculture dans le bassin de chasse d'Ostende en 1970 et 1971 Bull. K. Belg. Inst. Nat. Wet. 49(10): 1-23. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=3473 details]</ref>. <br />
<br />
Hoewel recente informatie ontbreekt, is deze parasiet waarschijnlijk nog steeds aanwezig langsheen onze kust, maar wordt er gewoon niet op gelet <ref name = Francis>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=320 Francis Kerckhof] 2011.</ref><ref name = Manu>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=2889 Emmanuel Dumoulin] 2011.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
In tegenstelling tot het Middellandse Zeegebied – waar het rood darmroeipootkreeftje voorkomt in diepwatermosselen ''Mytilus galloprovincialis'' – worden in Noord-Europa voornamelijk mosselen ''Mytilus edulis'' geïnfecteerd. <P><br />
De eerste waarneming van deze parasiet buiten de Middellandse Zee vond dan ook plaats te Portsmouth (Verenigd Koninkrijk) in 1937 in een mossel <ref name = Nobanis>European Network on Invasive Alien Species (NOBANIS). ''Mytilicola intestinalis'', Steuer, 1902 – Red worm disease? [http://www.nobanis.org/MarineIdkey/Small%20crustaceans/MytilicolaIntestinalis.htm online beschikbaar], geraadpleegd op 24-09-2011.</ref>. Hier bleef het niet bij en in 1938 werden geïnfecteerde mosselen aangetroffen nabij Cuxhaven en Ostfriesland in de Duitse Waddenzee <ref name = Davey1988> </ref>. Hierna volgden Ierland (1948) <ref name = Minchin2007>Minchin, D. (2007). A checklist of alien and cryptogenic aquatic species in Ireland Aquat. Invasions 2(4): 341-366. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=199605 details]</ref>, de Frans-Atlantische kust (Normandië, 1949) <ref name = Goulletquer2002>Goulletquer, P.; Bachelet, G.; Sauriau, P.G.; Noel, P. (2002). Open Atlantic coast of Europe: a century of introduced species, in: Leppäkoski, E. et al. (Ed.) (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 276-290. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40609 details]</ref>, Nederland (Zandkreek, 9 september 1949) <ref name = Wolf2005>Wolff, W.J. (2005). Non-indigenous marine and estuarine species in the Netherlands Zool. Meded. 79(1): 3-116. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=101200 details] </ref> en Noordwest Denenmarken (Limfjord in 1964) <ref name = Nobanis> </ref>.<P><br />
<br />
Na zijn introductie in Noord-Europa nam dit roeipootkreeftje in de jaren 1950 epidemische proporties aan in de mosselpopulatie. Vandaag, meer dan 50 jaar later is deze parasiet nog altijd wijdverspreid in het Noordzeegebied <ref name = Elsner>Elsner, N.O.; Jacobsen, S.; Thieltges, D.W.; Reise, K. (2011). Alien parasitic copepods in mussels and oysters of the Wadden Sea Helgol. Mar. Res. 65(3): 299-307. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206839 details] </ref>. In Europa komt de soort voor van Denemarken tot Italië – het Verenigd Koninkrijk en Ierland inbegrepen – maar niet in de Baltische Zee <ref name = Meyers2009>Meyers, T.R.; Burton, T. (2009). Diseases of wild and cultured shellfish in Alaska. Alaska Department of Fish and Game: Alaska. 130 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207808 details]</ref>. De soort vormt vandaag geen probleem voor de mosselkweek <ref name = Stock1993> Stock, J.H. (1993). Copepoda (Crustacea) associated with commercial and non-commercial Bivalvia in the East Scheldt, The Netherlands Bijdr. Dierkd. 63(1): 61-64. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=116423 details]</ref>, hoewel hij in Engeland en Spanje (waar op sommige plaatsen tot 80 % van de mosselen geïnfecteerd zijn) nog steeds abundant aan te treffen is <ref name = Robledo1994>Robledo, J.A.F.; Santarém, M.M.; Figueras, A. (1994). Parasite loads of rafted blue mussels (''Mytilus galloprovincialis'') in Spain with special reference to the copepod, ''Mytilicola intestinalis'' Aquaculture 127: 287-302. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207866 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Waarschijnlijk werd het rood darmroeipootkreeftje vanuit de Middellandse Zee meegedragen met geïnfecteerde mosselen voor aquacultuur of met mosselen die op de romp van schepen vastgehecht waren <ref name = Korringa1968> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Het rood darmroeipootkreeftje is een parasiet van schelpdieren, vooral in diepwatermosselen ''Mytilus galloprovincialis'' en mosselen ''Mytilus edulis''. Langs onze kust vindt dit parasitair roeipootkreeftje – in bescheiden mate – mosselen terug als geschikte gastheer <ref name = Korringa1968> </ref>.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
De larven van deze parasiet zwemmen enkele dagen vrij rond, wat een beperkte actieve verspreiding mogelijk maakt <ref name = Korringa1968> </ref>.<P><br />
Mosselen, de gastheren van deze parasiet, hebben een vast substraat nodig om zich te vestigen. Mosselen die voorkomen in de ondiepe bodems voor de kust, blijken een hogere infectiegraad te hebben dan mosselen die zich aan pieren, touwen, of in hangculturen vestigen. Dit zou te maken hebben met de neiging van de rood darmroeipootkreeftjes om naar de bodem - weg van het licht - te zwemmen op zoek naar gastheren <ref name = Davey1988> </ref>. In gebieden met rustig water zonder sterke stromingen (zoals havens) is de verspreiding van de larven beperkt, waardoor ze dezelfde mosselpopulaties opnieuw infecteren. Hierdoor zijn de mosselen in havengebieden doorgaans meer geïnfecteerd dan minder beschutte mosselpopulaties <ref name = Davey1988> </ref>. Ook mosselen gekweekt in open zee hebben doorgaans een lage infectiegraad <ref name = Buck2005>Buck, B.H.; Thieltges, D.W.; Walter, U.; Nehls, G.; Rosenthal, H. (2005). Inshore-offshore comparison of parasite infestation in ''Mytilus edulis'': implications for open ocean aquaculture J. Appl. Ichthyol. 21: 107-113. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206963 details]</ref>. <P><br />
In tegenstelling tot andere parasieten produceert het rood darmroeipootkreeftje slechts een relatief klein aantal nakomelingen (een 300 tal eitjes per cyclus). De infectie van mosselpopulaties wordt eveneens beperkt doordat voor een succesvolle voortplanting zowel een mannelijke als een vrouwelijke parasiet dezelfde mossel moet infecteren. Wanneer er slechts een paar procent van de mosselen geïnfecteerd zijn, zullen er zeer weinig mosselen zijn waarin beide geslachten tegelijkertijd aanwezig zijn <ref name = Davey1988> </ref>. <P><br />
<br />
Het rood darmroeipootkreeftje tolereert een wijd spectrum aan temperaturen, gaande van -1,4 tot 30 °C <ref name = Korringa1968> </ref>. De watertemperatuur heeft echter wél een invloed op de voortplantingscyclus van dit roeipootkreeftje. In Noord-Europa leidt een verhoogde watertemperatuur tot een populatietoename van maart tot september, terwijl deze seizoenaliteit afwezig is in de Middellandse Zee <ref name = Davey1988> </ref>. <P><br />
<br />
De brede zouttolerantie van deze parasiet wordt gedemonstreerd door zijn voorkomen in zowel estuaria als in de open zee <ref name = Korringa1968> </ref>. De soort kan overleven in zeewater (zoutgehalte van 35 PSU) en ook in brak water met vrij lage zoutgehaltes (5 PSU), al lijkt hij het dan het moeilijker te hebben om mosselen te infecteren <ref name = Bolster1954>Bolster, G.C. (1954). The biology and dispersal of ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, a copepod parasite of mussels. Fishery Investigations. Series II, XVIII(6). Her Majesty's Stationery Office: London. 30 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206903 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Deze parasiet werd aanvankelijk verantwoordelijk geacht voor de massale sterfte van mosselen en de daaropvolgende stilstand van de mosselindustrie in Nederland in 1949 en in Duitsland in 1950. Men vermoedde dat parasieten de filtercapaciteit en de voedselopname bemoeilijken en zo een negatieve invloed hebben op de groeisnelheid en het vleesgewicht. Doordat geïnfecteerde mosselen meer energie verbruiken, zou de parasiet onder extreme omstandigheden kunnen leiden tot massale mosselsterfte <ref name = Korringa1968> </ref>. <P><br />
<br />
Deze stelling was echter controversieel. Zo kon niet uitgesloten worden dat andere ziekteverwekkers of ongunstige omgevingsomstandigheden verantwoordelijk waren voor de mosselsterfte <ref name = Dollfus> Dollfus, R.Ph. (1951). Le copépode ''Mytilicola intestinalis'' A. Steuer peut-il être la cause d'une maladie épidémique des moules? Rev. Trav. Off. Pêch. Marit. XVII(2): 81-84. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206964 details]</ref>. Meer recent werd er aangetoond dat dit roeipootkreeftje zich enkel voedt met materiaal dat niet door de mossel zelf gebruikt wordt en er dus enkel niet-noodzakelijke voedingsstoffen van de mossel worden afgenomen <ref name = Davey1988> </ref>. Het is echter nog steeds niet zeker of het rood darmroeipootkreeftje een (sterk) negatief effect heeft op de vleesgewicht van de getroffen mossel <ref name = Thesisen1987>Theisen, B.F. (1987). ''Mytilicola intestinalis'' Steuer and the condition of its host ''Mytilus edulis'' L. Ophelia 27(2): 77-86. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206961 details]</ref>. Zo kan aanhechting van de parasiet de ingewanden van de mossel irriteren en beschadigen <ref name = Robledo1994> </ref>. Indirecte effecten kunnen evenmin uitgesloten worden. Zo is het mogelijk dat de parasiet de mossel vatbaarder maakt voor (andere) ziektes/pathogenen/parasitaire infecties of toxische stoffen <ref name = Davey1988> </ref>.<P><br />
<br />
Controle op de introductie van schelpdieren in niet-geïnfecteerde gebieden is wellicht de meest efficiënte maatregel om infecties door het rood darmroeipootkreeftje te voorkomen <ref name = Gresty1992>Gresty, K.A. (1992). Ultrastructure of the midgut of the copepod ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, an endoparasite of the mussel ''Mytilus edulis'' L. J. Crust. Biol. 12(2): 169-177. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207812 details]</ref>. Daarnaast kan men de infectiegraad beperken door de dichtheden/populatiegrootte van de mosselen tijdens het kweken laag te houden <ref name = Canada>Fisheries and Oceans Canada. Synopsis of Infectious Diseases and Parasites of Commercially Exploited Shellfish. ''Mytilicola intestinalis'' (Red Worm Disease) of Mussels. [http://www.pac.dfo-mpo.gc.ca/science/species-especes/shellfish-coquillages/diseases-maladies/pages/mirwdmu-eng.htm online beschikbaar], geraadpleegd op 24-08-2011.</ref>. Mosselen gekweekt op staken en touwen in snelstromend water, in open zee of in brak water blijken minder last te hebben van deze parasiet <ref name = Davey1988> </ref><ref name = Buck2005> </ref>. Het gebruik van pesticiden is af te raden als oplossing omwille van hun giftigheid voor andere (niet-schadelijke) zeebewoners en het milieu. <P><br />
<br />
Naast mosselen kunnen ook oesters geïnfecteerd worden, maar het percentage blijft verwaarloosbaar laag en er werden tot noch toe geen negatieve effecten geobserveerd <ref name = Canada> </ref>.<P><br />
<br />
De aanwezigheid van deze parasiet in de spijsverteringskanalen van mosselen vormt op geen enkel vlak een gevaar voor de consument <ref name = Meyers2009> Meyers, T.R.; Burton, T. (2009). Diseases of wild and cultured shellfish in Alaska. Alaska Department of Fish and Game: Alaska. 130 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207808 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
Bij dissectie van mosselen kan men het rood darmroeipootkreeftje gemakkelijk herkennen aan zijn rode kleur en zijn wormachtig uiterlijk. Hierdoor wordt de infectie soms ook de ‘rode-worm-ziekte’ genoemd, wat een verwarrende terminologie is omdat het hier om een vlokreeftje gaat en niet om een worm. <br />
<br />
Volwassen exemplaren hebben korte uitsteeksels die in paren op de rug staan. Het hoofd bezit één rode oogvlek en drie paar antennes. Het tweede paar antennes kan door de haakachtige vorm dienst doen als anker en voorkomen dat de parasiet uit het spijsverteringsstelsel van de gastheer wordt geduwd <ref name = Hockley1951>Hockley, A.R. (1951). On the biology of ''Myticola intestinalis'' J. Mar. Biol. Ass. U.K. 30(2): 223-232. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206973 details]</ref>. <br />
<br />
Met hun maximale lengte van 9 millimeter zijn de wijfjes ongeveer dubbel zo groot als de mannetjes. Wijfjes bezitten twee uitwendige eierzakken die vasthangen aan het achtereinde van hun lichaam en eveneens rood gekleurd zijn <ref name = Gee1986> Gee, J.M.; Davey, J.T. (1986). Stages in the life history of ''Mytilicola intestinalis'' Steuer, a copepod parasite of ''Mytilus edulis'' (L.), and the effect of temperature on their rates of development J. Cons. - Cons. Int. Explor. Mer 42(3): 254-264. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=134195 detail]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Minder maar beter''</span>====<br />
<br />
Door zijn parasitaire levenswijze heeft het bouwplan van het rood darmroeipootkreeftje evolutionaire vereenvoudigingen ondergaan. Deze soort is veel kleiner dan andere vrijlevende roeipootkreeftjes en heeft gereduceerde monddelen <ref name = Hockley1951> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Sexton%27s_slijkgarnaal&diff=43297Sexton's slijkgarnaal2011-11-29T15:01:28Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Sexton's slijkgarnaal<br />
|Foto= <div style="padding:3.5em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Monocorophium sextonae.jpg|caption|right|200px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Erwin Reuvers</span></div><br />
|abstract= <br />
Het oorsprongsgebied van Sexton’s slijkgarnaal ''Monocorophium sextonae'' is ongekend. Het is trouwens niet zeker of het een niet-inheemse soort is in Europa. Mogelijk was de soort hier altijd al aanwezig, maar werd hij nooit opgemerkt. Dit vlokreeftje wordt bijgevolg door velen getypeerd als cryptogeen. De soort werd voor het eerst aangetroffen in stalen die tijdens de zomer van 1993 langs de Belgische westkust genomen werden. Sexton’s slijkgarnaal wordt gerapporteerd in de haven van Zeebrugge, in het Schelde-estuarium en op scheepswrakken voor de Belgische kust. Het is een soort die leeft in zachte sedimenten, op andere organismen zoals wieren en sponzen en op artificiële substraten en dit vanaf het intergetijdengebied tot op een diepte van 50 meter.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=148603 ''Monocorophium sextonae'' (Crawford, 1937)]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Over de oorspronkelijke verspreiding van Sexton's slijkgarnaal ''Monocorophium sextonae'' bestaat onzekerheid. Sommige wetenschappers vermoeden dat deze slijkgarnaal afkomstig is uit Nieuw-Zeeland omdat de soort in deze regio voor het eerst (reeds vóór 1921) aangetroffen werd <ref name=hurley1954>Hurley, D.E. (1954). Studies on the New Zealand amphipodan fauna No. 7. The family Corophiidae, including a new species of ''Paracorophium'' Trans. R. Soc. N.Z. 82(2): 431-460. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207782 details] </ref><ref name=wolff2005>Wolff, W.J. (2005). Non-indigenous marine and estuarine species in the Netherlands Zool. Meded. 79(1): 3-116. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=101200 details] </ref>. <br />
<br />
Men vermoedt dat de soort bij ons niet-inheems is op basis van waarnemingen in Plymouth in Engeland. Hoewel Sexton's slijkgarnaal hier voor 1911 niet werd aangetroffen, was de soort er 20 jaar later (in 1937) plots erg abundant. Dit doet vermoeden dat de soort, althans in Plymouth, niet-inheems voorkomt <ref name=crawford1937>Crawford, G.I. (1937). A review of the amphipod genus ''Corophium'', with notes on the British species J. Mar. Biol. Ass. U.K. 21(2): 589-630. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=123246 details] </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
Sexton’s slijkgarnaal werd – onder zijn toenmalige naam ''Corophium sextonae'' – voor het eerst in België waargenomen tijdens de zomer van 1993 in stalen die voor de onze westkust genomen werden <ref name=dewicke2002>Dewicke, A. (2002). De hyperbenthische gemeenschappen van de Noordzee = Hyperbenthic communities of the North Sea. PhD Thesis. Universiteit Gent (RUG): Gent. 219 + 1 cd-rom pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=21549 details] </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Naast de wrakken in de Noordzee, waarop de soort – vooral tijdens de herfst en winter – algemeen voorkomt <ref name=mallefet2008>Mallefet, J.; Zintzen, V.; Massin, C.; Norro, A.; Vincx, M.; De Maersschalck, V.; Steyaert, M.; Degraer, S.; Cattrijsse, A.; Vanden Berghe, E. (2008). Belgian shipwreck: hotspots for marine biodiversity BEWREMABI: final report. Belgian Science Policy: Brussel. 151 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=126030 details] </ref> (soms in dichtheden tot meer dan 4000 per m<sup>2</sup> <ref name=zintzen2005>Zintzen, V. (2005). Les amphipodes tubicoles de épaves du Plateau Continental Belge De Strandvlo 25(2): 38-49. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=97453 details]</ref>), werd de soort in 2009 ook waargenomen in de haven van Zeebrugge <ref name=boets2011>Boets, P.; Lock, K.; Goethals, P.L.M. (2011). Assessing the importance of alien macro-Crustacea (Malacostraca) within macroinvertebrate assemblages in Belgian coastal harbours Helgol. Mar. Res. Online First: 13 pp. [http://www.vliz.be/imis/oma/imis.php?module=ref&refid=206987 details]</ref>, zij het wel in zeer lage abundanties <ref name=boets>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=24266 Pieter Boets] 2011.</ref>. <P><br />
Verder komt Sexton's slijkgarnaal in ons studiegebied ook voor in de Nederlandse Westerschelde <ref name=faasse2000>Faasse, M.; Van Moorsel, G. (2000). Nieuwe en minder bekende vlokreeftjes van sublitorale harde bodems in het Deltagebied (Crustacea: Amphipoda: Gammaridea) Ned. Faunist. Meded. 11: 19-44. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=37555 details] </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
Sexton’s slijkgarnaal werd in 1937 beschreven op basis van exemplaren die nabij Plymouth in Groot-Brittannië verzameld werden. De soort was hier in 1934 reeds abundant aanwezig. Er was toen eveneens een exemplaar voorhanden dat in 1930 nabij Lissabon (Portugal), in het estuarium van de Taag werd verzameld <ref name=crawford1937> </ref>. <P><br />
Vanuit Groot-Brittannië verspreidde de soort zich waarschijnlijk op natuurlijke wijze naar Ierland, waar hij in 1982 voor het eerst aangetroffen werd <ref name=costello1993>Costello, M.J. (1993). Biogeography of alien amphipods occurring in Ireland, and interactions with native species, in: (1993). Proceedings of the First European Crustacean Conference, 1992 = Actes de la Première Conférence Européenne sur les Crustacés, 1992 . Crustaceana, 65(3): pp. 287-299. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=205697 details] </ref>. Momenteel komt de soort voor op de zuidelijke en westelijke Britse Eilanden met een noordelijke uitbreiding tot Schotland en Ierland <ref name=eno1997>Eno, N.C.; Clark, R.A.; Sanderson, W.G. (Ed.) (1997). Non-native marine species in British waters: a review and directory. Joint Nature Conservation Committee: Peterborough. ISBN 1-86107-442-5. 152 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=24400 details] </ref>.<P><br />
Bij onze noorderburen werd deze exoot voor het eerst aangetroffen in 1952 in IJmuiden. In 1953 werd Sexton’s slijkgarnaal aangetroffen op de bruinwieren van de groep ''Himanthalia'' tussen Zandvoort en Noordwijk, in 1956 op het Uithuizerwad in de Waddenzee en in 1960 op eieren van de wulk ''Buccinum'' tussen Katwijk en Wassenaar <ref name=wolff2005> </ref>. In 2000 werd de soort algemeen waargenomen in het zuidwesten van Nederland op harde substraten op plaatsen met een verhoogd zoutgehalte zoals het Grevelingenmeer, de Oosterschelde en de monding van de Westerschelde <ref name=faasse2000> </ref>.<P><br />
Ook in andere Europese landen – Italië (1950) <ref name=hurley1954> </ref>, Noorwegen (1985) en Duitsland (1997) <ref name=naylor2006>Naylor, M. (2006). Alien species in Swedish seas: ''Monocorophium sextonae''. Informationscentralerna för Bottniska viken, Egentliga Östersjön och Västerhavet: Sweden. 2 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207325 details] </ref> – werd de soort al gesignaleerd.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Aangezien het oorsprongsgebied van Sexton’s slijkgarnaal niet precies gekend is, blijft het onduidelijk of deze soort in Europa niet-inheems voorkomt <ref name=wolff2005> </ref><ref name=kerckhof2007>Kerckhof, F.; Haelters, J.; Gollasch, S. (2007). Alien species in the marine and brackish ecosystem: the situation in Belgian waters Aquat. Invasions 2(3): 243-257. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=114365 details] </ref>. Vermoedelijk werd de soort in Europa geïntroduceerd als aangroeisoort op schepen <ref name=hurley1954> </ref> – deze slijkgarnaal leeft in zelfgemaakte kokers die hij aan een vast substraat, zoals de wanden van schepen, vasthecht –, via het ballastwater van schepen of via de import van oesters. Eens geïntroduceerd kan de soort zich verder verspreiden via de heersende stromingen <ref name=naylor2006> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Na zijn introductie in Plymouth (Engeland) ging de opmars van Sexton’s slijkgarnaal gepaard met een daling in de abundantie van de ''Crassicorophium bonellii'' populatie. Sommige auteurs denken daarom dat deze inwijkeling in competitie kan treden met de inheemse soort ''Crassicorophium bonellii''. Beide soorten filteren immers hun voedsel uit de waterkolom en zijn bodembewoners die in zelfgebouwde tunnels leven <ref name=costello1993> </ref>. Anderen denken dan weer dat het succes van de exoot te wijten is aan zijn hogere tolerantie tegen de verhoogde temperaturen. Sexton’s slijkgarnaal zou bovendien genoeg verschillen van ''Crassicorophium bonellii'' om samenleven mogelijk te maken <ref name=costello1993> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Deze groep van vlokreeften lijkt tolerant te zijn voor veranderingen in het zoutgehalte van het water <ref name=hurley1954> </ref>. Mogelijks speelt temperatuur ook een belangrijke rol <ref name=eno1997> </ref>. Verder is er weinig geweten over de factoren die mogelijks een invloed hebben op de verspreiding van deze slijkgarnaal.<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Er is niet veel geweten over het effect van de - mogelijke - introductie van Sexton’s slijkgarnaal op het ecosysteem in onze streken. De mogelijke effecten worden als laag <ref name=wijsman2009>Wijsman, J.W.M.; De Mesel, I. (2009). Duurzame schelpdiertransporten. Wageningen IMARES Rapport, C067/09. Imares: Wageningen. 111 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207323 details]</ref> of verwaarloosbaar <ref name=eno1997> </ref> geschat. <P><br />
In het Verenigd Koninkrijk werd een afname van de inheemse ''Crassicorophium bonellii'' gelinkt aan de toename van de exoot. Mogelijk lag competitie voor voedsel en plaats aan de basis hiervan <ref name=eno1997> </ref>. Er werd echter eveneens aangetoond dat beide soorten kunnen samenleven <ref name=costello1993> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
Sexton’s slijkgarnaal leeft in een zelfgebouwde koker van modder die hij vasthecht aan kelp en andere grote wieren, sponzen, koralen of artificiële substraten <ref name=costello1993> </ref>. De soort komt ook voor in zachte sedimenten, vanaf de waterspiegel tot op een diepte van ongeveer 50 meter <ref name=naylor2006> </ref>.<P><br />
Het wijfje van Sexton’s slijkgarnaal is 5 millimeter lang en is hiermee 1 millimeter groter dan het mannetje. Beide geslachten zijn geel-oranje van kleur en hebben kleine ogen <ref name=hurley1954> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Mevrouw Sexton ''</span>====<br />
<br />
De wetenschappelijke soortnaam ''Monocorophium sextonae'' was oorspronkelijk ''Corophium sextoni'' (met mannelijke uitgang –i). De persoon naar wie de soort in 1937 door de taxonoom Crawford werd genoemd was echter een vrouw – E.W. Sexton – en de soortnaam moest dus volgens de taxonomische regels vrouwelijk zijn. De uitgang op –i van “sextoni” werd nadien rechtgezet tot het vrouwelijke -ae <ref> Stock, J.H. (1994). De ‘slijkgarnaal’ ''Corophium sextonae'' (Amphipoda) plotseling talrijk in de Oosterschelde. Het Zeepaard 54(4): 82-84. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208109 details] </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Sexton%27s_slijkgarnaal&diff=43296Sexton's slijkgarnaal2011-11-29T15:00:44Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Sexton's slijkgarnaal<br />
|Foto= <div style="padding:3.5em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Monocorophium sextonae.jpg|caption|right|200px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Erwin Reuvers</span></div><br />
|abstract= <br />
Het oorsprongsgebied van Sexton’s slijkgarnaal ''Monocorophium sextonae'' is ongekend. Het is trouwens niet zeker of het een niet-inheemse soort is in Europa. Mogelijk was de soort hier altijd al aanwezig, maar werd hij nooit opgemerkt. Dit vlokreeftje wordt bijgevolg door velen getypeerd als cryptogeen. De soort werd voor het eerst aangetroffen in stalen die tijdens de zomer van 1993 langs de Belgische westkust genomen werden. Sexton’s slijkgarnaal wordt gerapporteerd in de haven van Zeebrugge, in het Schelde-estuarium en op scheepswrakken voor de Belgische kust. Het is een soort die leeft in zachte sedimenten, op andere organismen zoals wieren en sponzen en op artificiële substraten en dit vanaf het intergetijdengebied tot op een diepte van 50 meter.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=148603 ''Monocorophium sextonae'' (Crawford, 1937)]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Over de oorspronkelijke verspreiding van Sexton's slijkgarnaal ''Monocorophium sextonae'' bestaat onzekerheid. Sommige wetenschappers vermoeden dat deze slijkgarnaal afkomstig is uit Nieuw-Zeeland omdat de soort in deze regio voor het eerst (reeds vóór 1921) aangetroffen werd <ref name=hurley1954>Hurley, D.E. (1954). Studies on the New Zealand amphipodan fauna No. 7. The family Corophiidae, including a new species of ''Paracorophium'' Trans. R. Soc. N.Z. 82(2): 431-460. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207782 details] </ref><ref name=wolff2005>Wolff, W.J. (2005). Non-indigenous marine and estuarine species in the Netherlands Zool. Meded. 79(1): 3-116. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=101200 details] </ref>. <br />
<br />
Men vermoedt dat de soort bij ons niet-inheems is op basis van waarnemingen in Plymouth in Engeland. Hoewel Sexton's slijkgarnaal hier voor 1911 niet werd aangetroffen, was de soort er 20 jaar later (in 1937) plots erg abundant. Dit doet vermoeden dat de soort, althans in Plymouth, niet-inheems voorkomt <ref name=crawford1937>Crawford, G.I. (1937). A review of the amphipod genus ''Corophium'', with notes on the British species J. Mar. Biol. Ass. U.K. 21(2): 589-630. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=123246 details] </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
Sexton’s slijkgarnaal werd – onder zijn toenmalige naam ''Corophium sextonae'' – voor het eerst in België waargenomen tijdens de zomer van 1993 in stalen die voor de onze westkust genomen werden <ref name=dewicke2002>Dewicke, A. (2002). De hyperbenthische gemeenschappen van de Noordzee = Hyperbenthic communities of the North Sea. PhD Thesis. Universiteit Gent (RUG): Gent. 219 + 1 cd-rom pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=21549 details] </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Naast de wrakken in de Noordzee, waarop de soort – vooral tijdens de herfst en winter – algemeen voorkomt <ref name=mallefet2008>Mallefet, J.; Zintzen, V.; Massin, C.; Norro, A.; Vincx, M.; De Maersschalck, V.; Steyaert, M.; Degraer, S.; Cattrijsse, A.; Vanden Berghe, E. (2008). Belgian shipwreck: hotspots for marine biodiversity BEWREMABI: final report. Belgian Science Policy: Brussel. 151 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=126030 details] </ref> (soms in dichtheden tot meer dan 4000 per m<sup>2</sup> <ref name=zintzen2005>Zintzen, V. (2005). Les amphipodes tubicoles de épaves du Plateau Continental Belge De Strandvlo 25(2): 38-49. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=97453 details]</ref>), werd de soort in 2009 ook waargenomen in de haven van Zeebrugge <ref name=boets2011>Boets, P.; Lock, K.; Goethals, P.L.M. (2011). Assessing the importance of alien macro-Crustacea (Malacostraca) within macroinvertebrate assemblages in Belgian coastal harbours Helgol. Mar. Res. Online First: 13 pp. [http://www.vliz.be/imis/oma/imis.php?module=ref&refid=206987 details]</ref>, zij het wel in zeer lage abundanties <ref name=boets>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=24266 Pieter Boets] 2011.</ref>. <P><br />
Verder komt Sexton's slijkgarnaal in ons studiegebied ook voor in de Nederlandse Westerschelde <ref name=faasse2000>Faasse, M.; Van Moorsel, G. (2000). Nieuwe en minder bekende vlokreeftjes van sublitorale harde bodems in het Deltagebied (Crustacea: Amphipoda: Gammaridea) Ned. Faunist. Meded. 11: 19-44. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=37555 details] </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
Sexton’s slijkgarnaal werd in 1937 beschreven op basis van exemplaren die nabij Plymouth in Groot-Brittannië verzameld werden. De soort was hier in 1934 reeds abundant aanwezig. Er was toen eveneens een exemplaar voorhanden dat in 1930 nabij Lissabon (Portugal), in het estuarium van de Taag werd verzameld <ref name=crawford1937> </ref>. <P><br />
Vanuit Groot-Brittannië verspreidde de soort zich waarschijnlijk op natuurlijke wijze naar Ierland, waar hij in 1982 voor het eerst aangetroffen werd <ref name=costello1993>Costello, M.J. (1993). Biogeography of alien amphipods occurring in Ireland, and interactions with native species, in: (1993). Proceedings of the First European Crustacean Conference, 1992 = Actes de la Première Conférence Européenne sur les Crustacés, 1992 . Crustaceana, 65(3): pp. 287-299. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=205697 details] </ref>. Momenteel komt de soort voor op de zuidelijke en westelijke Britse Eilanden met een noordelijke uitbreiding tot Schotland en Ierland <ref name=eno1997>Eno, N.C.; Clark, R.A.; Sanderson, W.G. (Ed.) (1997). Non-native marine species in British waters: a review and directory. Joint Nature Conservation Committee: Peterborough. ISBN 1-86107-442-5. 152 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=24400 details] </ref>.<P><br />
Bij onze noorderburen werd deze exoot voor het eerst aangetroffen in 1952 in IJmuiden. In 1953 werd Sexton’s slijkgarnaal aangetroffen op de bruinwieren van de groep ''Himanthalia'' tussen Zandvoort en Noordwijk, in 1956 op het Uithuizerwad in de Waddenzee en in 1960 op eieren van de wulk ''Buccinum'' tussen Katwijk en Wassenaar <ref name=wolff2005> </ref>. In 2000 werd de soort algemeen waargenomen in het zuidwesten van Nederland op harde substraten op plaatsen met een verhoogd zoutgehalte zoals het Grevelingenmeer, de Oosterschelde en de monding van de Westerschelde <ref name=faasse2000> </ref>.<P><br />
Ook in andere Europese landen – Italië (1950) <ref name=hurley1954> </ref>, Noorwegen (1985) en Duitsland (1997) <ref name=naylor2006>Naylor, M. (2006). Alien species in Swedish seas: ''Monocorophium sextonae''. Informationscentralerna för Bottniska viken, Egentliga Östersjön och Västerhavet: Sweden. 2 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207325 details] </ref> – werd de soort al gesignaleerd.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Aangezien het oorsprongsgebied van Sexton’s slijkgarnaal niet precies gekend is, blijft het onduidelijk of deze soort in Europa niet-inheems voorkomt <ref name=wolff2005> </ref><ref name=kerckhof2007>Kerckhof, F.; Haelters, J.; Gollasch, S. (2007). Alien species in the marine and brackish ecosystem: the situation in Belgian waters Aquat. Invasions 2(3): 243-257. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=114365 details] </ref>. Vermoedelijk werd de soort in Europa geïntroduceerd als aangroeisoort op schepen <ref name=hurley1954> </ref> – deze slijkgarnaal leeft in zelfgemaakte kokers die hij aan een vast substraat, zoals de wanden van schepen, vasthecht –, via het ballastwater van schepen of via de import van oesters. Eens geïntroduceerd kan de soort zich verder verspreiden via de heersende stromingen <ref name=naylor2006> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Na zijn introductie in Plymouth (Engeland) ging de opmars van Sexton’s slijkgarnaal gepaard met een daling in de abundantie van de ''Crassicorophium bonellii'' populatie. Sommige auteurs denken daarom dat deze inwijkeling in competitie kan treden met de inheemse soort ''Crassicorophium bonellii''. Beide soorten filteren immers hun voedsel uit de waterkolom en zijn bodembewoners die in zelfgebouwde tunnels leven <ref name=costello1993> </ref>. Anderen denken dan weer dat het succes van de exoot te wijten is aan zijn hogere tolerantie tegen de verhoogde temperaturen. Sexton’s slijkgarnaal zou bovendien genoeg verschillen van ''Crassicorophium bonellii'' om samenleven mogelijk te maken <ref name=costello1993> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Deze groep van vlokreeften lijkt tolerant te zijn voor veranderingen in het zoutgehalte van het water <ref name=hurley1954> </ref>. Mogelijks speelt temperatuur ook een belangrijke rol <ref name=eno1997> </ref>. Verder is er weinig geweten over de factoren die mogelijks een invloed hebben op de verspreiding van deze slijkgarnaal.<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Er is niet veel geweten over het effect de (mogelijke) introductie van Sexton’s slijkgarnaal op het ecosysteem in onze streken. De mogelijke effecten worden als laag <ref name=wijsman2009>Wijsman, J.W.M.; De Mesel, I. (2009). Duurzame schelpdiertransporten. Wageningen IMARES Rapport, C067/09. Imares: Wageningen. 111 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207323 details]</ref> of verwaarloosbaar <ref name=eno1997> </ref> geschat. <P><br />
In het Verenigd Koninkrijk werd een afname van de inheemse ''Crassicorophium bonellii'' gelinkt aan de toename van de exoot. Mogelijk lag competitie voor voedsel en plaats aan de basis hiervan <ref name=eno1997> </ref>. Er werd echter eveneens aangetoond dat beide soorten kunnen samenleven <ref name=costello1993> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
Sexton’s slijkgarnaal leeft in een zelfgebouwde koker van modder die hij vasthecht aan kelp en andere grote wieren, sponzen, koralen of artificiële substraten <ref name=costello1993> </ref>. De soort komt ook voor in zachte sedimenten, vanaf de waterspiegel tot op een diepte van ongeveer 50 meter <ref name=naylor2006> </ref>.<P><br />
Het wijfje van Sexton’s slijkgarnaal is 5 millimeter lang en is hiermee 1 millimeter groter dan het mannetje. Beide geslachten zijn geel-oranje van kleur en hebben kleine ogen <ref name=hurley1954> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Mevrouw Sexton ''</span>====<br />
<br />
De wetenschappelijke soortnaam ''Monocorophium sextonae'' was oorspronkelijk ''Corophium sextoni'' (met mannelijke uitgang –i). De persoon naar wie de soort in 1937 door de taxonoom Crawford werd genoemd was echter een vrouw – E.W. Sexton – en de soortnaam moest dus volgens de taxonomische regels vrouwelijk zijn. De uitgang op –i van “sextoni” werd nadien rechtgezet tot het vrouwelijke -ae <ref> Stock, J.H. (1994). De ‘slijkgarnaal’ ''Corophium sextonae'' (Amphipoda) plotseling talrijk in de Oosterschelde. Het Zeepaard 54(4): 82-84. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208109 details] </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Sexton%27s_slijkgarnaal&diff=43295Sexton's slijkgarnaal2011-11-29T15:00:29Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Sexton's slijkgarnaal<br />
|Foto= <div style="padding:3.5em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Monocorophium sextonae.jpg|caption|right|200px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Erwin Reuvers</span></div><br />
|abstract= <br />
Het oorsprongsgebied van Sexton’s slijkgarnaal ''Monocorophium sextonae'' is ongekend. Het is trouwens niet zeker of het een niet-inheemse soort is in Europa. Mogelijk was de soort hier altijd al aanwezig, maar werd hij nooit opgemerkt. Dit vlokreeftje wordt bijgevolg door velen getypeerd als cryptogeen. De soort werd voor het eerst aangetroffen in stalen die tijdens de zomer van 1993 langs de Belgische westkust genomen werden. Sexton’s slijkgarnaal wordt gerapporteerd in de haven van Zeebrugge, in het Schelde-estuarium en op scheepswrakken voor de Belgische kust. Het is een soort die leeft in zachte sedimenten, op andere organismen zoals wieren en sponzen en op artificiële substraten en dit vanaf het intergetijdengebied tot op een diepte van 50 meter.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=148603 ''Monocorophium sextonae'' (Crawford, 1937)]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Over de oorspronkelijke verspreiding van Sexton's slijkgarnaal ''Monocorophium sextonae'' bestaat onzekerheid. Sommige wetenschappers vermoeden dat deze slijkgarnaal afkomstig is uit Nieuw-Zeeland omdat de soort in deze regio voor het eerst (reeds vóór 1921) aangetroffen werd <ref name=hurley1954>Hurley, D.E. (1954). Studies on the New Zealand amphipodan fauna No. 7. The family Corophiidae, including a new species of ''Paracorophium'' Trans. R. Soc. N.Z. 82(2): 431-460. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207782 details] </ref><ref name=wolff2005>Wolff, W.J. (2005). Non-indigenous marine and estuarine species in the Netherlands Zool. Meded. 79(1): 3-116. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=101200 details] </ref>. <br />
<br />
Men vermoedt dat de soort bij ons niet-inheems is op basis van waarnemingen in Plymouth in Engeland. Hoewel Sexton's slijkgarnaal hier voor 1911 niet werd aangetroffen, was de soort er 20 jaar later (in 1937) plots erg abundant. Dit doet vermoeden dat de soort, althans in Plymouth, niet-inheems voorkomt <ref name=crawford1937>Crawford, G.I. (1937). A review of the amphipod genus ''Corophium'', with notes on the British species J. Mar. Biol. Ass. U.K. 21(2): 589-630. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=123246 details] </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
Sexton’s slijkgarnaal werd – onder zijn toenmalige naam ''Corophium sextonae'' – voor het eerst in België waargenomen tijdens de zomer van 1993 in stalen die voor de onze westkust genomen werden <ref name=dewicke2002>Dewicke, A. (2002). De hyperbenthische gemeenschappen van de Noordzee = Hyperbenthic communities of the North Sea. PhD Thesis. Universiteit Gent (RUG): Gent. 219 + 1 cd-rom pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=21549 details] </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Naast de wrakken in de Noordzee, waarop de soort – vooral tijdens de herfst en winter – algemeen voorkomt <ref name=mallefet2008>Mallefet, J.; Zintzen, V.; Massin, C.; Norro, A.; Vincx, M.; De Maersschalck, V.; Steyaert, M.; Degraer, S.; Cattrijsse, A.; Vanden Berghe, E. (2008). Belgian shipwreck: hotspots for marine biodiversity BEWREMABI: final report. Belgian Science Policy: Brussel. 151 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=126030 details] </ref> (soms in dichtheden tot meer dan 4000 per m<sup>2</sup> <ref name=zintzen2005>Zintzen, V. (2005). Les amphipodes tubicoles de épaves du Plateau Continental Belge De Strandvlo 25(2): 38-49. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=97453 details]</ref>), werd de soort in 2009 ook waargenomen in de haven van Zeebrugge <ref name=boets2011>Boets, P.; Lock, K.; Goethals, P.L.M. (2011). Assessing the importance of alien macro-Crustacea (Malacostraca) within macroinvertebrate assemblages in Belgian coastal harbours Helgol. Mar. Res. Online First: 13 pp. [http://www.vliz.be/imis/oma/imis.php?module=ref&refid=206987 details]</ref>, zij het wel in zeer lage abundanties <ref name=boets>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=24266 Pieter Boets] 2011.</ref>. <P><br />
Verder komt Sexton's slijkgarnaal in ons studiegebied ook voor in de Nederlandse Westerschelde <ref name=faasse2000>Faasse, M.; Van Moorsel, G. (2000). Nieuwe en minder bekende vlokreeftjes van sublitorale harde bodems in het Deltagebied (Crustacea: Amphipoda: Gammaridea) Ned. Faunist. Meded. 11: 19-44. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=37555 details] </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
Sexton’s slijkgarnaal werd in 1937 beschreven op basis van exemplaren die nabij Plymouth in Groot-Brittannië verzameld werden. De soort was hier in 1934 reeds abundant aanwezig. Er was toen eveneens een exemplaar voorhanden dat in 1930 nabij Lissabon (Portugal), in het estuarium van de Taag werd verzameld <ref name=crawford1937> </ref>. <P><br />
Vanuit Groot-Brittannië verspreidde de soort zich waarschijnlijk op natuurlijke wijze naar Ierland, waar hij in 1982 voor het eerst aangetroffen werd <ref name=costello1993>Costello, M.J. (1993). Biogeography of alien amphipods occurring in Ireland, and interactions with native species, in: (1993). Proceedings of the First European Crustacean Conference, 1992 = Actes de la Première Conférence Européenne sur les Crustacés, 1992 . Crustaceana, 65(3): pp. 287-299. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=205697 details] </ref>. Momenteel komt de soort voor op de zuidelijke en westelijke Britse Eilanden met een noordelijke uitbreiding tot Schotland en Ierland <ref name=eno1997>Eno, N.C.; Clark, R.A.; Sanderson, W.G. (Ed.) (1997). Non-native marine species in British waters: a review and directory. Joint Nature Conservation Committee: Peterborough. ISBN 1-86107-442-5. 152 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=24400 details] </ref>.<P><br />
Bij onze noorderburen werd deze exoot voor het eerst aangetroffen in 1952 in IJmuiden. In 1953 werd Sexton’s slijkgarnaal aangetroffen op de bruinwieren van de groep ''Himanthalia'' tussen Zandvoort en Noordwijk, in 1956 op het Uithuizerwad in de Waddenzee en in 1960 op eieren van de wulk ''Buccinum'' tussen Katwijk en Wassenaar <ref name=wolff2005> </ref>. In 2000 werd de soort algemeen waargenomen in het zuidwesten van Nederland op harde substraten op plaatsen met een verhoogd zoutgehalte zoals het Grevelingenmeer, de Oosterschelde en de monding van de Westerschelde <ref name=faasse2000> </ref>.<P><br />
Ook in andere Europese landen – Italië (1950) <ref name=hurley1954> </ref>, Noorwegen (1985) en Duitsland (1997) <ref name=naylor2006>Naylor, M. (2006). Alien species in Swedish seas: ''Monocorophium sextonae''. Informationscentralerna för Bottniska viken, Egentliga Östersjön och Västerhavet: Sweden. 2 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207325 details] </ref> – werd de soort al gesignaleerd.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Aangezien het oorsprongsgebied van Sexton’s slijkgarnaal niet precies gekend is, blijft het onduidelijk of deze soort in Europa niet-inheems voorkomt <ref name=wolff2005> </ref><ref name=kerckhof2007>Kerckhof, F.; Haelters, J.; Gollasch, S. (2007). Alien species in the marine and brackish ecosystem: the situation in Belgian waters Aquat. Invasions 2(3): 243-257. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=114365 details] </ref>. Vermoedelijk werd de soort in Europa geïntroduceerd als aangroeisoort op schepen <ref name=hurley1954> </ref> – deze slijkgarnaal leeft in zelfgemaakte kokers die hij aan een vast substraat, zoals de wanden van schepen, vasthecht –, via het ballastwater van schepen of via de import van oesters. Eens geïntroduceerd kan de soort zich verder verspreiden via de heersende stromingen <ref name=naylor2006> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Na zijn introductie in Plymouth (Engeland) ging de opmars van Sexton’s slijkgarnaal gepaard met een daling in de abundantie van de ''Crassicorophium bonellii'' populatie. Sommige auteurs denken daarom dat deze inwijkeling in competitie kan treden met de inheemse soort ''Crassicorophium bonellii''. Beide soorten filteren immers hun voedsel uit de waterkolom en zijn bodembewoners die in zelfgebouwde tunnels leven <ref name=costello1993> </ref>. Anderen denken dan weer dat het succes van de exoot te wijten was aan zijn hogere tolerantie tegen de verhoogde temperaturen. Sexton’s slijkgarnaal zou bovendien genoeg verschillen van ''Crassicorophium bonellii'' om samenleven mogelijk te maken <ref name=costello1993> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Deze groep van vlokreeften lijkt tolerant te zijn voor veranderingen in het zoutgehalte van het water <ref name=hurley1954> </ref>. Mogelijks speelt temperatuur ook een belangrijke rol <ref name=eno1997> </ref>. Verder is er weinig geweten over de factoren die mogelijks een invloed hebben op de verspreiding van deze slijkgarnaal.<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Er is niet veel geweten over het effect de (mogelijke) introductie van Sexton’s slijkgarnaal op het ecosysteem in onze streken. De mogelijke effecten worden als laag <ref name=wijsman2009>Wijsman, J.W.M.; De Mesel, I. (2009). Duurzame schelpdiertransporten. Wageningen IMARES Rapport, C067/09. Imares: Wageningen. 111 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207323 details]</ref> of verwaarloosbaar <ref name=eno1997> </ref> geschat. <P><br />
In het Verenigd Koninkrijk werd een afname van de inheemse ''Crassicorophium bonellii'' gelinkt aan de toename van de exoot. Mogelijk lag competitie voor voedsel en plaats aan de basis hiervan <ref name=eno1997> </ref>. Er werd echter eveneens aangetoond dat beide soorten kunnen samenleven <ref name=costello1993> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
Sexton’s slijkgarnaal leeft in een zelfgebouwde koker van modder die hij vasthecht aan kelp en andere grote wieren, sponzen, koralen of artificiële substraten <ref name=costello1993> </ref>. De soort komt ook voor in zachte sedimenten, vanaf de waterspiegel tot op een diepte van ongeveer 50 meter <ref name=naylor2006> </ref>.<P><br />
Het wijfje van Sexton’s slijkgarnaal is 5 millimeter lang en is hiermee 1 millimeter groter dan het mannetje. Beide geslachten zijn geel-oranje van kleur en hebben kleine ogen <ref name=hurley1954> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Mevrouw Sexton ''</span>====<br />
<br />
De wetenschappelijke soortnaam ''Monocorophium sextonae'' was oorspronkelijk ''Corophium sextoni'' (met mannelijke uitgang –i). De persoon naar wie de soort in 1937 door de taxonoom Crawford werd genoemd was echter een vrouw – E.W. Sexton – en de soortnaam moest dus volgens de taxonomische regels vrouwelijk zijn. De uitgang op –i van “sextoni” werd nadien rechtgezet tot het vrouwelijke -ae <ref> Stock, J.H. (1994). De ‘slijkgarnaal’ ''Corophium sextonae'' (Amphipoda) plotseling talrijk in de Oosterschelde. Het Zeepaard 54(4): 82-84. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208109 details] </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Sexton%27s_slijkgarnaal&diff=43294Sexton's slijkgarnaal2011-11-29T15:00:13Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Sexton's slijkgarnaal<br />
|Foto= <div style="padding:3.5em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Monocorophium sextonae.jpg|caption|right|200px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Erwin Reuvers</span></div><br />
|abstract= <br />
Het oorsprongsgebied van Sexton’s slijkgarnaal ''Monocorophium sextonae'' is ongekend. Het is trouwens niet zeker of het een niet-inheemse soort is in Europa. Mogelijk was de soort hier altijd al aanwezig, maar werd hij nooit opgemerkt. Dit vlokreeftje wordt bijgevolg door velen getypeerd als cryptogeen. De soort werd voor het eerst aangetroffen in stalen die tijdens de zomer van 1993 langs de Belgische westkust genomen werden. Sexton’s slijkgarnaal wordt gerapporteerd in de haven van Zeebrugge, in het Schelde-estuarium en op scheepswrakken voor de Belgische kust. Het is een soort die leeft in zachte sedimenten, op andere organismen zoals wieren en sponzen en op artificiële substraten en dit vanaf het intergetijdengebied tot op een diepte van 50 meter.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=148603 ''Monocorophium sextonae'' (Crawford, 1937)]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
Over de oorspronkelijke verspreiding van Sexton's slijkgarnaal ''Monocorophium sextonae'' bestaat onzekerheid. Sommige wetenschappers vermoeden dat deze slijkgarnaal afkomstig is uit Nieuw-Zeeland omdat de soort in deze regio voor het eerst (reeds vóór 1921) aangetroffen werd <ref name=hurley1954>Hurley, D.E. (1954). Studies on the New Zealand amphipodan fauna No. 7. The family Corophiidae, including a new species of ''Paracorophium'' Trans. R. Soc. N.Z. 82(2): 431-460. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207782 details] </ref><ref name=wolff2005>Wolff, W.J. (2005). Non-indigenous marine and estuarine species in the Netherlands Zool. Meded. 79(1): 3-116. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=101200 details] </ref>. <br />
<br />
Men vermoedt dat de soort bij ons niet-inheems is op basis van waarnemingen in Plymouth in Engeland. Hoewel Sexton's slijkgarnaal hier voor 1911 niet werd aangetroffen, was de soort er 20 jaar later (in 1937) plots erg abundant. Dit doet vermoeden dat de soort, althans in Plymouth, niet-inheems voorkomt <ref name=crawford1937>Crawford, G.I. (1937). A review of the amphipod genus ''Corophium'', with notes on the British species J. Mar. Biol. Ass. U.K. 21(2): 589-630. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=123246 details] </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
Sexton’s slijkgarnaal werd – onder zijn toenmalige naam ''Corophium sextonae'' – voor het eerst in België waargenomen tijdens de zomer van 1993 in stalen die voor de onze westkust genomen werden <ref name=dewicke2002>Dewicke, A. (2002). De hyperbenthische gemeenschappen van de Noordzee = Hyperbenthic communities of the North Sea. PhD Thesis. Universiteit Gent (RUG): Gent. 219 + 1 cd-rom pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=21549 details] </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Naast de wrakken in de Noordzee, waarop de soort – vooral tijdens de herfst en winter – algemeen voorkomt <ref name=mallefet2008>Mallefet, J.; Zintzen, V.; Massin, C.; Norro, A.; Vincx, M.; De Maersschalck, V.; Steyaert, M.; Degraer, S.; Cattrijsse, A.; Vanden Berghe, E. (2008). Belgian shipwreck: hotspots for marine biodiversity BEWREMABI: final report. Belgian Science Policy: Brussel. 151 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=126030 details] </ref> (soms in dichtheden tot meer dan 4000 per m<sup>2</sup> <ref name=zintzen2005>Zintzen, V. (2005). Les amphipodes tubicoles de épaves du Plateau Continental Belge De Strandvlo 25(2): 38-49. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=97453 details]</ref>), werd de soort in 2009 ook waargenomen in de haven van Zeebrugge <ref name=boets2011>Boets, P.; Lock, K.; Goethals, P.L.M. (2011). Assessing the importance of alien macro-Crustacea (Malacostraca) within macroinvertebrate assemblages in Belgian coastal harbours Helgol. Mar. Res. Online First: 13 pp. [http://www.vliz.be/imis/oma/imis.php?module=ref&refid=206987 details]</ref>, zij het wel in zeer lage abundanties <ref name=boets>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=24266 Pieter Boets] 2011.</ref>. <P><br />
Verder komt Sexton's slijkgarnaal in ons studiegebied ook voor in de Nederlandse Westerschelde <ref name=faasse2000>Faasse, M.; Van Moorsel, G. (2000). Nieuwe en minder bekende vlokreeftjes van sublitorale harde bodems in het Deltagebied (Crustacea: Amphipoda: Gammaridea) Ned. Faunist. Meded. 11: 19-44. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=37555 details] </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
Sexton’s slijkgarnaal werd in 1937 beschreven op basis van exemplaren die nabij Plymouth in Groot-Brittannië verzameld werden. De soort was hier in 1934 reeds abundant aanwezig. Er was toen eveneens een exemplaar voorhanden dat in 1930 nabij Lissabon (Portugal), in het estuarium van de Taag werd verzameld <ref name=crawford1937> </ref>. <P><br />
Vanuit Groot-Brittannië verspreidde de soort zich waarschijnlijk op natuurlijke wijze naar Ierland, waar hij in 1982 voor het eerst aangetroffen werd <ref name=costello1993>Costello, M.J. (1993). Biogeography of alien amphipods occurring in Ireland, and interactions with native species, in: (1993). Proceedings of the First European Crustacean Conference, 1992 = Actes de la Première Conférence Européenne sur les Crustacés, 1992 . Crustaceana, 65(3): pp. 287-299. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=205697 details] </ref>. Momenteel komt de soort voor op de zuidelijke en westelijke Britse Eilanden met een noordelijke uitbreiding tot Schotland en Ierland <ref name=eno1997>Eno, N.C.; Clark, R.A.; Sanderson, W.G. (Ed.) (1997). Non-native marine species in British waters: a review and directory. Joint Nature Conservation Committee: Peterborough. ISBN 1-86107-442-5. 152 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=24400 details] </ref>.<P><br />
Bij onze noorderburen werd deze exoot voor het eerst aangetroffen in 1952 in IJmuiden. In 1953 werd Sexton’s slijkgarnaal aangetroffen op de bruinwieren van de groep ''Himanthalia'' tussen Zandvoort en Noordwijk, in 1956 op het Uithuizerwad in de Waddenzee en in 1960 op eieren van de wulk ''Buccinum'' tussen Katwijk en Wassenaar <ref name=wolff2005> </ref>. In 2000 werd de soort algemeen waargenomen in het zuidwesten van Nederland op harde substraten op plaatsen met een verhoogd zoutgehalte zoals het Grevelingenmeer, de Oosterschelde en de monding van de Westerschelde <ref name=faasse2000> </ref>.<P><br />
Ook in andere Europese landen – Italië (1950) <ref name=hurley1954> </ref>, Noorwegen (1985) en Duitsland (1997) <ref name=naylor2006>Naylor, M. (2006). Alien species in Swedish seas: ''Monocorophium sextonae''. Informationscentralerna för Bottniska viken, Egentliga Östersjön och Västerhavet: Sweden. 2 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207325 details] </ref> – werd de soort al gesignaleerd.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Aangezien het oorsprongsgebied van Sexton’s slijkgarnaal niet precies gekend is, blijft het onduidelijk of deze soort in Europa niet-inheems voorkomt <ref name=wolff2005> </ref><ref name=kerckhof2007>Kerckhof, F.; Haelters, J.; Gollasch, S. (2007). Alien species in the marine and brackish ecosystem: the situation in Belgian waters Aquat. Invasions 2(3): 243-257. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=114365 details] </ref>. Vermoedelijk werd de soort in Europa geïntroduceerd als aangroeisoort op schepen <ref name=hurley1954> </ref> – deze slijkgarnaal leeft in zelfgemaakte kokers die hij aan een vast substraat, zoals de wanden van schepen, vasthecht –, via het ballastwater van schepen of via de import van oesters. Eens geïntroduceerd kan de soort zich verder verspreiden via natuurlijke stromingen <ref name=naylor2006> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
Na zijn introductie in Plymouth (Engeland) ging de opmars van Sexton’s slijkgarnaal gepaard met een daling in de abundantie van de ''Crassicorophium bonellii'' populatie. Sommige auteurs denken daarom dat deze inwijkeling in competitie kan treden met de inheemse soort ''Crassicorophium bonellii''. Beide soorten filteren immers hun voedsel uit de waterkolom en zijn bodembewoners die in zelfgebouwde tunnels leven <ref name=costello1993> </ref>. Anderen denken dan weer dat het succes van de exoot te wijten was aan zijn hogere tolerantie tegen de verhoogde temperaturen. Sexton’s slijkgarnaal zou bovendien genoeg verschillen van ''Crassicorophium bonellii'' om samenleven mogelijk te maken <ref name=costello1993> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Deze groep van vlokreeften lijkt tolerant te zijn voor veranderingen in het zoutgehalte van het water <ref name=hurley1954> </ref>. Mogelijks speelt temperatuur ook een belangrijke rol <ref name=eno1997> </ref>. Verder is er weinig geweten over de factoren die mogelijks een invloed hebben op de verspreiding van deze slijkgarnaal.<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Er is niet veel geweten over het effect de (mogelijke) introductie van Sexton’s slijkgarnaal op het ecosysteem in onze streken. De mogelijke effecten worden als laag <ref name=wijsman2009>Wijsman, J.W.M.; De Mesel, I. (2009). Duurzame schelpdiertransporten. Wageningen IMARES Rapport, C067/09. Imares: Wageningen. 111 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=207323 details]</ref> of verwaarloosbaar <ref name=eno1997> </ref> geschat. <P><br />
In het Verenigd Koninkrijk werd een afname van de inheemse ''Crassicorophium bonellii'' gelinkt aan de toename van de exoot. Mogelijk lag competitie voor voedsel en plaats aan de basis hiervan <ref name=eno1997> </ref>. Er werd echter eveneens aangetoond dat beide soorten kunnen samenleven <ref name=costello1993> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
Sexton’s slijkgarnaal leeft in een zelfgebouwde koker van modder die hij vasthecht aan kelp en andere grote wieren, sponzen, koralen of artificiële substraten <ref name=costello1993> </ref>. De soort komt ook voor in zachte sedimenten, vanaf de waterspiegel tot op een diepte van ongeveer 50 meter <ref name=naylor2006> </ref>.<P><br />
Het wijfje van Sexton’s slijkgarnaal is 5 millimeter lang en is hiermee 1 millimeter groter dan het mannetje. Beide geslachten zijn geel-oranje van kleur en hebben kleine ogen <ref name=hurley1954> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Mevrouw Sexton ''</span>====<br />
<br />
De wetenschappelijke soortnaam ''Monocorophium sextonae'' was oorspronkelijk ''Corophium sextoni'' (met mannelijke uitgang –i). De persoon naar wie de soort in 1937 door de taxonoom Crawford werd genoemd was echter een vrouw – E.W. Sexton – en de soortnaam moest dus volgens de taxonomische regels vrouwelijk zijn. De uitgang op –i van “sextoni” werd nadien rechtgezet tot het vrouwelijke -ae <ref> Stock, J.H. (1994). De ‘slijkgarnaal’ ''Corophium sextonae'' (Amphipoda) plotseling talrijk in de Oosterschelde. Het Zeepaard 54(4): 82-84. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208109 details] </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Zeetulp&diff=43292Zeetulp2011-11-29T14:41:04Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">''Tropische concurrenten''</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Zeetulp<br />
|Foto= <div style="padding:0.8em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Megabalanus tintinabulum.jpg|caption|right|220px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Hans Hillewaert</span></div><br />
|abstract= <br />
De zeetulp ''Megabalanus tintinnabulum'' - een zeepok - kwam oorspronkelijk alleen voor in tropische wateren. De exacte plaats van herkomst is niet bekend, hoewel sommigen verwijzen naar de westkust van Afrika en de Indo-Pacifische regio. De soort werd in Nederland al in 1764 waargenomen op scheepsrompen. Langsheen de Belgische kust werden in 1998 populaties van deze exoot op boeien ontdekt. De zeetulp behoort tot de vaste aangroeigemeenschap van scheepsrompen en andere harde oppervlakken. Deze zeepok treedt, wegens haar grootte, in competitie met inheemse zeepokken.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=106225 ''Megabalanus tintinnabulum'' (Linnaeus, 1758)]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
De zeetulp is een kosmopoliet in warme zeeën <ref name=one>Kerckhof, F. (2002). Barnacles (Cirripedia, Balanomorpha) in Belgian waters, an overview of the species and recent evolutions, with emphasis on exotic species. Bull. Kon. Belg. Inst. Natuurwet. Biologie 72(Suppl.): 93-104. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=66768 details] </ref>. Het is niet bekend van waar deze zeepok exact afkomstig is <ref name=two> Goulletquer, P.; Bachelet, G.; Sauriau, P.G.; Noel, P. (2002). Open Atlantic coast of Europe: a century of introduced species, in: Leppäkoski, E. et al. (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 276-290. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40609 details]</ref>. Sommige publicaties verwijzen naar de westkust van Afrika en naar de Indo-Pacifische regio <ref name=three>Wolff, W.J. (2005). Non-indigenous marine and estuarine species in the Netherlands. Zool. Meded. 79(1): 3-116. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=101200 details] </ref>.<P><br />
Dit diertje is een typische aangroeisoort op harde oppervlakken <ref name=four>Kerckhof, F.; Cattrijsse, A. (2001). Exotic Cirripedia (Balanomorpha) from buoys off the Belgian coast. Senckenb. Marit. 31(2): 245-254. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=25318 details] </ref> en komt vooral voor in het sublittoraal - dit is de zone net onder de laagwaterlijn <ref name=five>Fernando, S.A. (1999). Reproductive biology of tropical barnacles, in: Thompson, M.-F.; Nagabhushanam, R. (1999). Barnacles: the biofoulers. pp. 51-67. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=35437 details] </ref>. Heel soms vind je deze zeepok ook in de lage intergetijdenzone <ref name=six>NIMPIS 2011, Megabalanus tintinnabulum reproduction and habitat, National Introduced Marine Pest Information System, viewed 18 November 2011 <http://www.marinepests.gov.au/nimpis>.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
Tijdens onderzoek naar de aangroeigemeenschap op boeien voor de Belgische kust, werden in 1998 voor het eerst exemplaren van de zeetulp gevonden op drie verschillende boeien. Deze boeien werden tijdelijk uitgelegd en bevonden zich op verschillende afstanden uit de kust <ref name=four> </ref>. <P><br />
In 1881 werd bij ons reeds melding gemaakt van deze exoot, maar toen ging het om aangespoelde exemplaren <ref name=seven>Pelseneer, P. (1881). Etudes sur la faune littorale de la Belgique: Tuniciers, crustacés, vers, échinodermes et coelentérés recueillis en 1881 sur la côte belge. Bull. Soc. Malac. Belgique XVI: CLXVIII-CLXXIII. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=122081 details]</ref>. Omdat het niet zeker is dat deze aangespoelde exemplaren ook effectief uit het Belgisch deel van de Noordzee afkomstig waren, wordt dit niet beschouwd als de eerste waarneming van deze soort.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Sindsdien vindt men regelmatig individuen op boeien voor onze kust <ref name=one> </ref><ref name=eight> Kerckhof, F. (2007). National report Belgium, 2006, in: ICES (2007). Report of the Working Group on Introductions and Transfers of Marine Organisms (WGITMO) 21-23 March 2007 Dubrovnik, Croatia. C.M. - International Council for the Exploration of the Sea, 2007(ACME:05): pp. 44-48. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208968 details]</ref>. Ook op het strand en langsheen de Nederlandse Westerschelde (wat eveneens tot het studiegebied behoort) kunnen geregeld aangespoelde exemplaren gevonden worden. Het gaat hier echter om exemplaren afkomstig van scheepsrompen en om aangespoelde fossielen uit het Plioceen <ref name=ten>Holthuis, L.B.; Heerebout, G.R. (1972). Vondsten van de zeepok Balanus tintinnabulum (Linnaeus, 1758) in Nederland Zoologische Bijdragen 13: 24-31. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=195971 details]</ref><ref name=eleven>Huwae, P.H.M. (1985). De Rankpotigen (Crustacea - Cirripedia) van de Nederlandse kust. Tabellenserie van de Strandwerkgemeenschap (SWG), 28. JNM/KNNV/ACJN: Leiden. 44 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=197223 details] </ref>. Zo werd bijvoorbeeld in 2005 een exemplaar waargenomen in De Panne, tussen het aanspoelsel op het strand <ref name=nine>Kerckhof, F.; Haelters, J. (2005). Enkele opmerkelijke waarnemingen en strandingen in 2004 en 2005. De Strandvlo 25(3-4): 101-105. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=78684 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De eerste Europese melding van de zeetulp dateert uit 1764 in Noord-Holland (Nederland). De exoot werd aangetroffen op een aangemeerd schip afkomstig uit Ghana <ref name=ten> </ref>. Na 1764 werd deze zeepok regelmatig aangespoeld gevonden, vooral langs de westkust van Nederland tussen Schouwen-Duiveland (Zeeland) en Schiermonnikoog, gelegen in de Waddenzee <ref name=ten> </ref><ref name=eleven> </ref>. <P><br />
Zowel langs de Franse kust <ref name=two> </ref> als in het Verenigd Koninkrijk <ref name=twenty>Southward, A.J. (2008). Barnacles: keys and notes for the identification of British species. Synopses of the British fauna (new series), 57. Field Studies Council: Shrewsbury, UK. ISBN 978-1-85153-270-4. viii, 140 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=119980 details]</ref> en in het Middellandse Zeegebied <ref name=fourteen>Zenetos, A.; Cinar, M.E.; Pancucci-Papadopoulou, M.A.; Harmelin, J.G.; Furnari, G.; Andaloro, F.; Bellou, N.; Streftaris, N.; Zibrowius, H. (2005). Annotated list of marine alien species in the Mediterranean with records of the worst invasive species. Mediterranean Marine Science 6(2):63-118. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=109742 details]</ref> kan men de zeetulp aantreffen. Echter in het Verenigd Koninkrijk noch in het Middellandse Zeegebied zijn er permanente populaties van deze soort gekend <ref name=twenty> </ref><ref name=fourteen> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Bij de zeetulp zijn hoofdzakelijk de larven verantwoordelijk voor de verspreiding. Zo kunnen de vrijzwemmende larven via ballastwater naar nieuwe gebieden getransporteerd worden. Anderzijds laten de vastzittende volwassen exemplaren van de zeetulp – bijvoorbeeld op scheepsrompen – hun larven vrij in de omgeving waar ze zich op dat moment bevinden <ref name=four> </ref>. De larven zwemmen rond in de waterkolom en kunnen zich al na vier dagen vestigen <ref name=fifteen>Thiyagarajan, V.; Venugopalan, V.P.; Subramoniam, T.; Nair, K.V.K. (1997). Description of the naupliar stages of ''Megabalanus tintinnabulum'' (Cirripedia: Balanidae). Journal of Crustacean Biology 17(2):332-342. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=199607 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
De zeetulp kan tamelijk groot worden: tot 7,5 centimeter, zowel in diameter als in hoogte. Deze afmetingen zorgen ervoor dat deze exoot andere vastzittende organismen zoals zakpijpen, sponzen, mosselen of zelfs andere pokken, gemakkelijk kan overgroeien en met hen in competitie kan treden voor ruimte en voedsel <ref name=sixteen>Foster, B.A. (1987). Barnacle ecology and adaptation, in: Southward, A.J. (1987). Barnacle biology. Crustacean Issues, 5: pp. 113-133. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=58983 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Het voorkomen van de zeetulp is vooral beperkt tot het sublitoraal, de zone net onder de laagwaterlijn die altijd onder water staat. Dichter bij de kust – in de getijdenzone – slagen de larven er niet in om zich te vestigen, onder andere door de alom aanwezige golfslag in deze zone. Daarnaast speelt ook de aanwezigheid van licht een belangrijke rol: in de intergetijdenzone is de intensiteit van het licht te sterk, terwijl er dieper in zee dan weer onvoldoende licht aanwezig is voor de zeetulp <ref name=seventeen>Daniel, A. (1957). Influence of stage of tide on the attachment of barnacle cyprids. J. Bombay Nat. Hist. Soc. 54(4):866-868. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=141030 details]</ref><ref name=eighteen>Daniel, A. (1957). Illumination and its effects on the settlement of barnacle cyprids. Proc. Zool. Soc. Lond. 129(3):305-313. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=141123 details]</ref>. <P><br />
Temperatuur en zoutgehalte zijn minder belangrijk voor het overleven van de soort, hoewel het hier toch om een typische mariene soort gaat <ref name=five> </ref>. De zeetulp kan temperaturen tot 35 °C weerstaan <ref name=six> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
De zeetulp is een vastzittende soort die zich kan vestigen op verschillende substraten, waaronder scheepsrompen. De verhoogde weerstand om door het water te glijden leidt bijvoorbeeld tot een minder efficiënt gebruik van brandstof. Vasthechting van zeepokken kan opgelost worden door de romp te reinigen en kan vermeden worden door een behandeling met een aangroeiwerende verf, wat echter een dure onderneming is <ref name=schultz>Schultz, M.P.; Bendick, J.A.; Holm, E.R.; Hertel, W.M. (2010). Economic impact of biofouling on a naval surface ship Biofouling 27(1): 87-98. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206434 details] </ref>. Bovendien brengen vele van deze verven schade toe aan het ecosysteem. Sommige verven blijven ook schade veroorzaken, hoewel ze uit circulatie genomen werden. Zo ook tributyltin ([[TBT]]), waarvan het gebruik reeds sinds 2003 verboden werd <ref>Coastalwiki.org Antifouling paints. [http://www.coastalwiki.org/coastalwiki/Antifouling_paints online beschikbaar], geraadpleegd op 22-06-2011. </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
De zeetulp is relatief groot ten opzichte van andere zeepokken. Deze soort bereikt een diameter en hoogte tot 7,5 centimeter en heeft een roze tot paarse kleur. De stevige schaal bestaat uit zes kalkplaten en de overlap tussen twee kalkplaten is duidelijk te herkennen omdat de schaal op deze plaatsen duidelijk horizontaal gestreept is. Waar geen overlap is, is de schaal niet geribd maar glad. Jonge individuen zijn kegelvormig terwijl de volwassenen eerder cilindervormig worden door het verbreden van de opening <ref name=twenty> </ref>. <P><br />
De zeetulp is in het veld te onderscheiden van de eveneens tropische [[grote roze zeepok]] ''Megabalanus coccopoma'' door zijn cilindervormige schelp, een minder afgeronde opening en een roze tot paarse kleur, terwijl de grote roze zeepok een kegelvormige schelp, een cirkelvormige tot ovale centrale opening en rozerode kleur heeft <ref name=twentyone> Bliss, A.; Power, A.; Olsen, M.; Sweeney-Reeves, M.; Rahn, A. (2007). Invasive species: Titan acorn barnacle. Factsheet. University of Georgia Marine Extension Service: Georgia. 1 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208117 details]</ref>. Verder heeft de zeetulp dikwijls een typische diamantvormige opening. Ten slotte vormen ook de sluitplaatjes een goed kenmerk om de soort te herkennen <ref name=eleven> </ref><ref name=twenty> </ref>. <P><br />
Zeepokken voeden zich enkel wanneer ze zich onder het water bevinden. Dan wordt de centrale opening geopend en steken ze hun 6 paar lange en behaarde rankpoten of cirri naar buiten. Hiermee filteren ze kleine voedseldeeltjes uit het water. Verder zijn zeepokken simultaan hermafrodiet, wat betekent dat ze op hetzelfde moment zowel mannelijk als vrouwelijk zijn. Ze zouden dus aan zelfbevruchting kunnen doen, maar dit wordt zoveel mogelijk vermeden. Ze hebben een lange penis om een naburige zeepok – die dan even het vrouwtje is – te bevruchten <ref name=six> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Betrapt!''</span>====<br />
Bij het bestuderen van aangespoelde zeetulpen, is de herkomst van het exemplaar soms te achterhalen. Zo ontdekte men roestsporen op de onderzijde van aangespoelde exemplaren in Nederland, waardoor men kon besluiten dat deze individuen hoogstwaarschijnlijk losgekomen waren van scheepsrompen <ref name=three> </ref>. <br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Tropische concurrenten''</span>====<br />
Twee nauw verwante niet-inheemse zeepokken voor de Belgische kust, de [[grote roze zeepok]] ''Megabalanus coccopoma'' en de zeetulp ''Megabalanus tintinnabulum'', treden niet enkel in competitie met onze inheemse soorten, maar ook met elkaar. Een onderzoek in het zuiden van Brazilië toonde namelijk aan dat wanneer beide soorten in competitie treden de grote roze zeepok de zeetulp wegconcurreert. De zeetulp neemt er in aantallen af door de snelle kolonisatie van de grote roze zeepok <ref>Young, P.S. (1994). The Balanoidea (Cirripedia) from the Brazilian coast. Boletim do Museu Nacional, Nova Série Zoologia 356:1-36. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=141161 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Zeetulp&diff=43291Zeetulp2011-11-29T14:40:47Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Zeetulp<br />
|Foto= <div style="padding:0.8em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Megabalanus tintinabulum.jpg|caption|right|220px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Hans Hillewaert</span></div><br />
|abstract= <br />
De zeetulp ''Megabalanus tintinnabulum'' - een zeepok - kwam oorspronkelijk alleen voor in tropische wateren. De exacte plaats van herkomst is niet bekend, hoewel sommigen verwijzen naar de westkust van Afrika en de Indo-Pacifische regio. De soort werd in Nederland al in 1764 waargenomen op scheepsrompen. Langsheen de Belgische kust werden in 1998 populaties van deze exoot op boeien ontdekt. De zeetulp behoort tot de vaste aangroeigemeenschap van scheepsrompen en andere harde oppervlakken. Deze zeepok treedt, wegens haar grootte, in competitie met inheemse zeepokken.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=106225 ''Megabalanus tintinnabulum'' (Linnaeus, 1758)]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
De zeetulp is een kosmopoliet in warme zeeën <ref name=one>Kerckhof, F. (2002). Barnacles (Cirripedia, Balanomorpha) in Belgian waters, an overview of the species and recent evolutions, with emphasis on exotic species. Bull. Kon. Belg. Inst. Natuurwet. Biologie 72(Suppl.): 93-104. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=66768 details] </ref>. Het is niet bekend van waar deze zeepok exact afkomstig is <ref name=two> Goulletquer, P.; Bachelet, G.; Sauriau, P.G.; Noel, P. (2002). Open Atlantic coast of Europe: a century of introduced species, in: Leppäkoski, E. et al. (2002). Invasive aquatic species of Europe: distribution, impacts and management. pp. 276-290. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=40609 details]</ref>. Sommige publicaties verwijzen naar de westkust van Afrika en naar de Indo-Pacifische regio <ref name=three>Wolff, W.J. (2005). Non-indigenous marine and estuarine species in the Netherlands. Zool. Meded. 79(1): 3-116. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=101200 details] </ref>.<P><br />
Dit diertje is een typische aangroeisoort op harde oppervlakken <ref name=four>Kerckhof, F.; Cattrijsse, A. (2001). Exotic Cirripedia (Balanomorpha) from buoys off the Belgian coast. Senckenb. Marit. 31(2): 245-254. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=25318 details] </ref> en komt vooral voor in het sublittoraal - dit is de zone net onder de laagwaterlijn <ref name=five>Fernando, S.A. (1999). Reproductive biology of tropical barnacles, in: Thompson, M.-F.; Nagabhushanam, R. (1999). Barnacles: the biofoulers. pp. 51-67. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=35437 details] </ref>. Heel soms vind je deze zeepok ook in de lage intergetijdenzone <ref name=six>NIMPIS 2011, Megabalanus tintinnabulum reproduction and habitat, National Introduced Marine Pest Information System, viewed 18 November 2011 <http://www.marinepests.gov.au/nimpis>.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
Tijdens onderzoek naar de aangroeigemeenschap op boeien voor de Belgische kust, werden in 1998 voor het eerst exemplaren van de zeetulp gevonden op drie verschillende boeien. Deze boeien werden tijdelijk uitgelegd en bevonden zich op verschillende afstanden uit de kust <ref name=four> </ref>. <P><br />
In 1881 werd bij ons reeds melding gemaakt van deze exoot, maar toen ging het om aangespoelde exemplaren <ref name=seven>Pelseneer, P. (1881). Etudes sur la faune littorale de la Belgique: Tuniciers, crustacés, vers, échinodermes et coelentérés recueillis en 1881 sur la côte belge. Bull. Soc. Malac. Belgique XVI: CLXVIII-CLXXIII. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=122081 details]</ref>. Omdat het niet zeker is dat deze aangespoelde exemplaren ook effectief uit het Belgisch deel van de Noordzee afkomstig waren, wordt dit niet beschouwd als de eerste waarneming van deze soort.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Sindsdien vindt men regelmatig individuen op boeien voor onze kust <ref name=one> </ref><ref name=eight> Kerckhof, F. (2007). National report Belgium, 2006, in: ICES (2007). Report of the Working Group on Introductions and Transfers of Marine Organisms (WGITMO) 21-23 March 2007 Dubrovnik, Croatia. C.M. - International Council for the Exploration of the Sea, 2007(ACME:05): pp. 44-48. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208968 details]</ref>. Ook op het strand en langsheen de Nederlandse Westerschelde (wat eveneens tot het studiegebied behoort) kunnen geregeld aangespoelde exemplaren gevonden worden. Het gaat hier echter om exemplaren afkomstig van scheepsrompen en om aangespoelde fossielen uit het Plioceen <ref name=ten>Holthuis, L.B.; Heerebout, G.R. (1972). Vondsten van de zeepok Balanus tintinnabulum (Linnaeus, 1758) in Nederland Zoologische Bijdragen 13: 24-31. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=195971 details]</ref><ref name=eleven>Huwae, P.H.M. (1985). De Rankpotigen (Crustacea - Cirripedia) van de Nederlandse kust. Tabellenserie van de Strandwerkgemeenschap (SWG), 28. JNM/KNNV/ACJN: Leiden. 44 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=197223 details] </ref>. Zo werd bijvoorbeeld in 2005 een exemplaar waargenomen in De Panne, tussen het aanspoelsel op het strand <ref name=nine>Kerckhof, F.; Haelters, J. (2005). Enkele opmerkelijke waarnemingen en strandingen in 2004 en 2005. De Strandvlo 25(3-4): 101-105. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=78684 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
De eerste Europese melding van de zeetulp dateert uit 1764 in Noord-Holland (Nederland). De exoot werd aangetroffen op een aangemeerd schip afkomstig uit Ghana <ref name=ten> </ref>. Na 1764 werd deze zeepok regelmatig aangespoeld gevonden, vooral langs de westkust van Nederland tussen Schouwen-Duiveland (Zeeland) en Schiermonnikoog, gelegen in de Waddenzee <ref name=ten> </ref><ref name=eleven> </ref>. <P><br />
Zowel langs de Franse kust <ref name=two> </ref> als in het Verenigd Koninkrijk <ref name=twenty>Southward, A.J. (2008). Barnacles: keys and notes for the identification of British species. Synopses of the British fauna (new series), 57. Field Studies Council: Shrewsbury, UK. ISBN 978-1-85153-270-4. viii, 140 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=119980 details]</ref> en in het Middellandse Zeegebied <ref name=fourteen>Zenetos, A.; Cinar, M.E.; Pancucci-Papadopoulou, M.A.; Harmelin, J.G.; Furnari, G.; Andaloro, F.; Bellou, N.; Streftaris, N.; Zibrowius, H. (2005). Annotated list of marine alien species in the Mediterranean with records of the worst invasive species. Mediterranean Marine Science 6(2):63-118. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=109742 details]</ref> kan men de zeetulp aantreffen. Echter in het Verenigd Koninkrijk noch in het Middellandse Zeegebied zijn er permanente populaties van deze soort gekend <ref name=twenty> </ref><ref name=fourteen> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
Bij de zeetulp zijn hoofdzakelijk de larven verantwoordelijk voor de verspreiding. Zo kunnen de vrijzwemmende larven via ballastwater naar nieuwe gebieden getransporteerd worden. Anderzijds laten de vastzittende volwassen exemplaren van de zeetulp – bijvoorbeeld op scheepsrompen – hun larven vrij in de omgeving waar ze zich op dat moment bevinden <ref name=four> </ref>. De larven zwemmen rond in de waterkolom en kunnen zich al na vier dagen vestigen <ref name=fifteen>Thiyagarajan, V.; Venugopalan, V.P.; Subramoniam, T.; Nair, K.V.K. (1997). Description of the naupliar stages of ''Megabalanus tintinnabulum'' (Cirripedia: Balanidae). Journal of Crustacean Biology 17(2):332-342. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=199607 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
De zeetulp kan tamelijk groot worden: tot 7,5 centimeter, zowel in diameter als in hoogte. Deze afmetingen zorgen ervoor dat deze exoot andere vastzittende organismen zoals zakpijpen, sponzen, mosselen of zelfs andere pokken, gemakkelijk kan overgroeien en met hen in competitie kan treden voor ruimte en voedsel <ref name=sixteen>Foster, B.A. (1987). Barnacle ecology and adaptation, in: Southward, A.J. (1987). Barnacle biology. Crustacean Issues, 5: pp. 113-133. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=58983 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
Het voorkomen van de zeetulp is vooral beperkt tot het sublitoraal, de zone net onder de laagwaterlijn die altijd onder water staat. Dichter bij de kust – in de getijdenzone – slagen de larven er niet in om zich te vestigen, onder andere door de alom aanwezige golfslag in deze zone. Daarnaast speelt ook de aanwezigheid van licht een belangrijke rol: in de intergetijdenzone is de intensiteit van het licht te sterk, terwijl er dieper in zee dan weer onvoldoende licht aanwezig is voor de zeetulp <ref name=seventeen>Daniel, A. (1957). Influence of stage of tide on the attachment of barnacle cyprids. J. Bombay Nat. Hist. Soc. 54(4):866-868. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=141030 details]</ref><ref name=eighteen>Daniel, A. (1957). Illumination and its effects on the settlement of barnacle cyprids. Proc. Zool. Soc. Lond. 129(3):305-313. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=141123 details]</ref>. <P><br />
Temperatuur en zoutgehalte zijn minder belangrijk voor het overleven van de soort, hoewel het hier toch om een typische mariene soort gaat <ref name=five> </ref>. De zeetulp kan temperaturen tot 35 °C weerstaan <ref name=six> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
De zeetulp is een vastzittende soort die zich kan vestigen op verschillende substraten, waaronder scheepsrompen. De verhoogde weerstand om door het water te glijden leidt bijvoorbeeld tot een minder efficiënt gebruik van brandstof. Vasthechting van zeepokken kan opgelost worden door de romp te reinigen en kan vermeden worden door een behandeling met een aangroeiwerende verf, wat echter een dure onderneming is <ref name=schultz>Schultz, M.P.; Bendick, J.A.; Holm, E.R.; Hertel, W.M. (2010). Economic impact of biofouling on a naval surface ship Biofouling 27(1): 87-98. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=206434 details] </ref>. Bovendien brengen vele van deze verven schade toe aan het ecosysteem. Sommige verven blijven ook schade veroorzaken, hoewel ze uit circulatie genomen werden. Zo ook tributyltin ([[TBT]]), waarvan het gebruik reeds sinds 2003 verboden werd <ref>Coastalwiki.org Antifouling paints. [http://www.coastalwiki.org/coastalwiki/Antifouling_paints online beschikbaar], geraadpleegd op 22-06-2011. </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
De zeetulp is relatief groot ten opzichte van andere zeepokken. Deze soort bereikt een diameter en hoogte tot 7,5 centimeter en heeft een roze tot paarse kleur. De stevige schaal bestaat uit zes kalkplaten en de overlap tussen twee kalkplaten is duidelijk te herkennen omdat de schaal op deze plaatsen duidelijk horizontaal gestreept is. Waar geen overlap is, is de schaal niet geribd maar glad. Jonge individuen zijn kegelvormig terwijl de volwassenen eerder cilindervormig worden door het verbreden van de opening <ref name=twenty> </ref>. <P><br />
De zeetulp is in het veld te onderscheiden van de eveneens tropische [[grote roze zeepok]] ''Megabalanus coccopoma'' door zijn cilindervormige schelp, een minder afgeronde opening en een roze tot paarse kleur, terwijl de grote roze zeepok een kegelvormige schelp, een cirkelvormige tot ovale centrale opening en rozerode kleur heeft <ref name=twentyone> Bliss, A.; Power, A.; Olsen, M.; Sweeney-Reeves, M.; Rahn, A. (2007). Invasive species: Titan acorn barnacle. Factsheet. University of Georgia Marine Extension Service: Georgia. 1 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=208117 details]</ref>. Verder heeft de zeetulp dikwijls een typische diamantvormige opening. Ten slotte vormen ook de sluitplaatjes een goed kenmerk om de soort te herkennen <ref name=eleven> </ref><ref name=twenty> </ref>. <P><br />
Zeepokken voeden zich enkel wanneer ze zich onder het water bevinden. Dan wordt de centrale opening geopend en steken ze hun 6 paar lange en behaarde rankpoten of cirri naar buiten. Hiermee filteren ze kleine voedseldeeltjes uit het water. Verder zijn zeepokken simultaan hermafrodiet, wat betekent dat ze op hetzelfde moment zowel mannelijk als vrouwelijk zijn. Ze zouden dus aan zelfbevruchting kunnen doen, maar dit wordt zoveel mogelijk vermeden. Ze hebben een lange penis om een naburige zeepok – die dan even het vrouwtje is – te bevruchten <ref name=six> </ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Betrapt!''</span>====<br />
Bij het bestuderen van aangespoelde zeetulpen, is de herkomst van het exemplaar soms te achterhalen. Zo ontdekte men roestsporen op de onderzijde van aangespoelde exemplaren in Nederland, waardoor men kon besluiten dat deze individuen hoogstwaarschijnlijk losgekomen waren van scheepsrompen <ref name=three> </ref>. <br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Tropische concurrenten''</span>====<br />
Twee nauw verwante niet-inheemse zeepokken voor de Belgische kust, de [[grote roze zeepok]] ''Megabalanus coccopoma'' en de zeetulp ''Megabalanus tintinnabulum'', treden niet enkel in concurrentie met onze inheemse soorten, maar ook met elkaar. Een onderzoek in het zuiden van Brazilië toonde namelijk aan dat wanneer beide soorten in competitie treden de grote roze zeepok de zeetulp wegconcurreert. De zeetulp neemt er in aantallen af door de snelle kolonisatie van de grote roze zeepok <ref>Young, P.S. (1994). The Balanoidea (Cirripedia) from the Brazilian coast. Boletim do Museu Nacional, Nova Série Zoologia 356:1-36. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=141161 details]</ref>. <br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Estuariene_poliepvlo&diff=43289Estuariene poliepvlo2011-11-29T14:17:19Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">''Zoek de fout...''</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Estuariene poliepvlo<br />
|Foto= <div style="padding:0em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Incisocalliope aestuarius.jpg|caption|right|130px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Marco Faasse (www.acteon.nl)</span></div><br />
|abstract= <br />
Van oorsprong komt de estuariene poliepvlo ''Incisocalliope aestuarius'' voor in riviermondingen langs de Atlantische kust van Amerika. Via schepen - als aanhechting op de romp of in het ballastwater - werd deze soort geïntroduceerd in Europa. De eerste waarneming in België vond plaats in de Zeeschelde in oktober 1996. Deze vlokreeft komt enkel voor in het brakke water van estuaria. Opmerkelijk is dat de soort in de Westerschelde bijna uitsluitend voorkomt in associatie met hydroïdpoliepjes, een habitat dat nauwelijks door inheemse vlokreeften wordt benut.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=148579 ''Incisocalliope aestuarius'' (Watling & Maurer, 1973)]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
De oorspronkelijke verspreiding van de estuariene poliepvlo strekt zich uit over riviermondingen langsheen de Amerikaanse oostkust, tussen Delaware en Georgia <ref name = Faasse2003>Faasse, M.; Van Moorsel, G. (2003). The North-American amphipods, ''Melita nitida'' Smith, 1873 and ''Incisocalliope aestuarius'' (Watling and Maurer, 1973) (Crustacea: Amphipoda: Gammaridea), introduced to the western Scheldt estuary (The Netherlands) Aquat. Ecol. 37(1): 13-22. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=34073 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
De eerste Belgische waarneming van de estuariene poliepvlo vond plaats in de Zeeschelde nabij de Nederlandse grens en dateert van oktober 1996 <ref name = Faasse2003> </ref>. De exemplaren werden aanvankelijk verkeerdelijk als ''Pleusymtes glaber'' gedetermineerd <ref name= Ysebaert2000>Ysebaert, T.J.; De Neve, L.; Meire, P. (2000). The subtidal macrobenthos in the mesohaline part of the Schelde Estuary (Belgium): influenced by man? J. Mar. Biol. Ass. U.K. 80(4): 587-597. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=3713 details]</ref>. Omdat het zeer onwaarschijnlijk is, dat deze soort in zich in de Zeeschelde kan handhaven, werd dit materiaal herbekeken, en zo bleek dat het eigenlijk de estuariene poliepvlo betrof <ref name = Faasse2003> </ref>. <br />
<br />
Uit nieuwe analyses van oude stalen <ref name = Brummelhuis1997>Brummelhuis, E.B.M.; Craeymeersch, J.A.; Dimmers, W.; Markusse, R. (1997). Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in het voorjaar 1997: rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. CEMO/NIOO: Yerseke. 41 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=135207 details]</ref> bleek dat de estuariene poliepvlo reeds in 1991 in ons studiegebied aanwezig was in het brakke deel van de Westerschelde, maar ook hier verkeerdelijk als ''Pleusymtes glaber'' gedetermineerd werd <ref name = Faasse2003> </ref>. In de 1988-1991 werd in het oostelijke deel van de Nederlandse Westerschelde – tussen Saeftinghe en de Belgische grens – reeds een hoge densiteit van exemplaren teruggevonden die als ''Pleusymtes glaber'' gedetermineerd werden <ref name =Cat1993>Cattrijsse, A.; Mees, J.; Hamerlynck, O. (1993). The hyperbenthic Amphipoda and Isopoda of the Voordelta and the Westerschelde estuary Cah. Biol. Mar. 34(2): 187-200. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=2671 details] </ref>. Daar deze exemplaren niet herbekeken werden, kan er echter niet met zekerheid gezegd worden dat hier eveneens de estuariene poliepvlo betrof <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Anno 2003 reikte het gekende verspreidingsgebied van de estuariene poliepvlo in het Schelde-estuarium van Baarland (30 kilometer stroomopwaarts van de monding) tot in Doel (5 kilometer stroomopwaarts van de Belgisch-Nederlandse grens) <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<br />
Deze poliepvlo wordt in de Westerschelde vooral waargenomen in modderige poeltjes, tussen stenen net boven de laagwaterlijn en vastgehecht op hydroïdpoliepjes (voornamelijk poliepen van gedraaide zeedraad ''Hartlaubella gelatinosa''). In de Westerschelde hechten deze poliepen zich vast op niet-inheemse [[Japanse oester|Japanse oesters]] ''Crassostrea gigas''. Er vonden eveneens enkele waarnemingen van de estuariene poliepvlo plaats op stenen op een diepte van 5 tot 9,5 meter <ref name = Faasse2003> </ref>.<P> <br />
In de Zeeschelde blijft de soort vooralsnog een zeldzame soort die enkel onder de laagwaterlijn is aangetroffen. In de Zeeschelde lijkt de soort minder afhankelijk te zijn van de aanwezigheid van hydroïdpoliepjes. Na 2002 is de soort hier niet meer teruggevonden <ref name =Soors>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=2753 Jan Soors] 2011.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
In Europa is de estuariene poliepvlo voorlopig enkel gekend in het Schelde-estuarium <ref name = Daisie> DAISIE European Invasive Alien Species Gateway, 2008. ''Incisocalliope aestuarius''. Available from: http://www.europe-aliens.org/speciesFactsheet.do?speciesId=53352# [Accessed 24th October 2011] </ref>. Er wordt vermoed dat deze exoot in de toekomst ook in andere Europese estuaria zal voorkomen <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
De estuariene poliepvlo heeft de Schelde wellicht bereikt, door zich vast te hechten aan scheepsrompen of via het ballastwater van schepen <ref name = Faasse2003> </ref>. Omdat de larven van vlokreeftjes zich niet efficiënt verspreiden zal het Europese verspreidingsgebied van deze vlokreeftsoort gefragmenteerd zijn <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
De verspreiding van de estuariene poliepvlo in de Schelde wordt voornamelijk in de hand gewerkt door de aanwezigheid van artificiële harde substraten, zoals stenen voor oeverversterking en kademuren. Deze vlokreeft komt bij ons voor in associatie met hydroïdpoliepen die zich op deze vaste substraten gevestigd hebben. Omdat dit habitat amper benut wordt door inheemse soorten ondervindt de estuariene poliepvlo bij ons nauwelijks concurrentie <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
In het oorsprongsgebied – de Amerikaanse oostkust – kan men de estuariene poliepvlo terugvinden in brakwatergebieden met zoutgehaltes variërend van 10 tot 33 PSU. Daarnaast kan deze exoot temperaturen tussen -2 en 29 °C verdragen. Door zijn vermogen om grote verschillen in het zoutgehalte en de temperatuur te tolereren, kan hij aarden in een brede waaier aan habitats <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<br />
De estuariene poliepvlo hecht zich krachtig vast op de verticale delen van hydroïdpoliepkolonies. De structuur van de monddelen zou suggereren dat deze exoot als parasiet op deze kolonies leeft. Dit vlokreeftje wordt vooral aangetroffen vastgehecht aan gedraaide zeedraad ''Hartlaubella gelatinosa'', een hydroïdpoliepsoort die bijna exclusief voorkomt op [[Japanse oester|Japanse oesters]] ''Crassostrea gigas''. Deze laatste – ook niet-inheemse soort – heeft zich ondertussen tot diep in het Schelde-estuarium kunnen vestigen op de veelvuldig aanwezige artificiële harde substraten, waarna de vestiging van gedraaide zeedraad en later de estuariene poliepvlo mogelijk werd <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<br />
De afwezigheid van de estuariene poliepvlo tussen hydroïdpoliepen in de haven van Walsoorden (Nederlandse Westerschelde) suggereert dat de voorkeur van deze soort uitgaat naar snelstromend water, zoals die in de vaargeul. Het echter is niet uitgesloten dat andere ongunstige omstandigheden in de haven aan de basis van zijn afwezigheid liggen <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Het is niet gekend welke effecten deze soort op zijn omgeving heeft.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
<br />
De estuariene poliepvlo is met het blote oog moeilijk van andere vlokreeftsoorten te onderscheiden. Microscopisch gezien onderscheidt de estuariene poliepvlo zich door de afwezigheid van een tand op de rug ter hoogte van de pootjes <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<br />
In tegenstelling tot de inheemse vlokreeftjes is deze soort nauw verbonden met hydroïdpoliepen zoals gedraaide zeedraad ''Hartlaubella gelatinosa''. Bij het verzamelen van deze zeedraadkolonies vertoont deze vlokreeft een typische vluchtreactie door naar het midden van de kolonie te kruipen. Door zijn donkerbruine kleur en lichtbruine strepen en vlekken is deze exoot moeilijk te onderscheiden tussen de hydroïdpoliepkolonies <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Zoek de fout...''</span>====<br />
<br />
De determinatie van vlokreeftjes is op zich geen gemakkelijke taak. Gezien de estuariene poliepvlo van nature niet in onze streken voorkwam, werd de soort niet vermeld in de Europese determinatiegidsen. Bijgevolg werden de exemplaren uit de Schelde aanvankelijk verkeerd gedetermineerd als ''Pleusymtes glaber'' <ref name = Ysebaert2000> </ref> en ''Parapleustes assimilis'' <ref name = Brummelhuis1997> </ref>. Door het zorgvuldig bewaren van de stalen, kon men op een later tijdstip nog correcties uitvoeren. De heridentificaties werden gedaan omdat de ecologische voorkeuren (zoutgehalte en temperatuur) van de veronderstelde soorten niet overeenkwamen met hun gekende verspreiding <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Estuariene_poliepvlo&diff=43288Estuariene poliepvlo2011-11-29T14:17:00Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Estuariene poliepvlo<br />
|Foto= <div style="padding:0em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Incisocalliope aestuarius.jpg|caption|right|130px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Marco Faasse (www.acteon.nl)</span></div><br />
|abstract= <br />
Van oorsprong komt de estuariene poliepvlo ''Incisocalliope aestuarius'' voor in riviermondingen langs de Atlantische kust van Amerika. Via schepen - als aanhechting op de romp of in het ballastwater - werd deze soort geïntroduceerd in Europa. De eerste waarneming in België vond plaats in de Zeeschelde in oktober 1996. Deze vlokreeft komt enkel voor in het brakke water van estuaria. Opmerkelijk is dat de soort in de Westerschelde bijna uitsluitend voorkomt in associatie met hydroïdpoliepjes, een habitat dat nauwelijks door inheemse vlokreeften wordt benut.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=148579 ''Incisocalliope aestuarius'' (Watling & Maurer, 1973)]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
De oorspronkelijke verspreiding van de estuariene poliepvlo strekt zich uit over riviermondingen langsheen de Amerikaanse oostkust, tussen Delaware en Georgia <ref name = Faasse2003>Faasse, M.; Van Moorsel, G. (2003). The North-American amphipods, ''Melita nitida'' Smith, 1873 and ''Incisocalliope aestuarius'' (Watling and Maurer, 1973) (Crustacea: Amphipoda: Gammaridea), introduced to the western Scheldt estuary (The Netherlands) Aquat. Ecol. 37(1): 13-22. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=34073 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
De eerste Belgische waarneming van de estuariene poliepvlo vond plaats in de Zeeschelde nabij de Nederlandse grens en dateert van oktober 1996 <ref name = Faasse2003> </ref>. De exemplaren werden aanvankelijk verkeerdelijk als ''Pleusymtes glaber'' gedetermineerd <ref name= Ysebaert2000>Ysebaert, T.J.; De Neve, L.; Meire, P. (2000). The subtidal macrobenthos in the mesohaline part of the Schelde Estuary (Belgium): influenced by man? J. Mar. Biol. Ass. U.K. 80(4): 587-597. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=3713 details]</ref>. Omdat het zeer onwaarschijnlijk is, dat deze soort in zich in de Zeeschelde kan handhaven, werd dit materiaal herbekeken, en zo bleek dat het eigenlijk de estuariene poliepvlo betrof <ref name = Faasse2003> </ref>. <br />
<br />
Uit nieuwe analyses van oude stalen <ref name = Brummelhuis1997>Brummelhuis, E.B.M.; Craeymeersch, J.A.; Dimmers, W.; Markusse, R. (1997). Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in het voorjaar 1997: rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. CEMO/NIOO: Yerseke. 41 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=135207 details]</ref> bleek dat de estuariene poliepvlo reeds in 1991 in ons studiegebied aanwezig was in het brakke deel van de Westerschelde, maar ook hier verkeerdelijk als ''Pleusymtes glaber'' gedetermineerd werd <ref name = Faasse2003> </ref>. In de 1988-1991 werd in het oostelijke deel van de Nederlandse Westerschelde – tussen Saeftinghe en de Belgische grens – reeds een hoge densiteit van exemplaren teruggevonden die als ''Pleusymtes glaber'' gedetermineerd werden <ref name =Cat1993>Cattrijsse, A.; Mees, J.; Hamerlynck, O. (1993). The hyperbenthic Amphipoda and Isopoda of the Voordelta and the Westerschelde estuary Cah. Biol. Mar. 34(2): 187-200. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=2671 details] </ref>. Daar deze exemplaren niet herbekeken werden, kan er echter niet met zekerheid gezegd worden dat hier eveneens de estuariene poliepvlo betrof <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Anno 2003 reikte het gekende verspreidingsgebied van de estuariene poliepvlo in het Schelde-estuarium van Baarland (30 kilometer stroomopwaarts van de monding) tot in Doel (5 kilometer stroomopwaarts van de Belgisch-Nederlandse grens) <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<br />
Deze poliepvlo wordt in de Westerschelde vooral waargenomen in modderige poeltjes, tussen stenen net boven de laagwaterlijn en vastgehecht op hydroïdpoliepjes (voornamelijk poliepen van gedraaide zeedraad ''Hartlaubella gelatinosa''). In de Westerschelde hechten deze poliepen zich vast op niet-inheemse [[Japanse oester|Japanse oesters]] ''Crassostrea gigas''. Er vonden eveneens enkele waarnemingen van de estuariene poliepvlo plaats op stenen op een diepte van 5 tot 9,5 meter <ref name = Faasse2003> </ref>.<P> <br />
In de Zeeschelde blijft de soort vooralsnog een zeldzame soort die enkel onder de laagwaterlijn is aangetroffen. In de Zeeschelde lijkt de soort minder afhankelijk te zijn van de aanwezigheid van hydroïdpoliepjes. Na 2002 is de soort hier niet meer teruggevonden <ref name =Soors>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=2753 Jan Soors] 2011.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
In Europa is de estuariene poliepvlo voorlopig enkel gekend in het Schelde-estuarium <ref name = Daisie> DAISIE European Invasive Alien Species Gateway, 2008. ''Incisocalliope aestuarius''. Available from: http://www.europe-aliens.org/speciesFactsheet.do?speciesId=53352# [Accessed 24th October 2011] </ref>. Er wordt vermoed dat deze exoot in de toekomst ook in andere Europese estuaria zal voorkomen <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
De estuariene poliepvlo heeft de Schelde wellicht bereikt, door zich vast te hechten aan scheepsrompen of via het ballastwater van schepen <ref name = Faasse2003> </ref>. Omdat de larven van vlokreeftjes zich niet efficiënt verspreiden zal het Europese verspreidingsgebied van deze vlokreeftsoort gefragmenteerd zijn <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
De verspreiding van de estuariene poliepvlo in de Schelde wordt voornamelijk in de hand gewerkt door de aanwezigheid van artificiële harde substraten, zoals stenen voor oeverversterking en kademuren. Deze vlokreeft komt bij ons voor in associatie met hydroïdpoliepen die zich op deze vaste substraten gevestigd hebben. Omdat dit habitat amper benut wordt door inheemse soorten ondervindt de estuariene poliepvlo bij ons nauwelijks concurrentie <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
In het oorsprongsgebied – de Amerikaanse oostkust – kan men de estuariene poliepvlo terugvinden in brakwatergebieden met zoutgehaltes variërend van 10 tot 33 PSU. Daarnaast kan deze exoot temperaturen tussen -2 en 29 °C verdragen. Door zijn vermogen om grote verschillen in het zoutgehalte en de temperatuur te tolereren, kan hij aarden in een brede waaier aan habitats <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<br />
De estuariene poliepvlo hecht zich krachtig vast op de verticale delen van hydroïdpoliepkolonies. De structuur van de monddelen zou suggereren dat deze exoot als parasiet op deze kolonies leeft. Dit vlokreeftje wordt vooral aangetroffen vastgehecht aan gedraaide zeedraad ''Hartlaubella gelatinosa'', een hydroïdpoliepsoort die bijna exclusief voorkomt op [[Japanse oester|Japanse oesters]] ''Crassostrea gigas''. Deze laatste – ook niet-inheemse soort – heeft zich ondertussen tot diep in het Schelde-estuarium kunnen vestigen op de veelvuldig aanwezige artificiële harde substraten, waarna de vestiging van gedraaide zeedraad en later de estuariene poliepvlo mogelijk werd <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<br />
De afwezigheid van de estuariene poliepvlo tussen hydroïdpoliepen in de haven van Walsoorden (Nederlandse Westerschelde) suggereert dat de voorkeur van deze soort uitgaat naar snelstromend water, zoals die in de vaargeul. Het echter is niet uitgesloten dat andere ongunstige omstandigheden in de haven aan de basis van zijn afwezigheid liggen <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Het is niet gekend welke effecten deze soort op zijn omgeving heeft.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
<br />
De estuariene poliepvlo is met het blote oog moeilijk van andere vlokreeftsoorten te onderscheiden. Microscopisch gezien onderscheidt de estuariene poliepvlo zich door de afwezigheid van een tand op de rug ter hoogte van de pootjes <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<br />
In tegenstelling tot de inheemse vlokreeftjes is deze soort nauw verbonden met hydroïdpoliepen zoals gedraaide zeedraad ''Hartlaubella gelatinosa''. Bij het verzamelen van deze zeedraadkolonies vertoont deze vlokreeft een typische vluchtreactie door naar het midden van de kolonie te kruipen. Door zijn donkerbruine kleur en lichtbruine strepen en vlekken is deze exoot moeilijk te onderscheiden tussen de hydroïdpoliepkolonies <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Zoek de fout...''</span>====<br />
<br />
De determinatie van vlokreeftjes is op zich geen gemakkelijke taak. Gezien de estuariene poliepvlo van nature niet in onze streken voorkwam, werd de soort niet vermeld in de Europese determinatiegidsen. Bijgevolg werden de exemplaren uit de Schelde aanvankelijk verkeerd gedetermineerd als ''Pleusymtes glaber'' <ref name = Ysebaert2000> </ref> en ''Parapleustes assimilis'' <ref name = Brummelhuis1997> </ref>. Door het zorgvuldig bewaren van de stalen, kon men op een later tijdstip nog correcties uitvoeren. De heridentificaties werden gedaan omdat de ecologische voorkeuren (zoutgehalte en temperatuur) van de veronderstelde soorten eigenlijk niet overeenkwamen met hun verspreiding <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Estuariene_poliepvlo&diff=43287Estuariene poliepvlo2011-11-29T14:16:40Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Estuariene poliepvlo<br />
|Foto= <div style="padding:0em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Incisocalliope aestuarius.jpg|caption|right|130px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Marco Faasse (www.acteon.nl)</span></div><br />
|abstract= <br />
Van oorsprong komt de estuariene poliepvlo ''Incisocalliope aestuarius'' voor in riviermondingen langs de Atlantische kust van Amerika. Via schepen - als aanhechting op de romp of in het ballastwater - werd deze soort geïntroduceerd in Europa. De eerste waarneming in België vond plaats in de Zeeschelde in oktober 1996. Deze vlokreeft komt enkel voor in het brakke water van estuaria. Opmerkelijk is dat de soort in de Westerschelde bijna uitsluitend voorkomt in associatie met hydroïdpoliepjes, een habitat dat nauwelijks door inheemse vlokreeften wordt benut.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=148579 ''Incisocalliope aestuarius'' (Watling & Maurer, 1973)]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
De oorspronkelijke verspreiding van de estuariene poliepvlo strekt zich uit over riviermondingen langsheen de Amerikaanse oostkust, tussen Delaware en Georgia <ref name = Faasse2003>Faasse, M.; Van Moorsel, G. (2003). The North-American amphipods, ''Melita nitida'' Smith, 1873 and ''Incisocalliope aestuarius'' (Watling and Maurer, 1973) (Crustacea: Amphipoda: Gammaridea), introduced to the western Scheldt estuary (The Netherlands) Aquat. Ecol. 37(1): 13-22. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=34073 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
De eerste Belgische waarneming van de estuariene poliepvlo vond plaats in de Zeeschelde nabij de Nederlandse grens en dateert van oktober 1996 <ref name = Faasse2003> </ref>. De exemplaren werden aanvankelijk verkeerdelijk als ''Pleusymtes glaber'' gedetermineerd <ref name= Ysebaert2000>Ysebaert, T.J.; De Neve, L.; Meire, P. (2000). The subtidal macrobenthos in the mesohaline part of the Schelde Estuary (Belgium): influenced by man? J. Mar. Biol. Ass. U.K. 80(4): 587-597. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=3713 details]</ref>. Omdat het zeer onwaarschijnlijk is, dat deze soort in zich in de Zeeschelde kan handhaven, werd dit materiaal herbekeken, en zo bleek dat het eigenlijk de estuariene poliepvlo betrof <ref name = Faasse2003> </ref>. <br />
<br />
Uit nieuwe analyses van oude stalen <ref name = Brummelhuis1997>Brummelhuis, E.B.M.; Craeymeersch, J.A.; Dimmers, W.; Markusse, R. (1997). Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in het voorjaar 1997: rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. CEMO/NIOO: Yerseke. 41 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=135207 details]</ref> bleek dat de estuariene poliepvlo reeds in 1991 in ons studiegebied aanwezig was in het brakke deel van de Westerschelde, maar ook hier verkeerdelijk als ''Pleusymtes glaber'' gedetermineerd werd <ref name = Faasse2003> </ref>. In de 1988-1991 werd in het oostelijke deel van de Nederlandse Westerschelde – tussen Saeftinghe en de Belgische grens – reeds een hoge densiteit van exemplaren teruggevonden die als ''Pleusymtes glaber'' gedetermineerd werden <ref name =Cat1993>Cattrijsse, A.; Mees, J.; Hamerlynck, O. (1993). The hyperbenthic Amphipoda and Isopoda of the Voordelta and the Westerschelde estuary Cah. Biol. Mar. 34(2): 187-200. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=2671 details] </ref>. Daar deze exemplaren niet herbekeken werden, kan er echter niet met zekerheid gezegd worden dat hier eveneens de estuariene poliepvlo betrof <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Anno 2003 reikte het gekende verspreidingsgebied van de estuariene poliepvlo in het Schelde-estuarium van Baarland (30 kilometer stroomopwaarts van de monding) tot in Doel (5 kilometer stroomopwaarts van de Belgisch-Nederlandse grens) <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<br />
Deze poliepvlo wordt in de Westerschelde vooral waargenomen in modderige poeltjes, tussen stenen net boven de laagwaterlijn en vastgehecht op hydroïdpoliepjes (voornamelijk poliepen van gedraaide zeedraad ''Hartlaubella gelatinosa''). In de Westerschelde hechten deze poliepen zich vast op niet-inheemse [[Japanse oester|Japanse oesters]] ''Crassostrea gigas''. Er vonden eveneens enkele waarnemingen van de estuariene poliepvlo plaats op stenen op een diepte van 5 tot 9,5 meter <ref name = Faasse2003> </ref>.<P> <br />
In de Zeeschelde blijft de soort vooralsnog een zeldzame soort die enkel onder de laagwaterlijn is aangetroffen. In de Zeeschelde lijkt de soort minder afhankelijk te zijn van de aanwezigheid van hydroïdpoliepjes. Na 2002 is de soort hier niet meer teruggevonden <ref name =Soors>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=2753 Jan Soors] 2011.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
In Europa is de estuariene poliepvlo voorlopig enkel gekend in het Schelde-estuarium <ref name = Daisie> DAISIE European Invasive Alien Species Gateway, 2008. ''Incisocalliope aestuarius''. Available from: http://www.europe-aliens.org/speciesFactsheet.do?speciesId=53352# [Accessed 24th October 2011] </ref>. Er wordt vermoed dat deze exoot in de toekomst ook in andere Europese estuaria zal voorkomen <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
De estuariene poliepvlo heeft de Schelde wellicht bereikt, door zich vast te hechten aan scheepsrompen of via het ballastwater van schepen <ref name = Faasse2003> </ref>. Omdat de larven van vlokreeftjes zich niet efficiënt verspreiden zal het Europese verspreidingsgebied van deze vlokreeftsoort gefragmenteerd zijn <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
De verspreiding van de estuariene poliepvlo in de Schelde wordt voornamelijk in de hand gewerkt door de aanwezigheid van artificiële harde substraten, zoals stenen voor oeverversterking en kademuren. Deze vlokreeft komt bij ons voor in associatie met hydroïdpoliepen die zich op deze vaste substraten gevestigd hebben. Omdat dit habitat amper benut wordt door inheemse soorten ondervindt de estuariene poliepvlo bij ons nauwelijks concurrentie <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
In het oorsprongsgebied – de Amerikaanse oostkust – kan men de estuariene poliepvlo terugvinden in brakwatergebieden met zoutgehaltes variërend van 10 tot 33 PSU. Daarnaast kan deze exoot temperaturen tussen -2 en 29 °C verdragen. Door zijn vermogen om grote verschillen in het zoutgehalte en de temperatuur te tolereren, kan hij aarden in een brede waaier aan habitats <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<br />
De estuariene poliepvlo hecht zich krachtig vast op de verticale delen van hydroïdpoliepkolonies. De structuur van de monddelen zou suggereren dat deze exoot als parasiet op deze kolonies leeft. Dit vlokreeftje wordt vooral aangetroffen vastgehecht aan gedraaide zeedraad ''Hartlaubella gelatinosa'', een hydroïdpoliepsoort die bijna exclusief voorkomt op [[Japanse oester|Japanse oesters]] ''Crassostrea gigas''. Deze laatste – ook niet-inheemse soort – heeft zich ondertussen tot diep in het Schelde-estuarium kunnen vestigen op de veelvuldig aanwezige artificiële harde substraten, waarna de vestiging van gedraaide zeedraad en later de estuariene poliepvlo mogelijk werd <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<br />
De afwezigheid van de estuariene poliepvlo tussen hydroïdpoliepen in de haven van Walsoorden (Nederlandse Westerschelde) suggereert dat de voorkeur van deze soort uitgaat naar snelstromend water, zoals die in de vaargeul. Het echter is niet uitgesloten dat andere ongunstige omstandigheden in de haven aan de basis van zijn afwezigheid liggen <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Het is niet gekend welke effecten deze soort op zijn omgeving heeft.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
<br />
De estuariene poliepvlo is met het blote oog moeilijk van andere vlokreeftsoorten te onderscheiden. Via de microscoop onderscheidt de estuariene poliepvlo zich door de afwezigheid van een tand op de rug ter hoogte van de pootjes <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<br />
In tegenstelling tot de inheemse vlokreeftjes is deze soort nauw verbonden met hydroïdpoliepen zoals gedraaide zeedraad ''Hartlaubella gelatinosa''. Bij het verzamelen van deze zeedraadkolonies vertoont deze vlokreeft een typische vluchtreactie door naar het midden van de kolonie te kruipen. Door zijn donkerbruine kleur en lichtbruine strepen en vlekken is deze exoot moeilijk te onderscheiden tussen de hydroïdpoliepkolonies <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Zoek de fout...''</span>====<br />
<br />
De determinatie van vlokreeftjes is op zich geen gemakkelijke taak. Gezien de estuariene poliepvlo van nature niet in onze streken voorkwam, werd de soort niet vermeld in de Europese determinatiegidsen. Bijgevolg werden de exemplaren uit de Schelde aanvankelijk verkeerd gedetermineerd als ''Pleusymtes glaber'' <ref name = Ysebaert2000> </ref> en ''Parapleustes assimilis'' <ref name = Brummelhuis1997> </ref>. Door het zorgvuldig bewaren van de stalen, kon men op een later tijdstip nog correcties uitvoeren. De heridentificaties werden gedaan omdat de ecologische voorkeuren (zoutgehalte en temperatuur) van de veronderstelde soorten eigenlijk niet overeenkwamen met hun verspreiding <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepittehttps://www.coastalwiki.org/w/index.php?title=Estuariene_poliepvlo&diff=43286Estuariene poliepvlo2011-11-29T14:16:14Z<p>LeenVandepitte: /* <span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span> */</p>
<hr />
<div>__NOTITLE__<br />
{{Kader4|Naam=Estuariene poliepvlo<br />
|Foto= <div style="padding:0em 0em 0em 0em"><br />
[[Image:Incisocalliope aestuarius.jpg|caption|right|130px|]]<span style="color:#FFFFFF">Foto: Marco Faasse (www.acteon.nl)</span></div><br />
|abstract= <br />
Van oorsprong komt de estuariene poliepvlo ''Incisocalliope aestuarius'' voor in riviermondingen langs de Atlantische kust van Amerika. Via schepen - als aanhechting op de romp of in het ballastwater - werd deze soort geïntroduceerd in Europa. De eerste waarneming in België vond plaats in de Zeeschelde in oktober 1996. Deze vlokreeft komt enkel voor in het brakke water van estuaria. Opmerkelijk is dat de soort in de Westerschelde bijna uitsluitend voorkomt in associatie met hydroïdpoliepjes, een habitat dat nauwelijks door inheemse vlokreeften wordt benut.}}<br />
{{kader3}}<br />
<P><br />
<Br><br />
<Br><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wetenschappelijke naam</span>===<br />
<br />
<br />
[http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=148579 ''Incisocalliope aestuarius'' (Watling & Maurer, 1973)]<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Oorspronkelijke verspreiding</span>===<br />
<br />
De oorspronkelijke verspreiding van de estuariene poliepvlo strekt zich uit over riviermondingen langsheen de Amerikaanse oostkust, tussen Delaware en Georgia <ref name = Faasse2003>Faasse, M.; Van Moorsel, G. (2003). The North-American amphipods, ''Melita nitida'' Smith, 1873 and ''Incisocalliope aestuarius'' (Watling and Maurer, 1973) (Crustacea: Amphipoda: Gammaridea), introduced to the western Scheldt estuary (The Netherlands) Aquat. Ecol. 37(1): 13-22. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=34073 details]</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Eerste waarneming in België</span>===<br />
<br />
De eerste Belgische waarneming van de estuariene poliepvlo vond plaats in de Zeeschelde nabij de Nederlandse grens en dateert van oktober 1996 <ref name = Faasse2003> </ref>. De exemplaren werden aanvankelijk verkeerdelijk als ''Pleusymtes glaber'' gedetermineerd <ref name= Ysebaert2000>Ysebaert, T.J.; De Neve, L.; Meire, P. (2000). The subtidal macrobenthos in the mesohaline part of the Schelde Estuary (Belgium): influenced by man? J. Mar. Biol. Ass. U.K. 80(4): 587-597. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=3713 details]</ref>. Omdat het zeer onwaarschijnlijk is, dat deze soort in zich in de Zeeschelde kan handhaven, werd dit materiaal herbekeken, en zo bleek dat het eigenlijk de estuariene poliepvlo betrof <ref name = Faasse2003> </ref>. <br />
<br />
Uit nieuwe analyses van oude stalen <ref name = Brummelhuis1997>Brummelhuis, E.B.M.; Craeymeersch, J.A.; Dimmers, W.; Markusse, R. (1997). Het macrobenthos van de Westerschelde, de Oosterschelde, het Veerse Meer en het Grevelingenmeer in het voorjaar 1997: rapportage in het kader van het Biologisch Monitoring Programma. CEMO/NIOO: Yerseke. 41 pp. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=135207 details]</ref> bleek dat de estuariene poliepvlo reeds in 1991 in ons studiegebied aanwezig was in het brakke deel van de Westerschelde, maar ook hier verkeerdelijk als ''Pleusymtes glaber'' gedetermineerd werd <ref name = Faasse2003> </ref>. In de 1988-1991 werd in het oostelijke deel van de Nederlandse Westerschelde – tussen Saeftinghe en de Belgische grens – reeds een hoge densiteit van exemplaren teruggevonden die als ''Pleusymtes glaber'' gedetermineerd werden <ref name =Cat1993>Cattrijsse, A.; Mees, J.; Hamerlynck, O. (1993). The hyperbenthic Amphipoda and Isopoda of the Voordelta and the Westerschelde estuary Cah. Biol. Mar. 34(2): 187-200. [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=ref&refid=2671 details] </ref>. Daar deze exemplaren niet herbekeken werden, kan er echter niet met zekerheid gezegd worden dat hier eveneens de estuariene poliepvlo betrof <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in België</span>===<br />
<br />
Anno 2003 reikte het gekende verspreidingsgebied van de estuariene poliepvlo in het Schelde-estuarium van Baarland (30 kilometer stroomopwaarts van de monding) tot in Doel (5 kilometer stroomopwaarts van de Belgisch-Nederlandse grens) <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<br />
Deze poliepvlo wordt in de Westerschelde vooral waargenomen in modderige poeltjes, tussen stenen net boven de laagwaterlijn en vastgehecht op hydroïdpoliepjes (voornamelijk poliepen van gedraaide zeedraad ''Hartlaubella gelatinosa''). In de Westerschelde hechten deze poliepen zich vast op niet-inheemse [[Japanse oester|Japanse oesters]] ''Crassostrea gigas''. Er vonden eveneens enkele waarnemingen van de estuariene poliepvlo plaats op stenen op een diepte van 5 tot 9,5 meter <ref name = Faasse2003> </ref>.<P> <br />
In de Zeeschelde blijft de soort vooralsnog een zeldzame soort die enkel onder de laagwaterlijn is aangetroffen. In de Zeeschelde lijkt de soort minder afhankelijk te zijn van de aanwezigheid van hydroïdpoliepjes. Na 2002 is de soort hier niet meer teruggevonden <ref name =Soors>Persoonlijke mededeling door [http://www.vliz.be/imis/imis.php?module=person&persid=2753 Jan Soors] 2011.</ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Verspreiding in onze buurlanden</span>===<br />
<br />
In Europa is de estuariene poliepvlo voorlopig enkel gekend in het Schelde-estuarium <ref name = Daisie> DAISIE European Invasive Alien Species Gateway, 2008. ''Incisocalliope aestuarius''. Available from: http://www.europe-aliens.org/speciesFactsheet.do?speciesId=53352# [Accessed 24th October 2011] </ref>. Er wordt vermoed dat deze exoot in de toekomst ook in andere Europese estuaria zal voorkomen <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Wijze van introductie</span>===<br />
<br />
De estuariene poliepvlo heeft de Schelde wellicht bereikt, door zich vast te hechten aan scheepsrompen of via het ballastwater van schepen <ref name = Faasse2003> </ref>. Omdat de larven van vlokreeftjes zich niet efficiënt verspreiden zal het Europese verspreidingsgebied van deze vlokreeftsoort gefragmenteerd zijn <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Redenen waarom deze soort zo succesrijk is in onze contreien</span>===<br />
<br />
De verspreiding van de estuariene poliepvlo in de Schelde wordt voornamelijk in de hand gewerkt door de aanwezigheid van artificiële harde substraten, zoals stenen voor oeverversterking en kademuren. Deze vlokreeft komt bij ons voor in associatie met hydroïdpoliepen die zich op deze vaste substraten gevestigd hebben. Omdat dit habitat amper benut wordt door inheemse soorten ondervindt de estuariene poliepvlo bij ons nauwelijks concurrentie <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Factoren die de verspreiding beïnvloeden</span>===<br />
<br />
In het oorsprongsgebied – de Amerikaanse oostkust – kan men de estuariene poliepvlo terugvinden in brakwatergebieden met zoutgehaltes variërend van 10 tot 33 PSU. Daarnaast kan deze exoot hier temperaturen tussen -2 en 29 °C verdragen. Door zijn vermogen om grote verschillen in het zoutgehalte en de temperatuur te tolereren, kan hij aarden in een brede waaier aan habitats <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<br />
De estuariene poliepvlo hecht zich krachtig vast op de verticale delen van hydroïdpoliepkolonies. De structuur van de monddelen zou suggereren dat deze exoot als parasiet op deze kolonies leeft. Dit vlokreeftje wordt vooral aangetroffen in vastgehecht aan gedraaide zeedraad ''Hartlaubella gelatinosa'', een hydroïdpoliepsoort die bijna exclusief voorkomt op [[Japanse oester|Japanse oesters]] ''Crassostrea gigas''. Deze laatste – ook niet-inheemse soort – heeft zich ondertussen tot diep in het Schelde-estuarium kunnen vestigen op de veelvuldig aanwezige artificiële harde substraten, waarna de vestiging van gedraaide zeedraad en later de estuariene poliepvlo mogelijk werd <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<br />
De afwezigheid van de estuariene poliepvlo tussen hydroïdpoliepen in de haven van Walsoorden (Nederlandse Westerschelde) suggereert dat de voorkeur van deze soort uitgaat naar snelstromend water, zoals die in de vaargeul. Het echter is niet uitgesloten dat andere ongunstige omstandigheden in de haven aan de basis van zijn afwezigheid liggen <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Effecten of potentiële effecten en maatregelen</span>===<br />
<br />
Het is niet gekend welke effecten deze soort op zijn omgeving heeft.<br />
<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Specifieke kenmerken</span>===<br />
<br />
De estuariene poliepvlo is met het blote oog moeilijk van andere vlokreeftsoorten te onderscheiden. Via de microscoop onderscheidt de estuariene poliepvlo zich door de afwezigheid van een tand op de rug ter hoogte van de pootjes <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<br />
In tegenstelling tot de inheemse vlokreeftjes is deze soort nauw verbonden met hydroïdpoliepen zoals gedraaide zeedraad ''Hartlaubella gelatinosa''. Bij het verzamelen van deze zeedraadkolonies vertoont deze vlokreeft een typische vluchtreactie door naar het midden van de kolonie te kruipen. Door zijn donkerbruine kleur en lichtbruine strepen en vlekken is deze exoot moeilijk te onderscheiden tussen de hydroïdpoliepkolonies <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Weetjes</span>===<br />
<br />
====<span style="color:#00787A">''Zoek de fout...''</span>====<br />
<br />
De determinatie van vlokreeftjes is op zich geen gemakkelijke taak. Gezien de estuariene poliepvlo van nature niet in onze streken voorkwam, werd de soort niet vermeld in de Europese determinatiegidsen. Bijgevolg werden de exemplaren uit de Schelde aanvankelijk verkeerd gedetermineerd als ''Pleusymtes glaber'' <ref name = Ysebaert2000> </ref> en ''Parapleustes assimilis'' <ref name = Brummelhuis1997> </ref>. Door het zorgvuldig bewaren van de stalen, kon men op een later tijdstip nog correcties uitvoeren. De heridentificaties werden gedaan omdat de ecologische voorkeuren (zoutgehalte en temperatuur) van de veronderstelde soorten eigenlijk niet overeenkwamen met hun verspreiding <ref name = Faasse2003> </ref>.<br />
<P><br />
<BR><br />
<P><br />
<br />
===<span style="color:#00787A">Geraadpleegde bronnen</span>===<br />
<br />
<references/><br />
<br />
<br />
<br />
[[Category:Geleedpotigen]]<br />
[[Category:Niet-inheemse soorten van het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria ]]</div>LeenVandepitte